قیام بیست چهارم حوت مردم هرات

نقطه عطفی درگسترش مقاومت علیه وابستگی، استبداد وکشتار مردم

۲۳ حوت ۱۳۹۴

در تاریخ حماسی مردم افغانستان، مخصوصا در مبارزات آزادی خواهی و بر پا خاستن تودهای

کشورما علیه استبداد های لجام گسیخته، روزها و یاد واره ها کم نیستند، اما در شمارش چنین روزها اگر بر خیزش های حماسه آفرین مردم سرزمین ما در نیمه دوم قرن بیستم میلادی همگاه با نیمه دوم قرن چهاردهم خورشیدی بنگریم قیام ۲۴ حوت ۱۳۵۷ هرات یکی از روزهای است که حماسه مقاومت تودهای با اراده و به پاخواسته هرات را ثبت تاریخ کشور ما نموده، و از جانب دگر چهره وحشتاک و ددمنشانه حزب مزدور دموکراتیک خلق و مالکان روسی شانرا بر ملا ساخت.

کودتای ننگین هفت ثور که سر آغاز حاکمیت یک حزب دست نشانده و یک مشت افراد مستعد به ارتکاب جنایات عظیم را رقم زد، از فردای آنروز سردمداران این دسته نابِخرَد با به تصویر کشیدن دشمنان فرضی واحتمالی، هزاران فرزند رشید دامنه های هندوکش و مردُم بیگناۀ سراسر کشور را دستگیر و روانه زندانهای مخوف گرانیدند، شکنجه کردند، ناخن کشیدند، دست، پاه، کمر و قبرغه زندانیان را شکستند، نه تنها به زندانیان بَل به خانواده ها، دوستان و خویشاودان زندانی نیز از توهین، تحقیر و اهانت دریغ نورزیدند.

این دست پرودگان اجنبی گرچه نقاب دفاع از منافع خلق را برُخ کشیده بودند اما از تاریخ رشادت مردمشان بیخبر بودند و هیچگاه به این درک نرسیده بودند که مردمان سلحشوراین مرزوبوم هیچگاهی سر تسلیم بر رکاب خفت و اجنبی پروری وزبونی در گذشته تاریخ ننهاده است، گرچه قیامهای کنر ونورستان درماه سرطان ۱۳۵۷، خیزش بدخشان درماه اسد ۱۳۵۷، شورش مردم دره صوف در ۲۶ دلو ۱۳۵۷ بخشی از اعتراضات گسترده مردمان گوشه و کنار سرزمین ما را علیه حاکمیت جنایتکارانه ح.د.خ.ا نشان میدهد.

 قیام ۲۴ حوت هرات بدلیل به ذلت کشاندن حاکمیت بی بندو بار حزب د.خ از اهمیت ویژه ای برخوردار است. شورش مردم هرات برای رهایی از حاکمیت لجام گسیخته وقتی از یک حرکت اعتراضی به قیام عمومی مبدل گردید که حاکمیت در کشتار مردم بی دفاع چهره واقعی  خود را با کشتار مردم از ساعتهای نخست اعتراض مردم بنمایش گذاشت، و همین امر مردم را برای آزاد سازی این شهر باستانی  از حاکمیت جنایتکاران خلق وپرچم مصمم ساخت، گسترش عمومی این قیام برای بیشتر از یک هفته و قربانی بیش از بیست و پنج هزار جانباز راه آزادی بود که این مقاومت مردمی را در زمره قیامهای خاص قرار میدهد.

ویژه گی دگری که هرات را برای چنین قیامی از قبل، آماده ساخته بود وضعیت خاص فرهنگی- اجتماعی این خطه باستانی وتعداد بالنسبه بیشترباسوادان وتحصیل کرده ها وحاحبنظران فرهنگی، سیاسی وموجودیت روشنفکران این خطه است که از فردای کودتای ثور هر روزه روانه قربانگاه جنایت پیشه گان  ح.د.خ.ا میگردید و هرروز و شب در کوه وبرزن هرات و اقصی نقاط کشور دستگیر و لادرک میگردید.

