fazli,siasi, ariaye

نویسنده: استاد فضل الرحمن فضلی

انتخابات

موضوعات انتخابات

الف: رای(انتخاب کردن و انتخاب شدن)

ب: اجرای انتخابات

ج: احزاب و انتخابات

د: نظامهای انتخاباتی

الف: رای،انتخاب کردن ،انتخاب شدن: عبارت از آن عملکرد حقوقی وتشریفاتی میباشد که شهروندان واتباع یک کشور با درنظرداشت قوانین وضع شده جهت برگزیدن زعما و نمایند گان پارلمان به آن مبادرت میورزندوگویارای دهنده با این کار زمینه وسهم خودرادر شرکت غیر مستقیم اداره امور دولتی تسجیل میکند.
درقرن هجدهم در مورد عمل رای دهی دو طرز دید بروز نمود عده ای عقیده مند بودندکه رای دادن حق افراد است. گروهی دیگری استدلال میکردند که عملیه رای دهی یک کار کرد اجتماعی وتکلیفیست که مربوط به شهروندان است که اولی بنام نظریه حق رای ودومی آن به نام نظریه کار (خاص )وویژه ی رای مسمی است .

ب: اجرای انتخابات: انتخابات از زاویه دید اجرایی البته یک سلسله عملیات یا فعالیت های میباشد که نظر به قوانین ودستورات خاصی هر کشور که در آیین نامه های آنها وضع شده باشد به شکل پیش بینی شده آن که کار رای گیری واعلام نتیجه در نهایت شفافیت وآزادی منطبق به اهداف انتخابات سازماندهی واجراءگردد مستند بگفته های فوق میتوان گفت شیوه ها ومیتود های انتخابتی در هر کشور تفاوت های خاص خود را دارد . تاجائیکه مربوط به مبحث میشودخطوط کلی کشور ها اکثرا موارد ذیل را در بر میگیرد .
1—حوزه بندی انتخا باتی
2-- فنون تعین وتشخیص هیاتهای رای گیرنده
3--- رای گیری،قرات آرا واعلام نتیجه.
4---- مجازات تقلب ها در انتخا بات .
5---- دعا وی انتخا باتی.

ج: احزاب سیاسی وانتخا بات: احزاب سیاسی در جوامع امروزی باموجودیت خود با آنکه سازمان دهنده اندیشه ها وگرایشها ی مختلفه سیاسی یک عامل تقسیم کننده مردم به شاخه ها وبخشها ی گوناگون از نظر تیوری میباشند درضمن آن میتواند یک نهاد نزدیک کننده وتلفیق دهنده گرایش های پراگنده دریک صلاح میهنی عمل نمایند که این خصلت ها باعث ان میشود که در مبارزات انتخاباتی رنگ وبوی گیراتر ودلچسپ تری ببخشد که میتواند برای پروسه فوق سازمان یافته تر وبااندیشه تر تمام شوند. احزاب در ممالک مختلفه میتواند مستند به شرایط رشد نظام های شکل گیری احزاب درپروسه انتخابات جامعه مذکور به سه شکل تبارز نماید که البته شرایط دایر شدن انتخابات درجامعه طبق مناسبات مختلفه مسلط به جامعه اعتبارقانونی حاصل پیدا کرده که اداره بر آن تاکید داشته باشد.

1—نظام تک حزیی
2-- نظام دو حزبی
3--- نظام چند حزبی

تاثیرات نظام ها ی سه گانه فوق بر چگونگی انتخابات

1—نظام تک حزیی
درنوع نظام فوق معمولا یک حزب وارد عرصه کارزار انتخاباتی شده ورهبری حزب مذکور باخاطر آسوده کاندیدهای مورد نظر خودرا وارد حوزه انتخاباتی وزمینه آنرا مساعد میسازد که مردم به آنها رای بدهند. قانون انتخابات درین حالت طوری مهندسی میشود که محدودیت های معینی جهت حقوقی ساختن شخصیت رای دهنده وضع می نمایند که از تعدد نامزد ها ی زیاد جلوگیری بوجود آید وطرزی زمینه سازی میشود که مردم معتقد شوند که دولت وحزب حاکم ممثل اراده اکثریت محروم بوده وانعکاس گر منافع زحمتکشان جامعه میباشند. طرزدید فوق برای حکومات اقتدار گرا مورد قبول بوده مانند اتحاد شوروی سابق ودولت آلمان نازی. امروز دولت های مانند چین وکوبا نیز بصورت تقریبی از همان شیوه استفاده میبرند.

2-- نظام دو حزبی
مفاد این نوع نظام در آنست که رای دهنده با خاطر آسوده میتواند در مورد کاندید مورد نظر خود به فکر وتعمق ذهنی بپردازد وبرنامه هایشان را مطالعه نموده تصمیم اخذ بدارد. زیرا قوانین انتخابات مشکلی برا ی رای دهنده بوجود نمی آورد وهمچنان رقیبان انتخاباتی که از دو حزب نمایندگی میکنند باشعار های واضح وارد میدان مبارزاتی گردیده که برای اکثریت مردم قابل درک بوده، مردم از سر درگمی نجات حاصل مینمایند . مسئله عمده دیگر آنکه انتخابات به دور دوم کشانیده نشده وهرکه اکثریت را کمایی نمود ان دیگری مجبور به قبول شکست میشود این نوع حکومات را خطر انحلال کمتر تهدید میکند که میتواند یک پاینت مثبت قوی محسوب شود. البته شما نمونه بسیار بارزآنرا درکشورایالات متحده امریکا دیده ایدکه به انتخابات میان دوره ای کمتر رجوع میگرددوحکومت باصلاحیت دوره خودرابه اتمام میرساند. درپاکستان نیز تقریبا نظام دوحزبی مسلط است زیرا درآن کشور حزب پیوپل پارتی بوتو وشاخه مسلم لیک نوازشریف همیشه در مقابل هم صف آرایی مینمایند ویکی از آنها بر مسند قدرت تکیه میزند، ولی حزب سومی هم درمحرکه قدم بجلو میگذاردکه در طول تاریخ زندگی سیاسی اش جایگاه آن معلوم بوده بنام حزب جماعت اسلامی قاضی حسین احمد مسمی است که بشکل سمبولیک وارد کارزار انتخاباتی میشود.

