سیدهمایون شاه عالمی
پروفیسور عبدالاحمد (جاوید)
به سلسلۀ معرفی استادان و دانشمندان کشور خواستم به معرفی زنده یاد پرفیسور (عبدالاحمد جاوید) بپردازم. برعلاوۀ آثار متعدد ادبی و تاریخی تاریخ ادبیات پارسی دری توسط این دانشمند نگاشته شده که در سال۱۳۹۱خورشیدی توسط انتشارات سعید به اهتمام استاد بزرگوار محمد حسین یمین و کوشش فرزند ارجمند شان اخشید جاوید در ۶۰۸ صفحه اقبال چاپ یافته است. در سلسلۀ مقالات ادبی خویش من ازین اثر ارزشمند استفاده نموده و محتویات عالی و معلوماتی آنرا به خدمت هموطنان قرار خواهم داد.
پرفیسور عبدالاحمد " جاوید"
و این هم ذکر فشردۀ از زندگینامه استاد که فرزند شان جناب داکتر اخشید " جاوید" گسیل داشته اند:
شادروان اکادیمسین پوهاند دکتورعبدالاحمد جاوید، فرزند میرزا عبدالصمد خان در ماه جدی ۱۳۰۴ شمسی در محلۀ پایان چوک کابل در گذر حاجی عزت الله خان به‌دنیا آمد، و دوران شیرین کودکی را بیشتر در محلۀ ریکاخانۀ کابل گذراند. از همین رو نیز خاطرات و علایق عاطفی اش به این محله برمی‌گردد.
دوران آموزش ابتدایی را در مکتب نمبر (۲)، رشدیه و اعدادیه را در مکتب حبیبه به پایان رساند. در سال ۱۳۲۲ شمسی وارد فاکولتۀ ادبیات پوهنتون کابل گردید و پس از پایان سال اول، نخستین دانشجوی افغانی بود که به گرفتن بورسیه یی از دانشگاه تهران نایل آمد. در سال ۱۳۲۳ ش به تهران رفت و در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی مشغول تحصیل گردید.
چون بورسیه از سوی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی بود و عشق و علاقۀ پروفیسور جاوید به فرهنگ و ادب فارسی، همزمان با تحصیل در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، در دانشکدۀ ادبیات نیز نام نویسی کرد. پروفیسور جاوید نخستین دانشجویی بود که در یک زمان در دو دانشکده درس میخواند و به گرفتن دو لیسانس از دانشگاه تهران نایل آمد؛ در سال ۱۳۲۸ خورشیدی لیسانس دانشکدۀ ادبیات را گرفت و در سال ۱۳۲۹ ش لیسانس دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی را به دست آورد.
پس از گرفتن هر دو لیسانس، پروفیسور جاوید دو سال دیگر به تحقیقات دورۀ دکترا پرداخت، اما پیش از آن که دورۀ دکترا را به پایان برساند، در معیت شادروان سعید نفیسی به کابل برگشت و برای دو سال در پوهنتون کابل و لیسۀ حبیبیه مشغول تدریس گردید. پروفیسر جاوید دو سال بعد، برای پایان بردن دورۀ دکترا به تهران رفت و موفقانه دکترای ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران به دست آورد.
پروفیسور جاوید در دوران بودوباش خود در ایران، از محضر استادان بلند آوازۀ آن زمان مانند استاد فروزانفر، دکتر حسین خطیبی، دکتر ذبیح‌الله صفا، دکتر محمد معین، سعید نفیسی، جلال همایی و عباس اقبال بهره‌ها برد. در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی از محضر استادانی چون؛ دکتر شایگان، دکتر امامی، دکتر عمید، دکتر همایون فر و دکتر حکمت کسب فیض نمود.
پوهاند جاوید در سال ۱۳۳۱ ش به مدیریت نشرات رادیو کابل انتخاب شد، در سال ۱۳۴۱ ش به عضویت هیئت بررسی کتب درسی وزارت معارف در آمد، در سال ۱۳۴۳ خورشیدی به عنوان پروفیسر مدعو به دانشگاه تاشکند رفت و در سال ۱۳۵۱ ش از طرف شورای عالی به ریاست پوهنتون کابل برگزیده شد.
دکتورجاوید تا سال ۱۳۶۸ ش در پوهنتون کابل به تدریس پرداخت و بیش از ۵۰ دانشجو را به عنوان استاد راهنما، و صد ها دانشجو را در صنوف تدریسی خود تربیت نمود. پروفیسور جاوید افزون برگرفتن مدال هایی از پوهنتون کابل و وزارت معارف، در سال ۱۳۶۵ ش از طرف آکادمی علوم افغانستان عنوان آکادیمسین و در سال ۱۳۶۶ ش از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ، لقب کارمند شایستۀ فرهنگ را به دست آورد.
پروفیسور جاوید افزون بر زبان مادری خود یعنی فارسی دری، به زبان‌های پشتو، انگلیسی، تا حدودی عربی، فرانسوی و روسی آشنایی داشت و ترجمه‌هایی از زبان انگلیسی به فارسی و از پشتو به فارسی نیز دارد.
از پروفیسور جاوید ده‌ها کتاب به دری و انگلیسی و صدها مقاله به زبان فارسی به چاپ رسیده است. پروفیسر جاوید یکی از شناخته شده ترین چهره‌های علمی در کنفرانس‌ها و سیمینارهای مربوط به افغانستان، اسلام، فرهنگ و ادب پارسی دری بود. برای نمونه پروفیسور جاوید، از سال ۱۳۶۸ش تا سال ۱۳۷۸ ش بیش از ۸۰ سخنرانی در خارج از افغانستان داشته، و بیش از ۳۰ مقاله در نشرات دری پارسی زبان خارج از افغانستان به چاپ رسانده است. دو رساله و سه کتاب را در عالم هجرت منتشر نمود.
پروفیسور جاوید در ۹ اسد ۱۳۸۱ ﻫ . خورشیدی در شهر لندن چشم از جهان پوشید و نظر به وصیت شان جنازۀ آن روان شاد به‌کابل انتقال و در قبرستان شهدای صالحین به‌خاک سپرده شد.
جـلوه گـــاه نـور بادا خاک او
رحـمت حق بر روان پاک او
نگاهی به آثاراستاد:
- بامیان در باستان و داستان:
- به کوشش محمد یونس طغیانی کاسایی در سال ۱۳۹۱ شمسی در چاپخانأ حبیب الله حسیب با مقدمۀ از طرف جناب ساکایی به کوشش داکتر اخشید به چاپ رسیده است. مطالبی مانند: بامیان وشیران بامیان، شمۀ در بارۀ غرجستان، در معنی واژۀ بامیان، موقعیت بامیان، جهانگردان دربارۀ بامیان و ذکر معبد بزرگ، سیاهان و پژوهشگران اروپایی در بارۀ بامیانف یاداشتهای "هیوان تسانگ" در بارۀ بامیان، عجایب و غرایب بامیان، قدامت بتهای بامیان و مسائل تاریخی و ادبی ویژه و اشعار، محتویات این کتاب را تشکیل میدهد.
- نگاهی به اشعار دری خوشحال خان ختک.
- تاریخ ادبیات فارسی دری که در بالا ذکر شد.
- پژوهشهای تاریخی در ۴۹۰صفحه
- مقالات داکتر جاوید
و دها رساله و کتب دیگر.
سید همایون شاه "عالمی"
چهاردهم سپتمبردوهزار و پانزدهم میلادی
کابل – افغانستان
بالا
بازگشت