دسیسه پنهان در پشت قیام جهادیست های عراق
جغرافیای سیاسی هفتگی
سه شنبه، ژوئن 17، 2014 - 03:05
به اجازه نشریه(Stratfor)
نویسنده: ریوا بهالا(Reva Bhalla)
برگردان: خلیل
رویدادها ی هفته گذشته (منظور هفته قبل از 17 جون است) درعراق طی شاید به بهترین وجهی دریک سری از عکس های تولید شده ازسوی گروه جهادی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) متبلور شده باشد، که بطور احساساتی انهدام معاهده سایکس- پیکو نامیده شدند. این تصاویر اراده این گروپ برای سر راسته کردن تاریخ قریب یک صد ساله شرق میانه را نشان میدهند.
در یک سری از تصاویر با مجموعه ای ازشعارهای جهادی ، بیل یک بولدوزر نشان داده می شود که پشت سرهم باریکه های خاکی را درهم میریزد که سرحدات شمالی عراق با سوریه را می سازند. شورشیان - پیچیده شده درکفایه(Keffiyeh) ، خشکیده توسط تفت آفتاب سوزان، در کناره های مانع حلقه زده و به دقت منتظر نتیجه کارخویشند. رخنه ایجاد کرده آنها درخطوط دشمن با شیاری که به وجود آو رده اند، فقط برای عبوریک قطارهمفیس(Humvees)هائی کفایت می کند، که ساخت امریکا بوده و ملکیت ارتش عراق بوده - کنون ازسوی جهادیست ها- به غنیمت گرفته شده اند. درحالی که یک منشور حاوی تفسیر قدیم از شریعت که در موصل منتشر شده بود، بارها پیمان سایکس- پیکو را از طریق تویترهای جهادی پخش میکرد. از نقطه نظر شخصیت های مشهور جهادی عراق، مرزهای ترسیم شده سری در سال 1916 ازسوی امپریالیستهای انگلیس وفرانسه، وبه نمایندگی ازآنها توسط سرمارک سایکس وفرانسیسکو جیورج- پیکو برای تقسیم بندی بین النهرین نه فقط بی ربط، که قابل انهدام اند.
امروزه، سرسخت ترین مدافعان آن سرحدات استعماری دربغداد، دمشق، انکارا، تهران و ریاض نشسته اند، درحالی که اروپائی ها و امریکائی های خسته و کوفته از دهه ها جنگ (افروخته ازسوی خود شان/برگرداننده) در این نقطه ی جهان، به شدت در تلاش اند تا این بحران را حل نمایند. برای جلوگیری از ایجاد یک مینی - امارت جهادیستی، بار گران این کار به گردن بازیگران منطقوی است و در زیر لفافه آن جای وسیع وکافی برای اهداف عمومی دسیسه موجود است.
ترکیه در جستجوی یک استراتژی
با وزش خطر جهادیست ازسوریه به عراق (Iraq)، ترکیه مصروف مبارزه است تا با تعقیب یک برنامه استراتژیک در کردستان عراق مرز های خودش را دربرابرخشونت عایق بندی نماید. ترکیه دریک چالش مستقیم با مقامات بغداد اتحادی را با رهبری کرد عراقی جعل کرده است. با موافقت وزیر انرژی ترکیه و به منظورهتک حرمت به نوری المالکی نخست وزیر عراق، دو تانکر حامل چند میلیون بیرل تیل خام کردی(two tankers carrying a few million barrels of Kurdish crude) فقط وقتی بندر ترکی جیهان را برای یافتن خریدار ترک گفتند که داعش به حملاتش شدت می بخشید. تانریلدیز وزیر انرژی ترکیه به تاریخ 16 جون اعلام داشت که تانکر سوم نیز در ظرف یک هفته بارگیری خواهد شد. اکنون با تکیه المالکی برحمایت پیش مرگه های کردی برای دفع جهادیست ها درشمال، آنکارا و اربیل بر سر اختلاف جاری شان با بغداد روی تقسیم منابع نفتی یک اهرمی کسب کرده اند. مگر حمایت ترکیه از کردهای عراقی نیز محدودیت هائی دارد.