 همه این عوامل و بلاخره استبداد کوریک نظام ضد مردمی، جنایتکار ومزدور پیشه بعد از  ده ماه حاکمیت ح.د.خ صبر توده های هرات را بسر رسانیده و باعث خیزش مردمان مناطق پشتون زرغون، غوریان و زنده جان که بروزهای نهم، هفدهم و نزدهم ماه حوت ۱۳۵۷ عیله حاکمان گماشته شده ح.د.خ در این ولسوالی ها شروع و سرکوب بیرحمانه این اعتراضات است که به یک قیام سراسری و خود جوش مردم هرات بروز پنجشنبه ۲۴ حوت ۱۳۵۷ منجر گردید و به نقطه اوج خود در شهر هرات رسید.

بروز 24 حوت هزاران مرد و زن هراتی با باشندگان اگاه غیر هراتی در هرات اعم از دهقان و کارگر و کسبه کار، مامورین متعلمین ودکانداران شهر وروستا در تظاهرات اعتراضی ضد حاکمیت راه پیمایی مسالمت امیز شانرا شروع کردند و به سرکهای شهر بسوی جاده ولایت از هر چهار دوروازه هرات (دروازه قندهار، دروازه ملک، دروازه خوش، دروازه عراق و پل مالان بسوی شهر مارش اعتراضی عیله حاکمیت جباران خلقی و پرچمی را آغاز نمودند.

 امر شلیک آتش براعتصاب کنندگان توسط والی وقت رژیم نظیف الله نهضت، سید مکرم قوماندان فرقه هفده هرات، انجنیرعبدالحی یتیم رئیس فابریکه استخراج ذغال سنگ هرات ومسئول کمیته حزبی ولایتی وقت (گماشته خاص حفیظالله امین ) صادر شد. دستورتداوم کشتار در زیر ریاست جنرال میلوسوویچ روسی  توسط افراد فوق الذکردر تاریخهای ۲۴ و ۲۵ حوت برمردم از زمین و هوا صادر نمودند، و مزدوران سازمانی و حزبی با سلاحهای کلاشینکف و په پشه در مقابل قوماندانی هرات و گلدسته های مسجد جامع و قلعه اختارالدین بر مردم شلیک میکردند و تانکها در چهار راهیها بر معترضین فیر میکردند و از هوا توسط طیارات و هلی کوپترها شلیک میگردید اعتراض مسالمت آمیز مردم را به رویارویی کامل جبهه ای مردم و حاکمیت مبدل ساخت.

سرکوب وحشیانه، مردم شوریده هرات را برای ادامهٔ مبارزه تا سرنگونی ماشین کشتار ح.د.خ مصمم تر ساخت و بروز ۲۵ حوت اعتراضات مردم شدید تر شد و در ۲۵ حوت با پیوستن صاحبمنصبان فرقه ۱۷ هرات به جبهه مردم، سالون تجمع افسران روسی و مزدورا داخلی برای جلو گیری از کشتار مورد حمله قرار میگیرد و فرقه از وجود نامیمون آنها پاکسازی میگردد، رسیدن این خبر به ارگ کابل ترکی بی آزرم را به التماس بدرگاه اربابش برژنف و الکسی کاسگین وامیدارد که هرچه زود تر مداخله نظامی کنند.

بخشی از این گفتگو را بنقل از کتاب اسناد محرمانه – منتشر شده در کتاب " ارتش سرخ در افغانستان " نوشته بوریس گروموف چنین میخوانیم:

تره کی :  تمنا میکنم، کمک کنید.

کاسیگین : ماباید در بارهء این مساله رایزنی کنیم.

تره کی : تا شما مشورت کنید، هرات سقوط خواهد کرد و آنگاه درد سرهای بزرگتری هم برای اتحاد شوروی و هم برای افغانستان به بار خواهد آمد.