3--- نظام های چند حزبی
درکشور های تازه به استقلال رسیده وکشور هاییکه از لحاظ ترکیب طبقاتی ، نژادی ، قومی ودینی ساکنین مختلفه را در خود جای داده باشند .البته تمایلات وخواسته ها در آن بشکل متفاوت آن بروز نموده ایدیولوژیها ورسم زندگی ،عنعنه سنن وفرهنگ های گونه گونه ای روبنای آن جامعه را میسازد که با اتکاه به آن تشکیلات واحزاب وسازمان های رنگا رنگی عرض وجود نموده که هرکدام آن راه وروش ومکتب فکری خاصی را مشی واستراتیژی خودقرار داده وبه ان معتقد واز آن پیروی مینمایند البته این نظریات در مجموع میتواند که به شکل سیاسی ، ایدیولوژیکی ، اقتصادی وغیره عرضه شود که تعداد کثیری از فرادجامعه را وادار به پیروی از نظریات شان ساخته وعقب خود میکشانند . وهرحزب یا مکتب فکری برای بدست آوردن اهدافشان در انتخابات نماینده های مختلف را پیشکش جامعه میسازند که خواه نا خواه در اخذ تصمیم مشکلاتی را فراء راه برگزیدگان خلق می نمایند. درنظام چند حزبی تعداد نمایندگان مورد نظر کثرت داشته که رای دهنده گان میتواند خوبترین هارا برگزینند ولی چون تعداد احزاب زیاد میباشد متکی به آن هیچ کدام ا ز آنها اکثریت مطلقی آرآ را از آن خود ساخته نتوانسته که این نقیصه باعث آن میشود تا حکومتها با پایه های لرزان باائتلاف چندین حزب اکثریت پارلمانی راشکل دهند که متاسفانه با اندکترین نزاکت چنین نزدیکی ها از هم فرو میپاشد وحکومت را به سقوط میکشاند. مثلا حکومت های راکه دراسراییل درین زمینه شکل میگیرند اگرمورد بررسی قراردهیم خواهیم دید که بسیارزود ،زود وادار به آن میشوند تا انتخابات های میان دوره ای را برای رفع بحران راه اندازی نمایند. درکشور ها ی تیپ وطن عزیز ما که احزاب به پختگی وقوام لازمه خود نرسیده وتعدد آنها با گرایش ها وخواست های ناهمگونشان نیز یک چالشی عمده بحساب آمده وخصوصیت های دیگرآنها که بعضاً شکل قومی ومذهبی را دارا بوده مشکل عدیده را در فراه راه شان قرار میدهد که کمتری از کاندیدان حاضر میشوند تا از موضع گیری حزب مشخص خود وارد کارزار میدان مبارزه شوند عموما خود هارا کاندید آزاد نام میدهند که ممکن است این خود یک گریزی باشد از موقف کمرنگ نقش وجایگاه احزاب در جامعه. مسئله دیگری که باید به آن به دقت نگریسته شود آن این خواهد بودکه هیچ حزبی بدان شایستگی وگستردگی هنوزبه حالت رشد وپختگی نرسیده که بتواند اکثریت آرا را بخود اختصاص داده بتواند رخ دیگرقضیه میتواند نوعیت شکل گیری احزاب باشد که نتوانسته اند چندان هویت فراگیرملی را برای خود کسب نما یندعوامل زیاد دیگری نیزوجود دارد که میتواند این پروسه را به چالش کشیده واز اهمیت آن بکاهد. گرچه درنظام چند حزبی شاید بتواند دموکراسی بشکل واقعی وبهترآن در پروسه انتخابات پیاده شود که این یک پاینت عالی ومثبت تلقی شده میتواند. امید آنست که با تغیرزمان نقش احزاب در جهت اصولی آن به منظور ا یجاد یک حکومت با ثبات و مقتدردر روند مبارزات انتخاباتی با بوجود آمدن احزاب ملی ونهادینه شدن فرهنگ سیاسی در جامعه ماروند مذکور رنگ وروی قابل قبول تری را کمایی کند.

