ادیب معصومی
شورای ملی
در حال حاضر مشکل زا است !
نقدی بر روش گزینش نمایندگان شورای ملی !
چرا باید از بدترین ها
بد را انتخاب کرد ؟؟؟
فهرست :
مقدمه .
ساختار ولسی جرگه در افغانستان .
شرایط کاندیدای ولسی جرگه .
مشرانو جرگه .
شرایط عضویت در مشرانو جرگه .
صلاحیت های شورای ملی .
مشکلات ونقد بر روش گزینش نمایندگان شورای ملی .
راه حل .
منابع.
مقدمه
ماده هشتاد ویکم قانون اساسی : شورای ملی دولت جمهوری اسلامی افغانستان به حیث عالی ترین ارگان تقنینی مظهر اراده مردم آن است واز قاطبه ملت نمایندگی میکند .
شورای ملی یکی از مهمترین شاخصه های مهم واساسی دمکراسی بشمار میرود ، این مرجع بمثابه اراده هر تبعه نمایندگانی از طرف مردم گزینش شده و در مجلسی تحت نام ولسی جرگه یا مشرانو جرگه گرد هم میآیند و اساسی ترین وظیفه این نهاد قانونگذاری و تصمیم گیری های بزرگ وسیاست گذاری های کلان است .
از آن جائیکه شورای ملی یکی از ارکان های مهم دموکراسی ، مظهر اراده مردم و مهمترین مرجع قانوگذاری کشورهای مردم سالار بشمار میرود متاسفانه شرایط ومعیار های عضویت درانتخابات ولسی جرگه نادرست و غیر کارآمد است .
و این وضعیت یک سلسله مشکلات و نا هنجارها را ببار میآورد که قوای دیگر ،یعنی اجرائیه وقضائیه تحث تاثیر منفی قرار داده ودر نهایت شرایط را دشوار وهمواره بر ستون های سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی ضربه زده و همچنان نقش بارزی در کند کردن توسعه وپیشرفت کشور بازی میکند.
بطور مثال :شرایط جذب ومعیار های وکلا را که در ماده 85 قانون اساسی تصریح شده با صلاحیت های آن که در ماده 90 و 91 قانون اساسی است مقایسه کنیم ، جواب منطق قضیه را روشن خواهد کرد !
حالا فرضیه ی را مطرح میکنیم :
احمد فرضا ارباب یکی از مناطق افغانستان و شخص با نفوذی است. او بنا به ماده 85 واجد شرایط انتخابات ولسی جرگه بوده وهمچنان تابع افغانستان ، محکوم به هیچ نوع جرمی نشده وسن 25 سالگی را هم تکمیل کرده ، اما سواد ندارد .
براساس شرایط تعیین شده احمد خود را کاندید ولسی جرگه کرده ودر مجلس راه میابد.
او در ولسی جرگه کشور بنا به ماده 90 و 91 قانون اساسی باید یکی از وظایف عمده خود را که همانا قانوگذاری است انجام دهد .
حالا انتظار شما از احمد چیست ؟ ؟ ؟ برآمد آن قانون کاپی شده مدنی افغانستان !
ساختار ولسی جرگه در افغانستان :
در افغانستان که سیستم دولتی بسیط و رژیم کشور ریاستی می باشد. با وجود آن نظام دو مجلس در قانون اساسی تسجیل گردیده است و براساس قانون اساسی: شورای ملی متشکل از دو مجلس (ولسی جرگه ومشرانو جرگه) بوده وافغانستان از نظر اداری متمرکز می باشد.
ترکیب :
بر اساس احکام قانون اساسی افغانستان تعداد مجموعی اعضای مجلس نمانیدگان )ولسی جرگه) به تناسب نفوس، 250 نفر تسجیل گردیده که به تأسی از آن، قانون انتخابات این مجموعی را 249 نفر ذکر نموده است اعضای ولسی جرگه یا مجلس نمایندگان به طور مستقیم و سری و با انتخابات آزاد و عمومی برای مدت پنج سال انتخاب می شوند.
شرایط کاندیدای ولسی جرگه :
شرایط نمایندگی بر اساس قانون اساسی چنین تسجیل یافته است: 1. تبعه افغانستان بوده یاحد 10 سال قبل از تاریخ کاندید یاتعیین شدن تابعیت دولت افغانستان کسب کرده باشد. 2. از طرف محکمه به ارتکاب جرایم ضد بشری جنایت و یا حرمان از حقوق مدنی محکوم نشده باشد. 3. اعضای ولسی جرگه سن بیست و پنج سالگی را روز کاندید شدن تکمیل کرده باشند.
