م. نبی هیکل
مسوولیت جامعه بین المللی در برابر افغانستان
دشوار است از عدم مداخله جامعه بین المللی در امور افغانستان سخن گفت زیرا این جامعه درآبادی و بربادی افغانستان سهیم است. زیرا از مداخله زمانی صحبت میشود که از تداخلی که وجود نداشته آغاز گردد. گذشته از آن نه تنها اشکال مداخله مختلف اند بلکه شیوه مداخله نیز متفاوت اند. از اولی منظور هدف است و در دومی به پروسه توجه میشود.
حکومت پسا- طالبی در حقیقت امر به وسیله جامعه بین المللی به رهبری ایالات متحده امریکا ساخته شد. غرب دموکراسی لیبرال و بازار آزاد را بوجود آورد و جنگ سالاران و قوماندانان را به سرمایداران ملی و حاکمان بلامنازعه مبدل گردانید. بنابرآن جامعه بین المللی به رهبری امریکا بازیگران عمده را میساختند که بدون آنها این کار دشوار بود.
بخش اعظم دشواریهای جامعه کنونی افغان از فقدان حاکمیت قانون ناشی میگردد، حاکمیتی که درنتیجه سلطه نیروهای فوق جای خود را به حاکمیت زر - زور - و - رابطه ها واگذاشته است.
جامعه جهانی از نظر سطح تداخل و مشارکت در امور افغانستان به سهمدار شرکت سهامی مبدل شده است که هم در تمویل امور و هم در رهبری آن از راه های سخت و نرم سهیم است. فکر نمیکنم که این حقیقت چنان نا شناخته باشد که نیاز به استدلال داشته باشد. اما تذکر این حقیقت ضروریست که بدون جامعه بین المللی افغانستان نمیتواند نیروهای نظامی خود را تمویل و تجهیز نماید، و دستمزد کارمندان دولتی را تادیه نماید.
روابط بین المللی سه نوع مداخله را میشناسد: مسوولیت ملی، مسوولیت بین المللی و مسوولیت بشردوستانه. جامعه بین المللی دو نوع آخری مسوولیت را در برابر افغانستان دارد. هم مسوولیت بین المللی و هم مسوولیت بشردوستانه با اصل عدم مداخله در امور دولتهای دارای حاکمیت در تناقض قراردارد.
مسوولیت بین المللی و بشردوستانه
حفظ صلح و امنیت بین المللی از یکسو و "مصوون ساختن جهان برای دموکراسی" از سوی دیگر در محراق مسوولیت بین المللی جامعه بین المللی به رهبری امریکا بحیث هژمون بین المللی قراردارند.
تقویت توانایی افغانستان بحیث مسوولیت بین المللی میتواند دو هدف عمده داشته باشد: جلوگیری از تبدیل افغانستان به مقر تروریزم بین المللی و استقرار یک رژیم همکاری متداوم.
سیاست جامعه بین المللی در افغانستان حتی ملاحظات بشر دوستانه را نتوانسته به گونه لازم آن در نظر گیرد. دفاع از حقوق بشر بطور مثال در حالتی که جامعه بین المللی نفوذ جنگ سالاران و ناقضان بشر را رسمی و قانونی میسازد با روحیه مسوولیت بشر دوستانه در تناقض قرار دارد.
جامعه بین المللی میتوانست با ایجاد حکومت مسلکی سنگپایه های یک حکومت دموکراتیک را تهدابگذاری نماید و این کار تنها در آنصورت ممکن بود که جامعه بین المللی نه تنها به مسوولیت بین المللی بلکه به مسوولیت بشردوستانه خویش نیز توجه میکرد.
اکنون فرصت دیگری برای تهدابگذاری یک حکومت مسوول و متعهد ملی فرا رسیده است.
حکومت مسوول و متعهد
حکومت افغانستان با و صف امکانات مالی و معنوی جامعه بین المللی در صدر فهرست های نا میمون و بدنام قرار گرفت. فاسد ترین حکومت، خطرناکتریم محل برای زن ، عمده ترین مولد مواد مخدر و یکی از منابع مهم پناهندگان، شهرت هایی اند که افغانستان در نتیجه سیاست جامعه بین المللی به آنها دست یافته است. افغانستان هنوز هم پس از 13 سال مساعی و مبارزه بحیث جغرافیای قابل توجه از نظر مسوولیت بین المللی باقیمانده است.