د: نظام های انتخاباتی
اینکه در کدام نظام انتخاباتی اتخاذ شیوه انتخابات میتواند گرایش های رای دهندگان به وجهی بهتر ان منعکس شود وترکیب اعضای پارلمان نمونه ان شده بتواند وبتواند ترکیب ازافکار حزا ب سیاسی را در خود تدارک نماید پس نظام های انتخاباتی سازماندهی روش های برای وصول به این مقصود ند و طبعا" با انواع و روشهای رای گیری تفاوت دارند. درکشور های مختلف قوانین رنگارنگی وجود دارد که هر کدام به روشی توسل میجویندکه هوداران هریک از نظامها موصوف به مفیدیت اجرایی وسیاسی شان تکیه میکنند. وهمچنان جهت محق بودن خود دلایلی دارند لیکن باید در این جا متذکر شد که اگر اهداف طرح ریزی شده هر کدام از نظام ها این باشد که نهاد پارلمان ،حتی المقدورتصویر وفاداری از تمایلات موجود در جامعه باشد باید پذیرفت که در عمل ،هیچ کدام از این نظام ها نمی تواند کاملا واقعی وبه مقصود نزدیک بوده باشدزیراهیچ کدامی از آنها به نوبه خود نواقص وکمبودیهای را دارا میباشند.
نظامهای انتخاباتی دونوع میباشد که با بررسی عملکرد هرکدامی ازانها میتوانیم به اشکالات عملی آنها د ست یابیم .
1: نظامهای اکثریتی
2: نظامهای تناسبی
عده از محققین از اثر ترکیب برخی از مشترکات این نظامها سیستم های مختلط دیگری را نیز طرح نمود ه اند
1--- نظا م اکثریتی سا ده یک مر حله ی ونظا م اکثریتی دومر حله یی.
2--- نظا م تنا سبی کا مل و نظام تنا سبی نزدیک
نظامهای مذکور شعبات ذیل را در خود نهفته دارد:
نظامهای اکثریتی یک مرحله یی درقرن (19)درسویس ودنمارک ،بریتانیای کبیر وممالک تحت الحمایه ، امریکای لاتین رواج داشت درحالیکه کشور فرانسه شیوه اکثریتی دو مر حله یی رابنیان گذاشته بود وکشورهای دیگر اروپا یی از ان استفاده میبردند.
باید بدانیم که نظا م انتخا باتی تنا سبی برای اولین بار در سال 1899م در بلژیک بعد سویس ومتعاقب آن به بعد زمانی بین سالها ی1914 و1920م در سراسر اروپا گسترش یا فته و کشور فرانسه در سال1945م آن را پذ یرفت.
الف: نظا م های اکثریتی:
خصوصیت نظام فوق در انست که بعد ازشمارش اراء وقرائت نتیجه ان هر نامز دیکه بیشتر از دیگران رای اورده باشدانتخاب میشودوکسانی که کمتر از او رای داشته باشند شکست خورده اندبدین ملحوظ شیوه محاسبه که بسیار ساده است به اتمام رسیده که
ایجاب کدام محاسبه مغلق دیگری را نمیکند.
درکل میزان نمایندگی حاصل ازنظامهای اکثریتی ، نسبت به جمع ارای شهر وندان تقریبی میباشد. واقلیت نمیتواند به تناسب ارای بدست اورده شده دارای کرسی شود مثال اگر در یکحوزه که یک نماینده داشته باشدجمع اراء یکصد هزار باشدو4 نامزد باهم رقابت نمایندتوزیع اراء بصورت ذیل صورت پذیرفته باشد.
a: 500/31
b: 900/30
c: 000/20
d: 600/17
(a)باداشتن (500/31) رای که نسبت به سه رقیب دیگرش بیشتر میباشد به نمایندگی برگزیده میشود. طوریکه ملاحظه شد کل ارای نفربرنده ازیک سوم ارای ریخته شده کمتر میباشد.بناءً ارای بازندگان از لخاظ انتخابات تلف شده به حساب می اید.
اگردرهمین حوزه دو کرسی نمایندگی وجود داشته باشد (a وb) برنده بوده و(d و c) که مجموعه انهابیشتر ازیکسوم اراء میشود بی نمایندگی میماند.
مسئله دیگراینست که اگرکاندیدای یک حزب در نیم حوزه های انتخاباتی در جایگاه اول قرارگیرد وجمع کل ارای ان درسطح کشورنسبت به سایر احزاب رقیب در اقلیت قرار داشته باشد این امکان وجود خواهد داشت که حزب موصوف موفق شودواگثریت پارلمانی را بدست گرفته حکومت را تشکیل دهد . درحالیکه در سراسر کشور دارای اکثریت واقعی نمی باشد .این میرساند که در نظامهای اکثریتی یک تناسب دقیق بین توزیع ارا ، درمیان احزاب وتوزیع کرسی های پارلمانی نخواهد بود. مستند به دلایل بالا برخی قانون گذاران سعی بعمل اورده اند تا درشیوه های اکثریتی اصلاحاتی را بوجوداورندتا بواسطه ان اصل عدالت را در تقسیم کرسی های پارلمانی تاءمین شده بتواند بادرنظر گیری خصایص کلی این نظام به بررسی دونوع ان میپردازیم