نکته : شرط دیگری که در قانون انتخابات ذکر شده : تهیه 300 دانه کارت رای دهی است .
دوم : مجلس سنا یا مشرانوجرگه
مطابق حکم قانون اساسی مجلس سنا مرکب از دو دسته اعضای انتخابی و انتصابی می باشد که دو ثلث آن انتخابی و یک ثلث آن انتصابی است. اعضای انتخابی از میان شورا های ولایتی و ولسوالی به اساس انتخابات غیر مستقیم یا دو درجه ای انتخاب می شوند. طوریکه اعضای شورای هر ولایت یک نفر را از میان خود برای مدت چهار سال انتخاب می نمایند و اعضای شوراهای ولسوالی های هر ولایت نیز یک نفر را از میان خود برای مدت سه سال انتخاب می کنند که در کل دو سوم اعضای مجلس سنا را تشکیل می دهند. یک ثلث باقی مانده از طرف رئیس جمهور برای مدت پنج سال انتصاب می شوند. به اساس هدایت قانون نیمی از این اعضای انتصابی باید از میان زنان تعیین شود. بدین ترتیب از هر ولایت دو عضو انتخابی که به تعداد مجموعی ولایات 68 عضو می شود یک ثلث باقی مانده آن که 34 نفر می شود از طرف رئیس جمهور تعیین می گردد. تعداد کل اعضای مشرانو جرگه با تشکیلات فعلی ولایات در کشور 102 نفر می باشد.
شرایط عضویت :
شرایط عضویت در مجلس سنا همان شرایط عضویت در مجلس نمایندگان می باشد؛ با این تفاوت که برای ایشان سن سی و پنج سالگی لحاظ گردیده اعضای مجلس سنا از طریق انتخابات غیر مستقیم و با انتصاب از سوی رئیس جمهور آن هم با شرایط خاص انتخاب می شوند.
صلاحیت ها:
صلاحیت های مشترک:
طبق حکم قانون اساسی(ماده 90) صلاحیت های مشترک هر دو مجلس شورای ملی قرار ذیل می باشد:
1. تصویب، تعدیل یا لغو قوانین و یا فرامین تقنینی؛
2. تصویب پروگرامهای انکشافی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تکنالوژیکی؛
3. تصویب بودجه دولتی و اجازه اخذ و یا اعطای قرضه؛
4. ایجاد واحدهای اداری، تعدیل و یا لغو آن؛
5. معاهدات و میثاق های بین المللی یا فسخ الحاق افغانستان به آن؛
6. سایر صلا حیت های مندرج این قانون.
صلاحیت ها ی اختصاصی :
صلاحیت ها ی اختصاصی ولسی جرگه :
ماده 91 قانون اساسی: ولسی جرگه دارای صلاحیت های اختصاصی ذیل می باشد:
1. اتخاذ تصمیم در مورد استیضاح از هر یک وزرا مطابق به حکم ماده نود و دوم این قانون اساسی؛
2. اتخاذ تصمیم راجع به پروگرامهای انکشافی و بودجه دولتی؛
3. تائید و یا رد مقرری ها مطابق به احکام این قانون اساسی.
مشکلات ونقد بر روش گزینش نمایندگان شورای ملی
اول : انتخاب نمایندگان با راه اندازی انتخابات در کشورهای توسعه یافته بصورت انتخابی سازنده ، موثر ومفید واقع میشود بدلیل بلند بودن سطح سواد عمومی.
در این نوع کشور ها افراد از طریق برنامه های سازنده ،فهم و شایستگی وارد عرصه رقابت انتخاباتی میگردند ومردم با درک واقعی وسطح بالای سواد نمایندگان خویش را انتخاب میکنند . این باعث میشود که نخبگان وارد مجلس نمایندگان شده و درنتیجه شواری در این نوع کشورها شکل می گیرد که از هر جهت موثر و کارا است .
