عبدالاحمد فیض
میثاق بین المللی اسمان باز و نگرانی غرب :
میدیا ووسایل مفاهمه جمعی در عرصه بین المللی در مقاطع مختلف ، پرواز های اکتشافی و نظارتی برخی کشور ها را در اسمان کشور دیگر در خور افکار عمومی داده وبه تبیین ابعاد فعالیتهای تجسسی چنین پرواز ها می پر دازند که به باور کامل ، کمیت وسیعی از مردم را شگفت زده ساخته و موجبات تحییرانها را از وجود چنین اقدامات ظاهرا، غیر مجاز ببار میاورد ، در حالیکه چنین فعالیتهای تجسسی ناشی از یک تعهد جهانی بوده و بر بنیاد معیارها و هنجارهای حقوق بین المللی شکل میگیرد.
از منظر تاریخی ، تیوری مبنی بر ایجاد یک تقاهم جهانی معطوف بر ازادی در پروازهای نظارتی از فعالیتهای نظامی و تسلیحاتی دولتهای دیگر ، در شرایط تشدید جنگ سرد و فضای عدم اعتماد میان شرق وغرب در سال (1955) میلادی توسط دولت ایزنهاور اراییه گردید .دران فرصت زمانی رهبری کریملین طرح مذکور را در راستای منافع غرب بغرض دستیابی به مقاصد جاسوسی ایالات متحده عنوان نموده که قصد دارد تحت پوشش یک معاهده ای اسمان باز از مرز های دفاعی و منافع امنیتی اتحاد شوروی عبور و سپس اقداماتش را در چهارچوب یک معاهده جهانی مدلل سازد . ازینرو بود که طرح مذکور تحت شرایط رقابتهای شدید دوران جنگ سرد به مخالفت شوروی مواجه واز دستور کار خارج گردید.
بعد از فروپاشی اتحاد شوروی در سال (1991) میلادی که منجر به تحولات بنیادین در عرصه معادلات قدرت جهانی گردید ، فرصتی تاریخی مناسبی پدید امد تا طرح ایجاد یک معاهده بین المللی کنترول تسلیحات یکبار دیگر در دستور کار محافل سیاسی و راهبردی ایالات متحده قرار گیرد .
ریس جمهور بوش پدر ، با ابراز نگرانی شدید از تمرکز تسلیحات مخوف متعارف و سلاح های هستوی در دست برخی از کشور های تازه به استقلال رسیده از پیکر اتحاد شوروی ، طرح کنترول سلاح و فعالیتهای نظامی را یکبار دیگر در سال (1992) مطرح و سعی ورزید تا کلیه کشور های جدا شده از جغرافیای شوروی ، دول سوسیالیستی سابق در شرق اروپا ، روسیه و اتحادیه اروپا را (اعضای ناتو) بمنظور انعقاد یک میثاق کنترول تسلیحات در سطح جهانی و بخاطر امنیت جمعی اروپا در یک ساختار حقوقی جدید تشکل دهد .
کانوانسیون جهانی ((اسمان باز )) بتاریخ (24)مارچ سال (1992) به اشتراک (24) کشور از اروپا و امریکا در هلسنگی مورد تصویب قرار گرفته که مبتنی بر مفاد مندرج در ان ، اعتبار از جنوری سال 2002میلادی مرعی الاجرا گردید .
فدراسیون روسیه که در اوج بحرانات عظیمی سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی بسر می برد و دیگر بعنوان یک هزمونی قدرت از نظر غرب مطرح نبود در (26)می سال 2001کانوانسیون اسمان باز را مورد تصویب قرار داد .
شرایط پیوستن به این کانوانسیون که برای نخستین بار پروازهای اکتشافی ، تجسسی و تصویر برداری از تاسیسات تسلیحاتی و فعالیتهای نظامی دول عضو را وجاهت حقوقی بخشید ، برای کشور های اروپای ، امریکا و روسیه ازاد اعلام گردیده در حالیکه تایید در خواستی سایر کشور ها وابسته به موافقت و اجماع کمسیون مشورتی پیمان اسمان باز که مسوولیت در تطبیق مفاد مندرج در معاهده را داراست ،میباشد .
پیمان اسمان باز که عمده ترین و گسترده ترین مساعی بین المللی در راستای کنترول تسلیحات و شفافیت فعالیت های نظامی دول عضو محسوب میگردد ، اهداف ذیل را دنبال مینماید :
1 – کنترول جمعی تسلیحات و جنگ افزار های متعارف و غیر ان و شفافیت در فعالیتهای نظامی .
2 – ارتقای توانمند یهای دولتهای عضو در جلوگیری از بروز بحران .
3 – شناسایی کشور های که به گسترش و تمرکز سلاح اقدام مینمایند .
4 – تقویه روحیه اعتماد و تفاهم در عرصه مناسبات تسلیحاتی فی مابین دول عضو .
این پیمان که منجر به ایجاد یک نظام پرواز ازادانه بر فراز قلمرو کشور های عضو گردید ، تا کنون در حدود (800) پرواز های ازین نوع به قلمرو هوای دول عضو از جانب دولتهای عضو کانوانسیون صورت گرفته است .
طبق گزارش سرویس خبری ریانویستی در مسکو ، روسیه جمعا، در حدود (31) پرواز را در سال 2014 بالای حریم فضایی دول مختلف اروپای و امریکا انجام داده است که اینک بطور موجز به ذکر برخی ازین پرواز های اکتشافی که بوسیله باز رسان روسی در قلمرو هوای دول غربی در مقاطع گوناگون از منظر زمانی انجام گردیده است و نیز بر عکس ان ، پرداخته میشود .