1: نظام اکثریتی ساده یک مرحله ای
اصل درین نظام انست که انتخابات دریک مرحله انجام میگیرد وکسیکه بیشترین آرا را کمایی کند و هر چند که برتری اراء وی نسبت به دیگران بسیار ضعیف هم باشدنامزدمذکور را نسبت به نفر های بعدی درین مرحله برنده میسازد. معمولااین شیوه برای انتخاب نماینده های مجلس عوام بریتانیا وانتخاب سناتوران امریکا بکار میرود.برای کاربرد بهترشیوه مذکور لازم است احزاب درسراسرکشور فراء منطقوی وفراء ولایتی بوده وداری انسجام بوده خوب سازماندهی شده با شد ولازم انست تا رای دهندگان با مسئولیت وهوشیاری عمل نمایند زیرا بااشتباه اندک احتمال شکست یک حزب را سبب خواهد شد وحزب دیگرموفق به کسب اکثریت آرا میگرددعلت انکه دور دومی در کار نبوده تا بتواند اشتباهات دور اول را تلافی کند
مورد استعمال نظام فوق میتواند در شیوه های گزینیش یکنفری یا چند نفری بکار گرفته شود . شکل دیگران اگر هرحوزه انتخابی یک ، یک کرسی داشته باشد رای دهنده بروی اوراق رای ، فقط نام یک نفر را میتواند بنویسد و اگر کرسی های حوزه ،چندگزینه ای شود و به اصطلاح ،انتخابات به صورت لیستی انجام شود ، یک فرد رای دهنده حق دارد به تعداد کرسی های حوزه ، نام کاندید دلخواه خود را بروی اوراق رای دهی علامت بگذارد.
از مختصات مهم نظام ذکر شده انست که در صورت اجرای مکررو مستمر، احزاب وگرایش های ضعیف به سوی قطب بزرگ وقوی سیاسی نزدیک شده وبه تمایل منافع خود ،جلب میشوند وقاعدتا" ممکن است جامعه به سوی نظام دو حزبی پیش برود . تجربه مذکور در عده ای از کشور های جهان در جهت دو حزبی شدن نتیجه بخش بوده است احزاب و گروهای کوچک اگر مستقلانه به مبارزه خودادامه دهند ، باید با شمار کمی نماینده گی در مجلس قانع باشند . ممکن با تجارب مکرریکه حزب جماعت اسلامی اسلامی پاکستان از نتایج انتخابا ت متعددی که صورت داده درسی را در زمینه فرا بگیرد وبا کنار امدن با دو حزب مقتدرپیوپلزپارتی وحزب مسلم لیگ شاخه نوازراهی باکنار امدن بایکی از انها در جهت دوحزبی شدن پاکستان جستجو نماید.
2: نظام اکثریتی دو مرحله ای
برخی از سیاستمداران و قا نون گذاران خواستند تا نقاط ضعیف نظام اکثریتی ساده رابه جای یک مرحله , بدو مرحله ویا بیشترازان به اصلاح بگیرند . به بیان دیگر برای مرحله اول نامزد نماینده گی باید بتواند نصف به علاوه یک یعنی (1+ 50)ارای مردم را ازان خود کند، تا انتخا ب شود. اگر چنین اکثریتی حاصل نشد ، دور دومی در نظر گرفته اند که در آن اکثریت نسبی کفایت می کند. باید یاداورشدکه بیشتر از شیوه نظام انتخابابی اکثریتی دو مرحله ای که در قانون انتخابات افغانستان صراحت دارددر گزینش و انتخات اعضای پارلمان و تعین رئیس جمهور استفاده به عمل میاید
ماده هفدهم قانون اتتخابات افغانستان در مورد تعین و انتخاب رئیس جمهورچنین حکم میکند"رئیس جمهور طبق احکام مندرج ماده 61 قانون اساسی و احکام این قانون( قانون انتخابات) با اکثریت ارای تثبت شده قا نونی رای دهنده گان ،انتخاب میگردد.هر گاه کاندیدان بیشتر از 50 فیصد ارای اجرا شده قانونی را در انتخابات حاصل کرده نتواند ، در مدت دو هفته بعد از اعلان نتایج انتخابات بین دو نفر از کاندیدانی که بیشترین اراء را کسب نموده اند، دور دوم انتخابات صورت میگیرد ، کاندیدی که درین دور،ارای تثبت شده قانونی بیشتری را کسب نماید ، منحیث شخص انتخاب شده اعلام میگردد.به عنوان مثال درانتخابات سال1388نامزد های مستقلی درحدود 41 تن به نمایندگی احزاب وگروه های سیاسی که دارای محور ها وبرنامه های مختلف بودندشرکت نموده بودند. که آقای کرزی کاندید حاکم این دوره بود و میتوان اوراکاندیدای به محور حفظ قدرت ونظام سیاسی حاکم درجامعه نامگذاری نمود چون رای ریخته شده در صندوق های کرزی کمتر از پنجاه در صد محاسبه شدانتخابات بصورت اتوماتیکی ان باید به دور دوم میرفت که رفت وداکتر عبدالله از نظر اخذ ارا نفردوم محاسبه شد که اندو باید درین مرحله دوم باهم به رقابت میپرداختندولی داکتر عبدالله قرار گفته خودش روی مسایل امنیتی از دور دوم انصراف نمودودر فرجام اقای کرزی ازطرف کمیسون مستقل انتخابات به ریاست جمهوری منصوب شداینکه درپروسه انتخابات چه زد وبند های وتقلبات صورت پذیرفته درمحل مناسبی به ان خواهیم پرداخت. مثال دیگردرمورد وکلای پارلمان میتواند صادق باشدکیریم که در یک حوزه سه کرسی نماینده گی وجود دشته باشد و پنج نامزد برای بدست اوردن ان رقابت نمایند بالفرض درمرحله اول ممکن هیچ کدامشان نتواند اکثریت مطلق (نصف اراء جمع یک) را به دست اورند. لازم است مرحله دوم برای هر سه کرسی نماینده گی بازهم انتخابات انجام شود که بالاخره در این دورکسیکه اکثریت نسبی را داشته باشند برنده اعلام میشوند . فرضیه دوم ممکن است یکی از نامزد ها اکثریت مطلق را بدست اورد ودو کرسی بدون نماینده بما ند . در اینحالت انتخابات دور دوم ، فقط برای دو کرسی باقی مانده انجام میشودوانهایکه اکثریت نسبی را کمایی کنندبرنده محسوب میشوند. تجربه دور اول انتخابات ،احزاب و گروه های کوچک تر را واقف به ان میسازدکه موقف وجایگاه خود را درین کشاکش سیاسی به درستی تثبیت نموده وان گروه ها واحزابیکه دارای مشی نزدیک به هم میباشند به طرف ائتلاف تشویق شوند تادر مقابل گروه های بزرگتر منسجم تر عمل کرده یک نماینده ازهر لحاظ قابل قبول برای همه نیروهای ذیدخل عرضه بدارند.