در عرصه ملی زمینه های احیای مقاومت طالبان ایجاد گردید و انگیزه های لازم رزمی برای تحریک طالبان فراهم گردید تا به سطح یک نیروی شناخته شده رزمی و سیاسی رشد نماید.
به آن توقعات اساسی که دموکراسی لیبرال و هر انسان غربی دفاع از آنها را وجیبه ضروری میدانند وقعی گذاشته نشد. این توقعات عبارت اند از تامین امنیت، آزادی، نظم، عدالت و رفاه. بدین ترتیب هر افغان میداند به استثنای آزادی بیان کدام یک از عناصر ضروری دیگر تحت رهبری و مدیریت جامعه بین المللی و متحدان داخلی آن توانسته تامین گردد.
منافع افغانستان بحیث یک کشور و جامعه افغانی بحیث عضو جامعه جهانیدر شرایط کنونی با منافع جامعه بین المللی در دو مورد عمده باهم گره میخورند: از یکسو ایجاد یک حکومت مسوول و متعهد هم خواست مردم افغانستان را میسازد و هم برای تداوم همکاری متقابل با جامعه جهانی دارای اهمیت است و این اطمنان را بوجود میآورد که افغانستان با مسایل ملی و بین المللی بحیث یک پارتنر مسوول و متعهد بر خورد مینماید. و از سوی دیگر مبارزه مشترک علیه امنیت در سطح ملی و منطقوی تنها از راه ایجاد چنین یک حکومت ممکن میگردد. مسولیت بین المللی و مسوولیت بشردوستانه جامعه بین المللی نیز با توجه به این مساله باهم توام میگردند. بین ترتیب جامعه بین المللی نیز با ماموریت بشردوستانه ای روبرو میباشد.
ماموریت بشردوستانه
نقش جامعه جهانی در حیات سیاسی و اقتصادی افغانستان برای چند سال آینده همچنان برجسته خواهد بود. جامعه جهانی ماموریتهایی در پیشرو دارد که با مسوولیتهای بین المللی و بشر دوستانه رابطه دارند. امضای موافقتنامه دو جانبه امنیتی و امضای توافقنامه با ناتو با بعد بین المللی مسوولیت جامعه جهانی رابطه دارند در حالیکه تاکید جامعه جهانی بر ایجاد حکومت مسوول، مسلکی و متعهد بیشتر به بعد بشردوستانه تعلق دارد، زیرا تفاوتی میان این دو برخورد وجود دارد.
از نظر مسوولیت بین المللی در بیان ساده آن جامعه بین المللی تنها و تنها برای حفظ منافع خود (امنیت دستجمعیدموکراسی های لیبرال، صلح و امنیت بین المللی) حضور دارند و هیچ علاقمندی و نگرانی انسانی و بشردوستانه ندارد.
از نظر مسوولیت بشر دوستانه جامعه بین المللی به عنصر بشری نیز توجه مینماید و پیامدهای پالیسی خود را با در نظر داشت عواقب انسانی و بشری آن در نظر میگیرد. یک حکومت گوش به فرمان که تنها برای منافع جامعه بین المللی و منافع گروپ حاکم خدمت مینماید با حکومتی که مسوولانه و مسلکی و با تعهد به منافع ملی و صلح و امنیت بین المللی عمل مینماید نمیتواند از نظر منافع جامعه داخلی قابل مقایسه باشد، در حالیکه بدیل اولی میتواند برای جامعه بین المللی بر اساس مسوولیت بین المللی قناعت بخش باشد. هم جامعه افغانی و هم جامعه بین المللی بدیل اولی را در 13 سال گذشته تجربه کردند. اکنون زمان آن فرا رسده تا این بدیل را بار دیگر نیازماییم.
جامعه جهانی باید با استفاده از نفوذ جامعه و از راه مشروط ساختن کمک ها ی خویش به ایجاد یک حکومت مسلکی، مسوول و متعهد کمک نماید.
برای مردم افغانستان مهمتر از همه این است که انتخابات ریاست جمهوری به نوع حکومتی منتهی میگردد که مسلکی، تعهد و پاسخگو باشد. این چیزیست که هم جامعه داخلی افغانی و هم جامعه بین المللی به آن نیاز دارد.
پایان
بالا
بازگشت