آنکارا برنامه ریزی کرده تا با استفاده از یک روابطه محکم تر با حکومت اقلیم کردستان ازمنابع نفتی عراق بهره برداری و نیز شورش کردی را در محدوده قلمرو خودش مدیریت نماید. با اینحال، ترکیه هیچ گاه در نظر ندارد تا استقلال کردها را تضمین نماید. و با افتیدن کرکوک بدست کردها در نتیجه طوفان جهادیستی، بزرگ ترین مناطق نفت خیزشمال عراق اکنون آماده است تا به تمایلات جدائی طلبی کردی سوخت رسانی نماید. بیشتر بخاطر بی میلی ترکیه، ستیزه جویان کردی ازحزب کارگران کردستان و واحد های حفاظت مردمی از قبل استحکام موقعیت های پیش مرگه ها درشمال عراق را آغاز کرده اند. در عین حال، داعش و مربوطین جهادی اش 80 تن شهروندان ترکی را در اسارت دارند.
بدین ترتیب، ترکیه جای پایش را در بین النهرین توسعه میدهد، مگرضرورتآ نه به مذاق خودش. حدود 1500 تا 2000 عساکر ترکی حضور کامل نظامی شان را در کردستان عراق حفظ کرده اند. آن نیرو احتمالآ کنون بیشتر خواهد شد چونکه ترکیه برای توجیه این حضور آرایشی از تهدیدات را در برابر خود، و نیاز رو به افزایش برای ملایم سازی جاه طلبی های کردی دارد. رهبری کرد های عراقی بی اعتمادی های ترکیه را به یاد خواهند آورد، مگر همچنان بخاطر چالش های خود شان به اتفاق نظرخواهند رسید، که نه یکی از کمترین آن چالش ها ایران، این رقیب منطقوی ترکیه خواهد بود.
ایران در وضعیت دفاعی
با حفظ خون سردی از پالیسی های رو به افزایش و قاطع ترکیه و احتمالآ پیش بینی افزایش تهدیدات جهادی ایکه در کمربند سنی نشین عراق در گردش است، ایران در جریان چند ماه گذشته مصروف توسعه حضور نظامی اش در امتداد سرحدات خود با عراق بوده است. تهران کنون خودش را درحالت نا خوش آیند تقویت متحدان شیعی اش در ارتش عراق می یابد. هرچند ایران شاید مهمترین مشکل پیچیده و گسترده شبکه نیابتی نظامی را در منطقه برای انجام این کار دارد، استراتژِی ای که دارای خطرات عدیده است.
ایران سالیان اخیر را در تلاشی پر زحمت برای تحکیم تاثیرات شیعی در عراق در تحت یک قدرت مرکزی در بغداد سپری کرده است. تهران به خصوص هیچگاهی با المالکی ازدواج سیاسی نه کرده است، (اما تک روی واضافه روی های المالکی مواره مورد تائید ضمنی ایران بوده است/ برگرداننده)، مگر به یک جای پائی به حد کافی قوی دربغداد نیاز دارد تا چشم انداز متمرد طبیعی شیعی را مدیریت نماید. استخدام شبه نظامیان شیعه ایران را قادر می سازد تا ارتش عراق را دراوقات ضروری تقویت نماید، مگرخطرات استراتژِی طویل المدت ایران را برای مدیریت عراق از طریق دست های آهنین بغداد از ریشه تخریب می نماید. هرقدری که شبه نظامیان ها قدرت بگیرند و بغداد ضعیف گردد، ایران مشکل خواهد داشت تا برای سرپوش گذاشتن روی تمایلات شیعی های تجزیه طلب جنوب عراق سرپوش بگذارد.
وحشی گری های شبه نظامیان درمحراق مناطق سنی نشین عراق باعث دخالت عمیق تر ایران در منازعه خواهد شد. برای جنگنده های سنی عرب دارای روش های ایدئولوژیکی گوناگون، انگیزه ای بهتر ازخواست مسلح شدن علیه دشمنان تاریخی فارسی و متحدین عرب شیعی شان نخواهد بود. یک عداوت خون ریزانه و فرقه گرایانه همچنان همه چیز را برای حکومت شیعی عراق دشوارخواهد ساخت تا برای جنگیدن علیه جهادیست ها ازمیان نفوس سنی عراق متحدین کافی استخدام نماید. در نهایت، داعش قادر نخواهد بود تا خروش روشنگرانه خویش را درسرتاسر عراق برای دریافت حمایت لازم که از قبایل محلی عراق دریافت میکرد، بر قرارسازد، که به نوبه شان حمایت و رهنمائی لازم ازکفیل ها در خلیج فارس دریافت میکردند. بدین ترتیب، توجه ما به سوی خاندان سلطنتی سعودی خاموش نشسته در ریاض معطوف میگردد.