خصوصیات انتخابات دموکرایتک
«دموکراسی» در واقع بیان فشرده ای است از مجموعه اصول و قواعد شهودی حاکم بر سنت و تجربه لیبرالی غرب که بن مایه های آن را آموزه هایی همچون برابری، تساهل و تسامح مذهبی، آزادی های سیاسی، طرد برده داری و نیز حقوق بشر تشکیل می دهند. یادموکراسی عبارت از حکومت مردم توسط مردم که در ان قدرت عالی به مردم اهدا شده و این قدرت مستقیما توسط خود مردم و یا نماینده گان انتخابی انها که ذریعه یک سیستم انتخاباتی تعین میشوند اجرا میشود. اصل مطلب درانست که این واژه توسط کدام عنصربه راه ممکن وعملی آزادی وحکومت مردم تبدیل شده میتواند.
جین کیر کپاتریک دانشمند امریکایی ،انتخابات رایک راه وروش محض سمبولیک نمیداند .او میگوید
" انتخابات دموکراتیک ،انتخابات رقابتی ، نوبتی ، فراگیر وقاطع اندکه شخصیت های کلیدی برای تصمیم گیری های دولتی از جانب مردم انتخاب می شوند که از ازادی های وسیع برای انتقاد از دولت چاپ و انتشار انتقادات و معرفی نمودن نامزد های خود شان در برابر نامزاد های دولتی بر خوردار اند. "
چهار نظر برای انتخابات دموکراتیک قایل شده اندکه عبارت اند از: انتخابات رقابتی ،انتخابات نوبتی،انتخابات فراگیرو انتخابات قاطع که کپاتریک انرا نیزدرفوق یاد اوری نموده است .

1: انتخابات رقابتی کدام است ؟
از نام ان پیداست که شیوه مذکوربراساس رقابت دنبال میشود .ورقابت ازاد بهتر میتواند در بسترد موکراسی عمل نماید .درحاکمیت دموکراسی ازادی بیان وازادی تشکیل اجتماعات ازادی خود رادارند احزاب مخالف فعالیت نموده ونامزدهای خودرا واردپروسه انتخابات کرده میتوانند.مخالفین در مجموع سر کوب نمیشوتد .احزاب با حقوق همسان ومساوی وارد کار وزار سیاسی شده واین حق راخواهند داشت تاپالیسی خود هارا موازی به دولت برسر اقتدار مطرح وپیشکش نمایند .دردموکراسی به تکثیر منابع قدرت در درون جامعه احترام گردیده ومیتوانند نظریا ت خود را عرضه واز ان دفاع نمایند و نظریا ت دولت را موردانتقاد قراردهند. دولت خود را مکلف میداند تازمینه استفاده ازمیدیا را بصورت مساوی ان برای همه احزاب مخالف خود مساعد بسازد در دموکراسی تعصب وتبعیض راه نداشته وهمه اشکال ان مردود شناخته میشود , هرقوم , نژاد واقلیت های کوچک میتوانندبا حقوق مساویانه نماینده معرفی وخود رای خود را بکار ببند ند. انتخابات دموکراتیک انتخاباتی است که باید رقابت احزاب در تمام عرصه ها از امکانات و سهولت های مساوی بر خوردار باشد دردموکراسی روح زنده ایکه باید نفس بکشد رقابت های انتخاباتی است زیرا درا ن مردم راه وروش زندگی خود را درسایه یک حکومت مردمی طرح ریزی وجستجوگر میباشند . دموکراسی ضامن حفظ ازادیهای جامعه بوده ومستند به اصل مذکور میتواند،حق انتخاب را برای مردم مساعد میسازد و ازین حق زمانی میتوان خوب استفاده برد که در رقابت های انتخاباتی روحیه حق دهی وعدالت گستری بشکل واقعی ان مستولی باشد. در غیر ان انتخابات رقابتی بی شکل وبی ماهیت خواهد بود.
انتخابات پیشرو که در نظر است بتاریخ 16 حمل سال نو (1393)برگذار شود یک انتخابات رقابتی بوده که در ان 11نفرکاندیدان ریاست جمهوری با معاونین خود برا ی یک کرسی و457نفرکاندیدان شورای ولایتی برای 34 نماینده گی شورای ولایتی ولایت کابل ا زاقشارمختلف جامعه وارد عرصه کار وبار رقابت شده اند ودرین راستا هرکدام شا ن با فراء خوان جداوخط ومشی علایده ومتنوع ازهم به مردم مراجعه خواهند کرد تا بتوانند شاهد پیروزیرا درآغوش بکشند اینکه کدامی از ایشان میتوانند موفق گردند زمان انرا درانظار مردم جلوه گر خواهد ساخت .