1-گروپی از مفتشان روسی در سال گذشته بیک ماموریت چهار روزه اکتشافی با استفاده از یک پروند طیاره نوع ( ان 30 ب ) مجهز با مدرن ترین تکنالوزی تجسسی ، باز رسی را بر حریم هوای فرانسه انجام داد ، این پرواز که بر بنیاد معاهده اسمان باز انجام یافت ، حساسیتها و شگفت جهانی را در پی داشت .
2 – روسیه از تاریخ 22الی 25 اپریل 2014 میلادی ، پروازهای نظارتی را بر فراز انگلستان انجام داد که این ماموریت از میدان هوای نظامی برایز نورتون بریتانیا صورت گرفت .
3 - یک گروهی از ناظران ارتش روسیه در تابستان سال گذشته ، پرواز تجسسی و نظارتی شش روزه را بر فراز کشور های سویدن و فلند تحت عنوان میثاق اسمان باز انجام داد که بازتاب گسترده را در مطبوعات غرب به همراه داشت .
4 – طبق گزارش منابع خبری روسیه ، گروهی از بازرسان ایالات متحده امریکا از تاریخ 17 الی 22 نومبر سال 2014 میلادی در چهارچوب پیمان بین المللی اسمان باز ، پرواز نظارتی و تجسسی را بوسیله یک فروند طیاره اوسی 135 ب به قلمرو فضایی فدراسیون روسیه انجام دادند که چنین پروازها مشروع در حریم هوایی روسیه توسط دولتهای غربی بدفعات انجام گردیده است .
5 – روسیه از تاریخ 8 الی 13 دسامبر پرواز نظارتی و اکتشافی را بوسیله یک فروند طیاره توپولف ت 154 مجهز با تجهیزات نظارتی دیجیتال بر فراز ایالات متحده انجام داد ، پرواز مذکور از میدان هوایی تراویس در کالفرنیا صورت گرفته و کار شناسان امریکای استفاده از امکانات فنی نظارتی و رعایت مفاد پیمان را کنترول نمودند .
درینجا لازم به یاد دهانی میدانم که هدف ازین نبشته ، توضیح مختصری ، کامپلکس از نگرانی های سیاسی و امنیتی دول غربی در راس ایالات متحده امریکا است که استفاده روسیه از حریم هوای دول غربی را که در چهار چوب میثاق اسمان باز به قصد بازرسی های تسلیحاتی ان کشور ها به منصه ای اجرا، گذاشته میشود ، بدیده شک نگریسته و حوادث اکرایین که اکنون به کانون بحران بلند مدت در روابط روسیه و غرب مبدل گردیده ، به این نگرانی ها و تشدید فضای عدم اعتماد ابعاد گسترده ای بخشیده است .
فلهذا، زرف تیرهگی روابط و بحران جاری در مناسبات فدراسیون روسیه و غرب ، بخصوص ایالات متحده منجر بدان گردیده است تا اداره ای کاخ سفید تحت فشار فزاینده ستاد مشترک ارتش ، سرویس اطلاعاتی مرکزی (سیا) و طراحان اصلی سیاستهای راهبردی امریکا قرار گرفته تا هر چه عاجل به بررسی این موضوع بپردازند که ایا اجازه حضور طیارات تجسسی نسل دوم روسیه را که از کارایی بلند بالای بمنظور اهداف جاسوسی بر خوردار است بر فراز اسمان امریکا مبتنی بر معاهده اسمان باز صادر نمایند و یا خیر ؟
انچکه مسلم به نظر میرسد انست که ایالات متحده امریکا در فضایی غبار الود حاکم بر مناسبات ان کشور با روسیه و تداوم بحران اعتماد ، پرواز های اکتشافی و نظارتی طیارات روسی را در اسمان کاخ سفید وواشنگتن که در قالب تجویز حقوقی میثاق اسمان باز انجام میگرد ، دیگر تحمل نه نموده و بمنظور قطع چنین فعالیتهای اکتشافی روسیه و فرار از زیر سایه سنگین طیارات جاسوسی روسی نا گزیر خواهد بود که تخطی های جانب روسیه را از قواعد پروازی کانوانسیون اسمان باز بهانه قرار داده و به فعالیتهای مشروع نظارتی ان کشور بر فراز خاک امریکا پایان دهد ، که پیامد سیاسی و حقوقی ناشی از چنین اقدامات غرب ، خروج بلادرنک روسیه از میثاق اسمان باز خواهد بود ، که درین صورت وجود چنین یک میثاق جهانی نظارتی برای ایالات متحده و اتحادیه اروپا بدون داشتن حق نظارت از تسلیحات و فعالیتهای نظامی روسیه چون قدرت هستوی نبرومند و رقیب منطقوی ایالات متحده بیهوده خواهد بود ، در غیر ان ایالات متحده خود مجبور خواهد بود که به عضویتش در میثاق جهانی اسمان باز تجدید نظر نماید . گرچه عجیب به نظر میرسد که ایالات متحده به چنین اقدامی متوسل گردد ، اما در صورت اتخاذ چنین سیاستی و عکس العمل ازین دست انهم بوسیله کشور قدرتمند امریکا و مبتکر ایجاد میثاق بین المللی اسمان باز ، از منظر حقوقی و سیاسی افتضاحی بیش نخواهد بود .
بالا
بازگشت