عربستان سعودی دیک در حال غلیان را شور میدهد
2014 یک سال خوبی برای سعودی ها نبوده است. ایجاد روابط حسنه ایران- امریکا یک کابوس زنده برای پادشاهی سنی است، چنین است دورنمای متکی به خود شدن ایالات متحده درقسمت تولید انرژی. عربستان سعودی برای سبوتاژ مذاکرات امریکا - ایران امکانات کمی دارد. درحقیقت، طوریکه پیش بینی نموده بودیم، سعودی ها می بایست تن به کاری دشواری داده، و مذاکرات خود شان را با ایران آغاز میکردند. اما سعودی ها نیزبدون گزینه برای مشکل ساختن زندگی برای ایران نیستند، واگر قرار باشد که ریاض برای مذاکره با ایران تحت فشار قرارگیرد، تلاش خواهد کرد تا درگفتگو ها طبق ضوابط خودش داخل گردد.
سوریه و لبنان همواره نبردگاه مفید نیابتی را می ساخته اند، هرچند یک شورش سنی برای سرنگونی رژیم تحت حمایت ایران در دمشق چانس کمی برای برنده شدن داشته است، ولبنان برای مدعی مفاد قطعی برای یک بازیگرمنطقوی بیش از حد توته- توته است. بدین ترتیب، جدال و رقابت بار دیگربه بین النهرین بر میگردد،جائیکه ایران تحمل دیدن انحراف شیعی ها را ازمسیر نداشته، وعربستان سعودی -- هم حکومت وهم شهروندانش - وابستگی های نیرومندی را با چندین قبایل سنی با ولایات انبار و موصل را حفظ کرده اند، ولایاتی که به شورش سنی ها تسهیلات فراهم کرده اند. با اینکه سعودی ها مهر و محبت شان را با داعش از دست نداده اند. اما در واقع، این عربستان سعودی بود که به داعش منحیث سازمان تروریستی برچسپ زد و حتی سل های این گروپ را در خاک سعودی برای توطئه علیه این سلطنت را بر ملا کرد.
اما داعش نیزیگانه گروپ سهم گیرنده درتهاجم فعلی نیست. چهره های قبلی بعثی از طریقه نقشبندی درپهلوی جیش المجاهدین و جیش انصارالسنة نیز رول قابل ملاحظه ای درجنگ ایفا می نمایند. اکثر شبه نظامیان سنی وتعداد رو به تزاید از شورای بیداری(سنی های استخدام شده توسط ایالات متحده برای نبردباالقاعده درعراق) فراری های پیوسته با این شبه نظامیان بطور مستقیم همآهنگ شده با مجلس الثورالانبار(شورای شورشیان انبار)، که به نوبه خویش با داعش همآهنگی های گزینشی ای دارد. عقیده موجود است که سرپرست ریاست اطلاعات سعودی، یوسف بن علی الادریسی(Yousef bin Ali al Idrisis) ، با مجلس الثور الالنباردر تماس مستقیم بوده، و این ریاض را در شکل دادن میدان جنگ قادرساخته - تا به توسط آن ایران را خشم آ گین و در یک موقعیت خیلی حساس قرار میدهد.
به عنوان یک پاداش برای عربستان سعودی،حتی عمدتآ با محدود بودن شورش سنی نوارهای سنی نشین عراق و با هراس از آشفتگی شدید درتولید تیل عراق و صدور آن از مناطق شیعی نشین جنوب، قیمت نفت خام برینت تا مرز 113$ در فی بیرل برای نخستین بار طی امسال صعود کرد( این مقاله پیش ازسقوط تصفیه خانه نفت بیجی بدست داعش تحریر شده). عربستان سعودی اولین کشوری نیست که به این صعود درقیمت تیل خوش آمد گفت؛ روسیه نیز از پیامد حوادث عراق کاملآ خوشحال به نظر میرسد.