کاسیگین : هرگاه به شما سریعاُ تعداد بیشتر هواپیما و جنگ افزار بدهیم، شمانمیتوانید، واحد های تازه ایرا آرایش بدهید ؟

تره کی : اینکار زمان زیادی را در بر میگیرد، اما هرات از دست میرود.

کاسیگین :شما چه عملکردها یا اعلامیه  هایی  را از ما توقع دارید ؟

 دیدگاه های شما در بارهء این مساله در عرصه تبلیغات چگونه است ؟

تره کی : باید کمکهای تبلیغاتی و عملی را باهمدگر توام ساخت. من پیشنهاد میکنم تا شما به روی تانک ها و هواپیماهای خود علایم افغانی بزنید . هیچ کسی چیزی نخواهد دانست نیروهارا باید از جانب تورغوندی و کابل به هرات سوق داد.

کاسیگین : تا کابل باید راه پیمود.

تره کی : تورغندی خیلی به هرات نزدیک است ، اما میتوانید سربازان را با هواپیما به کابل بفرستید. هرگاه شما سربازان تان را به کابل بفرستید و انها از کابل به هرات فرستاده شوند ، به عقیده ما هیچ کسی چیزی نخواهد دانست . همه فکر خواهند کرد که آنها سربازان دولتی افغانی اند.

بروز۲۶ حوت سراسر ادارات دولتی هرات بدست مردم فتح گردید، بروزهای ۲۸ و ۲۹ حملات هوایی از میدان هواهی شندند و میدانهای های هوایی شوروی بصورت مداوم از هوا به تخریب فرقه ۱۷ وسرکوبی قیام توده ها در طول چند شبانه روز بمباران و شلیک هوایی هرات را به آتش کشید.  و همزمان با فرستادن قوای زمینی از قندهار به فرماندهی شهنواز تنی از طرف جنوب هرات و شندند شهر هرات و مردم سلحشور زیر گلوله های توپ و تانک قرار داده میشود، شهنواز تنی و عبدالحی یتیم برای انجام چنین خوش خدمتی و همکاری با تجاوز کاران روسی است که در هرات سالها بنام قاتلین هرات نامیده میشد.

در حقیقت نه تنها عوامل حزب خلق و پرچم در هرات در انجام این جنایت و کشتار بعنوان عاملین جنایت شناخته میشود بلکه چون تصمیم سیاسی  به رگبار بستن مردم هرات و تخریب شهر و اثار باستانی   در بیروی سیاسی و کمیته مرکزی حزب از طرف ترکی،  امین وسایراعضای کابینه این رژیم مزدوراتخاذ گردید،  رهبران حزبی ودولتی بحیث صادر کننده جواز این کشتارمرتکب جنایت جنگی و حتی نسل کشی در این شهر باستانی گردیده اند و در مقابل مردم و تاریخ پاسخگو میباشند. و عاملین زنده ماندهٔ این دسته از جانیان باید به میز محاکمه کشانیده شوند.

در رابطه با قیام ۲۴ حوت ۱۳۵۷ هرات نکته بارزی که نیاید فراموش گردد، عبارتست از اتحاد وسیع مردم چه روستایی و شهری چه دهقان و کارگر و اهل کسبه از هر زبان و مذهب بدور از گرایش منطقه ای و قومیت. مبارزه متحدانه علیه رژیم مستبد ومزدور در این قیام محوریت حرکت اعتراضی را میساخت و شعار آزادی خواهی مردم بود که در اتحاد همگانی مردم موج میزد.

 مردم بپاخاسته با دستان خالی توانستند که استبداد تا دندان مسلح یک رژیم مزدور را در مدت کوتاه بزانو درآورند. گرچه ژریم فتنه گر در همان زمان خواست که با ایجاد نفاق بین هراتی ها و قندهاری های مقیم هرات ایجاد اختلاف کنند اما با روشنگری روشنفکران هراتی، قندهاری ها و سایر مردم واگاهان، این توطئه بعد از مدت کوتاهی خنثی گردید، و بذر مقاومت سرتاسری را در هرات و اقصی نقاط کشور گستراند.