ب-- نظامهای تناسبی
خصوصیت درنظام فوق انست که گروههای رقابت کننده بصورت عام به تناسب ارای خود کرسی هارا تصاحب نمایندتا پروسه انتخابات به سود یکطرف وشکست طرف دیگرانجام نگردد .بدین مفهوم که هریک از طرفین به نسبت نیروی خوددرپارلمان نمایندکی داشته تا نظریات شان را ازینطریق ابراز نموده بتواند.درینصورت شورا ترکیبی متفاوتی ازنماینده های سیاسی جامعه را در خود جاه خواهد داد. نظام مذکورمعمولا میتواند درجامعه کثیر الحزبی عمل نماید انتخابات باید بصورت لستی صورت گیردمثال در یک حوزه انتخاباتی پنج کرسی انتخاباتی به رقابت باشد اگر لست اول( ٪60) ارا ولست دوم (٪ 40 ) ارا را کمایی کند لست اول هر پنج کرسی را صاحب شده نمیتواند بلکه( 3کرسی )را ازان خود ساخته ولست چهل فیصده( 2کرسی )انرا صاحب میشود یعنی لست دوم بی نماینده نمی ماند.
این صورتحساب ساده است .ولی باید متوجه بود که در عمل بشکل شابلونی فوق شاید ندرتاً اتفاق بیافتد .
صورت حسابها دراکثر مواقع شایداینطور باشد که: لیست الف ممکن است برنده 58 اعشاریه 4 فیصد اراء و لیست ب دارای 41 اعشاریه 6 فیصد اراء شوندباید گفت درین گونه وضعیت طبعیست که تعدادی از اراء ، بی نماینده باقی خواهند ماند که باید برای آن چاره ا ندیشیده شود تانه اراء تلف شوند ونه کرسی باقی مانده بی نماینده بماند.
برای اجرای نظام تناسبی ، باید قبل از هر چیز معلوم کرد که انتخاب شده گان هر لیست چه تعدادی هستند یعنی بعد از شمارش اراء لیست ها اجراکننده گان اتنخابات باید نسبت برنده گان هر لیست را مشخص کنند. برای این منظور دو روش کلی وجود دارد 1: تعین ضریب انتخاباتی
2: معیار واحد
البته از تلفیق این دو روش ،شیوه بین البینی ضریب ملی به دست میاید که کمتر مورد استفاده قرار میکیرد وصورت محاسبه دوشیوه فوق را دربحث های بعدی دنبال خواهیم
انتخابات دموکرایتک به کدام معنی ؟
«دموکراسی» در واقع بیان فشرده ای است از مجموعه اصول و قواعد شهودی حاکم بر سنت و تجربه لیبرالی غرب که بن مایه های آن را آموزه هایی همچون برابری، تساهل و تسامح مذهبی، آزادی های سیاسی، طرد برده داری و نیز حقوق بشر تشکیل می دهند. یادموکراسی عبارت از حکومت مردم توسط مردم که در ان قدرت عالی به مردم اهدا شده و این قدرت مستقیما توسط خود مردم و یا نماینده گان انتخابی انها که ذریعه یک سیستم انتخاباتی تعین میشوند اجرا میشود. اصل مطلب درانست که این واژه توسط کدام عنصربه راه ممکن وعملی آزادی وحکومت مردم تبدیل شده میتواند. جین کیر کپاتریک دانشمند امریکایی ،انتخابات رایک راه وروش محض سمبولیک نمیداند .او میگوید
" انتخابات دموکراتیک ،انتخابات رقابتی ، نوبتی ، فراگیر وقاطع اندکه شخصیت های کلیدی برای تصمیم گیری های دولتی از جانب مردم انتخاب می شوند که از ازادی های وسیع برای انتقاد از دولت چاپ و انتشار انتقادات و معرفی نمودن نامزد های خود شان در برابر نامزاد های دولتی بر خوردار اند. "
چهار نظر برای انتخابات دموکراتیک قایل شده اندکه عبارت اند از: انتخابات رقابتی ،انتخابات نوبتی،انتخابات فراگیرو انتخابات قاطع که کپاتریک انرا نیزدرفوق یاد اوری نموده است.

2 انتخابات فراگیر چیست؟
درشیوه فوق همه جغرافیای کشورتحت پوشش عملیه انتخابات قرارداده شده وهمه اتباع وشهروندان کشورطبق قانون موضوعه سرزمین خودشان باید دران اشتراک بورزند که استثنا را نمی پذیردو میتواند تمثیلی کلی از دمکراسی رابه شکل واقعی ان در خود انعکاس دهد. مادمکراسی را درابتدای بحث انتحابات دموکراتیک چنین تعریف نمودیم که (عبارت از حکومت مردم توسط مردم که در ان قدرت عالی به مردم اهدا شده و این قدرت مستقیما توسط خود مردم و یا نماینده گان انتخابی انها که ذریعه یک سیستم انتخاباتی تعین میشوند اجرا میشود) که این شیوه عمل ان ظرفیت رادر خود داردکه بتواند بمرور زمان جامع تر شده ومیدان تحقق یابی ان وسیع ترگردد.معمولاً در دموکر اسی ها شهر وندان مهره اساسی به شمار میروند که دربرگیرنده بخش های وسیع ازمردمی میشود که در فعالیت های گسترده سیاسی سهیم میباشند . پروسه مذکور شامل قاعده رای دهی نیز شده میتواند لذا باتکیه به ان حکومت های دموکراتیک از گروپ های وسیع تر مردم با اخذ رای نماینده گی خواهد کرد .حکومتهای که توسط یک گروه کوچک انتخاب شود حکومت اریستوکراتیکی خواهد بود ولوکه شیوه کارومشی داخلی انها بشکل دموکراتیکی عمل نموده باشد.
همه میدانیم که دموکراسی از بدو پیدایش خوددرجهان یک مسیرپیچیده ای تکاملی را طی نموده که جوهر ان بشکل برجسته تر درپروسه انتخاب کردن دولت مردان تبلور خود را داشته است. روی همین جوهرحکومت های دموکراتیک میتوانند نظر به ماهیت خوداز گروپ های وسیع تر مردم نماینده گی کند . حکومتهای دموکراتیک زمانی میتوانند که به بالاترین درجه نماینده گی از مردم برسد که گروپ های مختلف نژادی انتیکی مذهبی و زنان از حق رای و حق تصاحب مقامات دولتی دران بر خوردار شوند . حکومت دموکراتیک یک حکومت نماینده گی است و حکومت نماینده گی بر قاعده وسیع مردمی استوار است . تاریخ تکامل دموکراسی استوار بر قاعده وسیع حکومت های دموکراتیک است.قابل یاداوری میدانم که خوشبختانه کشور ما هم قدم به محیط یک انتخابات فراگیر گذاشته است در ماده سی وسوم قانون اساسی کشور به این متن بر میخوریم ( اتباع افغانستان حق انتخاب کردن وانتخاب شدن را دارا میباشند . ) درماده هشتم قانون انتخابات فراگیر بودن ان بشکل واضح ترسیم گردیده که صراحت ان این چنین درج میباشد.(کارکنان انتخابات به سطح کشور ، ولايت و ولسوالی برای اجرای انتخابات آزاد و عادلانه براساس رهنمودی که از طرف کميسيون مستقل انتخابات وضع شده ، توسط دبيرخانهء استخدام می گردند.