دوم :
مجلس نمایندگان در کشور های رو به توسعه (جهان سوم ):
روش انتخاب نمایندگان کارآمد نبوده وموثریت مجلس را زیر سوال میبرد بدلیل اینکه در این کشورها سطح فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ضعیف است از یک طرف تعداد افرادیکه توانانی اقتصادی ویا مردمی دارند بدون فهم بالا و درک از مسائل اجتماعی سیاسی واقتصادی وارد عرصه رقابت انتخاباتی میگردند وازطرفی هم مردم با درک وفهم وسطح سواد پائین قرار دارند .
در نتیجه مجلسی در چنین کشورها شکل میگیرد که نمایندگان شان افراد بدون تخصص ، تجربه ، فهم ودرک همه جانبه سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی هستند .
سوم :
حقیقت انتخابات مجلس نمایندگان در کشور های رو به توسعه اینست که طالبان قدرت بخاطر رسیدن به چوکی های مجلس بیشتر شان از نیرنگ وفریب دادن مردم استفاده میکنند وبا شعار های عوام فریبانه وارد کارزار تبلیغاتی شده ودر نهایت به کرسی مجلس دست پیدا کرده ولی مصدر خدمت واقع نمیشوند. مجلس نقش سمبولیک پیدا کرده و این باعث بی اعتمادی مردم نسبت به مجلس میگردد . درحالیکه اعتماد مردم بمثابه سرمایه ملی بوده که باید از آن حمایت شود .
چهارم:
یکی از مشکلات حاد کشوری های در حال توسعه فساد اداری است. نقش مبارزه علیه این پدیده بیشتر از طرف شواری ملی که صدای ملت را بلند میکند صورت گرفته و موثریت دارد . متاسفانه مجلس در چنین کشور های خود تبدیل به محل فساد ،رشوه ستانی و دلالی میشود.
این روند زمینه فساد را برای دو قوه دیگر فراهم میسازد که نمونه بارز آن افغانستان است.
پنجم :
اقتصاد چه درسطح فردی وچه در سطح ملی از موارد بسیار مهم و اساسی در روند متحول کردن شرایط ووضعیت های اجتماعی وسیاسی است. در کشور های در حال توسعه اقتصاد جایگاه نخست را دارد.
اشخاصیکه توانمندی اقتصادی دارند وارد کارزار انتخاباتی شده وبا مصارف وخرج پولهای زیاد در جهت راه یابی به مجلس نمایندگان زمینه را برای افراد شایسته ی که توانایی اقتصادی ندارند تنگ تر کرده و همچنان زمینه فساد را در کمیسون ها ونهاد های انتخاباتی فراهم میکند .
راه حل :
از آن جائیکه شورای ملی نقش مهم واساسی در اوضاع واحوال سیاسی اجتماعی اقتصادی کشور دارد باید ترکیب آن متشکل از افراد فهمیده، کاردان ،متخصص ،مجرب ودانسته باشد .
برای تبدیل کردن شورای ملی به چنین مکانی ومکانی از بهترین های مردم ، باید در روش انتخاب نمایندگان یک سلسله تغییرات کلی ایجاد کرد.
راه حلی را که من در اینجا پیشنهاد میکنم قرار ذیل است :
انتخاب نمایندگان ولسی جرگه بصورت امتحانی
وانتخاب نمایندگان مشرانو جرگه بصورت انتخابی
الف : ولسی جرگه:
انتخاب نمایندگان ولسی جرگه بصورت امتحانی و داشتن حد اقل سند لیسانس ودیگر شرایط مصحلت دیده شده از طرف قانون :
بدین معنی که افراد از طریق رقابت آزاد بعد از طی مراحل وارد امتحان ولسی جرگه شده وامتحان با حضور داشت ناظرین و گروه های متخلف مدنی ، اجتماعی و دولتی صورت گیرد .
جذب افراد با توجه به نیاز های تخصصی مجلس .
تعداد جزب افراد هر ولایت طبق روش قبلی بر اساس نفوس .
ب : مجلس سنا :
مجلس سنای شورای ملی عالیترین مرجع بوده و نقش اساسی در تصویب وتعدیل وموارد دیگر قانونگذاری دارد واز جهتی هم باید این مجلس از حیثیت بالای مردمی برخوردار باشد که متاسفانه نیست .
امروزه مجلس سنا متشکل از افراد بی سواد و غیر کارآمد هست.
روش گزینش نمایندگان مجلس سنا به شکل کلاسیک قدیمی وقبیله ای باقی مانده است . یعنی اینکه معمولا وظیفه مجلس سنا ابتدا در افغانستان حل وفصل برخورد های قومی وحل و فصل اختلافات بوده وحال هم با همان روش قبلی خویش و عدم ایجاد تغییرات با همان نوع و ساختار قانون وضع میکند که این خود ضربه بزرگی بر ابعاد اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی وفرهنگی میباشد .