بازنگری یک نشست مرموز در سوچی
فقط چند روز پیش از راه اندازی حملات داعش در عراق، یک ملاقاتی بدون سرو صدا در محل رخصتی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در سوچی به تاریخ 3 جون برگزارشد. پوتین وزیر خارجه سعود الفیصل را برای دیدار دعوت کرده بود، و نیزسرگی لائو روف را، که یک مشغولیت دیگرش را برای رسیدن بر وقت بدانجا کوتاه ساخت. تفصیل در مورد این مجلس خیلی کم اند. تلاش ما برای دست یابی به معلومات ازکنتکت های سعودی و روسی منجر به چند دست نویس گردید، وبطور خیلی عجیب با پاسخ هائی همخوانی دارند که مدعی اند عربستان سعودی و روسیه روی یک قطعنامه تشریک -قدرت در سوریه را مورد بحث قرار داده بودند. آژانس دولتی مطبوعاتی سعودی بعدآ به تاریخ 10 جون اطلاع داد که لاوروف و الفیصل به تعقیب آن ملاقات، یک مکالمه تیلفونی برای بحث روی حل منازعه سوریه داشته اند. سوریه می توانست خیلی خوب شامل اجندا بوده باشد، و روسیه در حفظ تاثیراتش از طریق یک معامله ایکه بشار الاسد رئیس جمهور سوریه را در قدرت نگاه دارد علاقمند است، مگر ما شک داریم که در این اجلاس علاوه بر این موضوع مسایل بیشتری مورد بحث قرار نگرفته باشند.
عربستان سعودی و روسیه هردو در دو منفعت کلیدی شریک اند: اخلال جریان در مذاکرات ایالات متحده - ایران واطمینان از باقی ماندن قیمت نفت درسطح دلخواه، یعنی بالاتر از 100$(above $100 a barrel) در فی بیرل. امکان کمتری برای کسی موجود است تا ایران و ایالات متحده را از مذاکرات برای رسیدن به یک راه حل مانع شود. درحقیقت، تهدید جهادیست درعراق یک زمینه دیگری را برای همکاری میان ایران و ایالات متحده تشکیل میدهد. با این گفته، واشنگتن اکنون با یک گرداب شدید ومهم دیگری در شرق میانه مواجه است، در عین حالی که بطورمشتاقانه در تلاش است تا برای خود و دیگران ثابت نماید که ایالات متحده موضوعاتی مهمتری برای دل مشغولی در دیگر نقاط جهان دارد، مثلآ، در حیاط خلوت روسیه. بر علاوه، واشنگتن به همکاری انکارا بر ضد روسیه نیاز مند است. در صورت حواس پرتی روسیه در سطح عراق باعث صرف وقت برای مدیریت فضای پیرامونی خودش با دخالت محدود ایالات متحده میگردد، برای پوتین چه بهتر ازاین. در عین حال، اگر عربستان سعودی ایران را تضعیف و همکاری ایالا متحده- ایران را به آزمایش میگیرد، این خطر می تواند بخوبی ارزش دست بکار شدن برای ریاض را داشته باشد – حد اقل برای فعلآ.
درسی از تاریخ
خواه محض به واسطه همزمانی، یا دیزاین استراتژیک یا مخلوطی ازهردو، در بازی عراق به اندازه برنده ها بازنده های نیز وجود دارند. روسیه این بازی را خیلی خوب میداند. ایالات متحده، میراث دار نقشه سایکس - پیکو، برای آموزش سریع زیر فشار قرار خواهد گرفت.
وقتی فرانسوی ها و بریتانوی ها مصروف توطئه چیدن روی نقشه بعد از- عثمانی درسال 1916 بودند، و نیز وقتی پاریس و لندن مناطق را تقسیم کردند، روسیه تزاری بدون سروصدا رضائیت داد. فقط یکسال بعد تر، درسال 1917، شوروی بست دیگری را بر اجندای غربی، با چاپ کردن توافق نامه سایکس- پیکو علاوه کرده، دانه ها را برای خیزش عرب غرس کرد، و بدین ترتیب، اطمینان داد که حاکمیت امپریالیست های اروپائی بر شرق میانه می تواند هر چیزی باشد، به جز سهولت و آرامش. حکومت ایالات متحده از دام گسترده شده در این منطقه آگاهی دارد. مگر بیشتر اندیشناک تاریخ منطقه در این زمان است، احتمالآ واشنگتن آن را به بازیگران منطقوی رها خواهد کرد تا اکثرخطرات را متحمل شوند.
-------------انتها--------------
یادداشت سردبیر: نویسنده این هفته به جای جورج فریدمن روا بهالا، معاون رئيس ازگروه تجزیه و تحلیل جهانی است.
بالا
بازگشت