4: انتخابات قاطع چه گونه است ؟

قبل از ینکه به اصل مطلب بپردازیم لازم است تا تعریفی از قانون اساسی داشته باشیم قانون اساسی عالتیرین وثیقه ملی ومحور اصلی نظام حقوقی و سیاسی کشور است. آن طوری که گفته شد موضوع و محتوای عمده قانون اساسی مطالعه روابط میان حکومت کنندگان و حکومت شودنگان بوده و حقوق ، امتیازات ، صلاحیت ها و حدود اختیارات این دو گروه را معین میسازد. به کلام دیگر قانون اساسی معرف ساختار نظام سیاسی و حقوقی کشور است.با استناد به تعریف فوق درانتخابات قاطع مناسبات فی مابین حکومت کنندگان و حکومت شودنگان در محراق توجه قرار میگیردوپایه گذاری حکومت های دموکراتیک بواسطه ذواتی میشود، که در مبارزات انتخاباتی برای تصاحب نمودن کرسی به اشتراک گذاشته شده دست واستین بر زده باشند وبامساعی توانسته موفقیت رااز ان خود سازند بنا ءً گفته میتوانیم که این صورت کارانتخابات دموکراتیک است وانتخابات مذکوریک انتخابات قاطع بوده میتواند . زیرا با قاطعیت اشتراک مردم در رای دهی به رهبری دولت بر گزیده شده اند .بازهم اگر مردم رای بدهند ولی مقامات انتصابی از مقامات انتخابی چربی کند درانصورت واضح خواهد بود که انتخابات نه ازقاطعیت بر خوردار بوده ونه ماهیت دموراتیک را در خود نهفته خواهد داشت. سوال این جاست که ایا انتخابات که در پیشرو ئاریم می تواند به شکل قاطع ان زعیم اینده را انتخاب وراه مارابرای رسیدن به یک ارمان عالی انسانی ویک جامعه مرفع ,ازاد وفارغ از بی عدالتی ها باز کند ویک سنگ بنای محکم برای نهادینه شدن دمکراسی برای نسل های اینده کشور گردد . قانون اساسی کشور با در نظر داشت زمان توانسته تاحدی زیادی ارزش ها و ویژه گیهای کشوررا در خود منعکس بسازد ودرضمن ان صورت تعین ریس جمهوررااینطور جمع بندی نموده است . (رئیس جمهور با کسب اکثریت بیش از پینجاه فی صد ارای رای دهنده گان از طریق رای عمومی ، سری و مستقیم انتخاب میگردد" انتخابات به منظور تعین رئیس جمهور جدید در خلال مدت 30 الی 60 روز قبل از پایان کار رئیس جمهور بر گذار می گردد هر گاه در دور اول هیج یک از کاندیدان نتوانند اکثریت بیش از پنجاه فیصد ارا را به دست اورد ،انتخابات برای بار دوم در ظرف دو هفته از تاریخ اعلام نتایج انتخابات بر گذار می گردد و در این دور تنها دو نفر از کا ند یدا نی که بیشتر ین اراء را در دور اول به دست اورده شرکت می نمایند . در دور دوم انتخابات ،کاندیدیکه اکثریت اراء را کسب کند رئیس جمهور شناخته میشود.)
این قذم های نخستین که شاهد برداشتن سومین ان خواهیم بود امید واریم برای قانون مند شدن جامعه درحال تغیر ما با فیوض وبرکات همراه بوده باشد .

خوانند گان نهایت گرامی ومحترم اگر در اثنای مطالعه باکمی وکاستی درنوشته هایم سر خورده باشید البته با کمال بزگوار اینجانب را عفوه نمایید زیرا بخاطر انتخابات انرا به عجله نوشتم . بحث را برای فعلابا چند مصرعی ازشعردعایه جد بزرگوارم حضرت (محمای غزنوی )به پایان میبرم یار زنده وصحبت باقی ومن الله التوفیق .

الهی دولت کان سخارا ... زلطف خود بده یارب تو مارا .. طفیل ذات پاکت ای خدایا .. به جوش اور تو دریای عطارا .. طفیل حضرت خنم رسالت ... رواکن مقصد ومقصود مارا ... شفیع ارم به .درگاه تو یارب .. دونور دیده خیراًو نساء را

ماخذ:
1-حقوق اساسی ونهاد های سیاسی(شریعت پناهی-1383)
2-قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان-1382
3- قانون انتخابات جمهوری اسلامی افغانستان-1383
4-کتاب دموکراسی چیست؟ (دای فولادی)
5 – سایت انترنیتی

´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´´

اول یک تعریفی از انتخابات باید روی دست داشته باشیم درعلوم اجتماعی تعریفیکه مورد قبول یکسان برای همه باشد وجود ندارد هرتعریفی که شما را اقناع کند، همان بهتر ین خواهد بود.