برای تبدیل کردن مجلس سنا به مکانی از بهترین ها چنین پیشنهاد میکنم :
مجلس سنا باید از نمایندگانی که دوره 5 ساله را در ولسی جرگه طی میکنند برای انتخاب شدن به آرای مردم گذاشته شوند واین افراد از طریق رای مردم وارد مجلس سنا گردند .
به انتخاب گذاشتن نمایندگان ولسی جرگه جهت راه یابی به سنا چندین موثریت را ایجاد میکند :
الف : مشروعیت بخشیدن ومشارکت تمام مردم در انتخاب نمایندگان عالیترین مرجع ورعایت اصل دموکراسی .
ب : شکل گیری بهترین مجلس سنا «متشکل از افراد کاردان متخصص با تجربه وشایسته .»
ج: امتیاز انگیزشی برای نمایندگان ولسی جرگه تا در مدت پنج سال با تلاشهای خود سعی نمایند تا آرای مردم را برای رفتن به سنا بدست بیاورند .
د: مجلس سنا از نگاه حیثیتی در نزد عموم مردم ماهیت وموقف خود را پیدا میکند .
بررسی معایب ومزایای حالات گزینش :
معایب حالت حاضر یعنی روش انتخابی نمایندگان ولسی جرگه :
به تصویر کشیدن نقش سمبولیک شورای ملی .
وضع قوانین ناسازگار با شرایط .
ایجاد زمینه فساد در خود ، ودو قوه دیگر .
بی اعتمادی مردم نسبت به شوارای ملی .
راه یابی افراد زور مند ومافیا در شورای ملی .
پروسه انتخابات چون دایره بزرگتر از حالت امتحانی است غیر قابل کنترول بوده و
زمینه فساد در
آن وجود دارد .
در این نوع جوامع اشخاصیکه توانمندی اقتصادی دارند هم (نفوس و هم نفوذ ) دارند .
اگر معیار های جامع تری هم برای کاندید شدن تعیین شود باز هم کار آمد نخواهد بود بدلیل اینکه در کشور های در حال توسعه معمولا فساد اداری گسترده ی وجود دارد و زورمندان با استفاده از این حالت اسناد را بصورت تقلبی آماده ساخته و از معیار های شکلی شدید هم میگذرند .
و ده ها موارد دیگر ...
مزایایی حالت امتحانی وداشتن سند حد اقل لیسانس :
اشخاص باید عملا داشته های خود را ارائه کنند که این موضوع به نحوی باعث ایجاد هراس در افراد خالی ذهن میشود.
کنترول پروسه امتحانی وجلوگیری از تقلب آسانتر است .
افراد مدعی معمولا دارای توانایی بوده با همین ذهنیت وارد عرصه انتخابات شده وتلاشی برای تقلب نمیکنند.
اگر در پروسه امتحانی تقلبی هم صورت گیرد بهتر از تقلب حالت انتخابی است بدلیل اینکه فهم متقاضیان این کتگوری بیشتر وبالاتر از کتگوری انتخابی است یعنی اینکه از افراد خوبتر ؛ افراد خوب راه پیدا میکنند ودر آن حالت ازبین بد ، بدترین ها راه پیدا میکنند .
انگیزه تلاش ورقابت سالم تعلیمی را در جامعه بالا میبرد .
رشد وتوانمندی قواعد ومقررات قانونگذاری با توجه به عینیت های اجتماعی ودرنهایت نظم اجتماعی.
حاکمیت اصل شایسته سالاری .
جلوگیری از خودکامگی های دوقوه دیگر وهمچنان نقش موثری در زمینه ریشه کن کردن فساد اداری
تربیه افراد متخصص با تجربه و کاردان بعد از 10 سال کاری برای قوه اجرائیه .
در نهایت شورای ملی شکل خواهد گرفت که از هر نظر کامل خواهد بود .
منابع
قانون اساسی افغانستان .
بایسته های حقوق اساسی (ابوالفضل قاضی)
صلاحیت های پارلمان در قانون اساسی (محمد نبی خلیلی)
انترنت (www.taha14.com) (http://www.parliament.af)
بالا
بازگشت