برخورد عقده مندانه و سرکوب وحشیانه قیام هرات منجر به شهادت ۲۵ هزار نفر از پیر و جوان زن و مرد در هرات شد، ماجرای کشتاروجنایت به همان زمان قیام مردم خلاصه نشد، مسؤلین دولتی وجدان باخته بعد از تصرف مجدد شهرو مستقر شدن نیروهای تازه روسی که  شبانه از تورغندی وارد منطقه شده بودند  و اردوی مزدور از جنوب بسرکردگی شهنوازتنی، پس از عملیات سنگین زمینی و تخریب شهر واعلام حکومت نظامی وقیودات رفت وآمد چهل و هشت ساعته که چند بار تمدید شد مردمرا به خاک وخون کشاندند.

 و به تعقیب این حوادث است که اوباشان خلقی بدستوروالی هرات وعبدالحی یتیم و نظامیان وابسته شروع به تصفیه حساب با مردم این ولایت نمود. هرشب و روز توسط موترهای زرهی و نفر برها به شکار مردم و جوانان هراتی در شهر و دهات اطراف و ولسوالیها رفته دسته دسته را به فرقه قوماندانی و دفاتر حزبی منتقل زندانی و اعدامهای دسته جمعی شروع نمودند و شبانه اجساد قربانیان را در گورهای دسته جمعی سربه نیست میکردند.

کشف گورهای دسته جمعی در اطراف زندان وقت هرات، تپه های تخت سفر واطراف فرقه و گازرگاه که در این اواخر پیدا شده خود شمه ای کوچکی از یافته های مرتبط به جنایت وجدان باختگان ح.د.خ است بنا به روایات تعدادی از شهود عینی، با موجودیت قیود شبگردی شبانه موترهای دولتی از زندانها و فرقه بسوی اطراف شهر بصورت مداوم در رفت و آمد بود که اجساد اعدامی های را برای گور گردن انتقال میدادند. سلسلهٔ این کشتار  ماها را در بر گرفت.

بزرگترین درسی که از قیام ۲۴ حوت میتوان گرفت اینست که هرگاه مردم یک سرزمین به اسارت کشیده شده علیه حکام جبارکشورش با اتحاد و همدلی در کنار هم برزمند، ولو با دست خالی هم اقدام کنند، میتوانند به پیروزی برسند اما ضرورت رهبری واحد وسازمان دهی منظم وهماهنگی در چنین قیامها ضرورت انکار ناپذیر میباشد.

دومین نکته قابل یادآوری در یاد بود این قیام ضد استبداد اینست که عاملین همچو جنایت همیشه در پیشگاه مردم محکوم بوده  واز شرمندگی تاریخی گریزی نداشته ونخواهند داشت. صدای عدالت خواهی مردم تا استقرار عدالت ومحکومیت جنایتکاران صدای حق است وهرگزخاموش نخواهد شد.   محاکمه مسؤلین سیاسی و اجرأکنندگان این جنایات برای تطبیق عدالت یک ضرورت بزرگ اجتماعی وتاریخی میباشد.  فدراسیون سازمانهای پناهندگان افغان در اروپا از حقوق حقه قربانیان همیشه دفاع نموده و عدالتخواهی را همواره در برنامه کاری خویش دارد.  فدراسیون یاد قربانیان بیست و چهارم حوت ۱۳۵۷ را گرامی داشته خواستار تأمین عدالت برای بازماندگان ۲۵ هزار قربانی این قیام میباشد.

درود به روان پاک جانبازان قیام مردم هرات

 

     هئیت اجرائیه فدراسیون

 سازمانهای پناهندگان

افغان در اروپا (فارو)

 

 

---

FAROE, Post Box 707,   2300 AS,   Leiden,     www.afghandiaspora.org,    

faroe_af@hotmail.com