تعریف انتخابات

انتخابات ،مجموعه عملیاتی است که به منظورگزینش فرمان روایان یا تعین ناظرانی برای مهار کردن قدرت تدبیرشده است.از این دیدگاه انتخابات به مفهوم فنونگزینش و شیوه ها و راه بردهای مختلف تعین نماینده گان بوده ابزاری است که به وسیله آن میتوان خواست واراده شهروندان را درشکل گیری نهادهای سیاسی وتعین متصدیان و مسوولین اعمال و تحقق قدرت سیاسی دخالت داد.
- به عباره های دیگر انتخابات تمثیل اراده سیاسی مردم است.
- انتخابات حقی است که مردم عملآ برای تعین سرنوشت سیاسی شان به حرکت میندازد.
- انتخابات زمینه است که مشارکت سیاسی مردم رادر حکومت عملی میسازد.
- انتخابات حکومت ایدیال مردم رابه حکومت واقعی مردم تبدیل میکند.
- انتخابات جوهر مردمی دموکراسی رادر عمل نشان میدهد.
- انتخابات تفویض قدرت مشروط توسط مردم برای زمامدار است که باید خود راخادم مردم حساب کند،نه حاکم مردم.
- انتخابات با رای هر فرد ، قدرت جمعی آنها برای زمامدار است.
- انتخابات اصل نماینده گی از مردم را در مقامات رسمی کشور عملی میسازد.
- انتخابات قدرت مشروعیت میدهد و انتخابات شیوه برای به قدرت رسیدن قانونی است.
- انتخابات راه خشونت زدایی از پروسه انتقال قدرت است.
- انتخابات زمینه رقابت مثبت سیاسی برای کسب رضایت مردم است.
- انتخابات فیصله است که با آرآی سیاسی مردم به عمل میاید.
- انتخابات هوای است که دموکراسی آن را تنفس میکند.
-با انتخابات آزا د وعادلانه دموکراسی آغازمیشود.

تاریخچه مختصر انتخابات
درگذشته های دور زندگانی بشر این مسئله که مردم درتعین دولت مرد ها ورهبران خود دخالت داشته بودند بعید از امکان نبوده . اما درزمانهای پشین کسانیکه در راس قدرت قرار داشتند بالاتر از اراده وخواست مردم به اریکه قدرت تکیه میزدند یعنی مردم وخواست انها هیچ نقش ورولی را بازی نمیکرد . پادشاهان ، سلاطین ، امپراتوران وحاکمان معمولاً نماینده خداوند در روی زمین تلقی شده که این نظریه در اکثر ازکشور ها یکسان قابل دید بود باید گفت که بر علاوه ازین مسئله موروثی بودن نیز یک رکن قبول شده این امر فوق بحساب میامد که بعد مرگشان پسر یا یکی از اقارب شان به این منصب بشکل اتوماتیکی تکیه میزدند وهیچ کسی حق اعتراض درزمینه را نداشتند . در وطن ما نیز پادشاه را سایه خدا در روی زمین قلمداد میکردند ولی اگر کدام کسی دهان باز میکرد که خداوند سایه ای نداردهمان بود که دهانشان را چنان می بستندکه دیگر هیچگاهی قادر نمی بودند دهان باز نمایند.
اینکه ما فعلا پروسه انتخابات را درممالک مختلف برای انتخاب وگزینش رهبران ودولت مردان منحیث یک امر معمولی به استقبال میگیریم اینقدرها ساده عرض اندام نکرده بلکه مملو ازدشواری های بوده که بعد از طی مراحل مختلف راه خود را به جلو باز نموده است که یقیناً با دشواری های زیادی همراه بوده است باید گفت که این مامول برای نخستین مرتبه بایک حرکت تحول خواهانه از جانب روشنفکران,روحانیون ,نجبا , فیودالان واقشاردیگر کشوربریتانیای کبیر به مقصد شراکت در قدرت و زمینه مالیاتی ومالی علیه قشربالایی شروع وعملی شد واین پروسه تازمانی ادامه یافت که اینها خواستند شریک در امور اداره حکومت باشند عملیه مذکور را تحول دروسایل تولید ،توسعه بازرگانی وقوی شدن بورژوازی تسریع نمود.باید یاد اور شد که این خواستها وتقاضاهای این قشر نوپا ه دولت انگلستان را مجبور به قبول ان نمود که بایدنمایندگان بورژوازی , بازرگانان , روشنفکران وصنعتگران نیز در پارلمان انگستان میتوانند شرکت نمایند که پایه واساس انتخابات البته به گونه ابتدایی و ساده آن در این کشورریخته شد.این یک سنگ بنای محکمی گردید که اهسته اهسته راه خود را به جلو باز نموده خزیده خزیده ازکشور بریتانیا راه خود را به خارج وهمسایگان ان نیزامتداد دادتا انکه توانست وارد شبکه حقوقی عده از ممالک دیگر در جهان گردد.

باید به این امر ملتفت بود که در قرن 17و18 استقرارحقوقی انتخابات با پذیرش نظریه نماینده سالاری وایجاد رژیم نماینده ودرپی ان جان گرفتن نظریه حاکمیت ملی شکل گرفت مردم به سوی اعما ل غیر مستقیم قدرت توسط مردم سوق شدند . اجازه دهید گفته بالای خود را کمی ساده تر عرضه نمایم وانهم اینکه عده ای از داشمندان واهل خبره در صددان شدند که سپردن سرنوشت جامعه به همه مردم ومستقیماً اشتراک انها درپروسه گزینش را غیر سودمند تلقی نمایند وصلاح را دران ببینند که ازجریان انتخابات بواسطه شهر وندان ، برگزیدگان اگاه وچیز فهم راوارد عرصه قدرت گزینی بسازند زیرا این تقاضا ی زمان بود که باید به ان پرداخته میشد برعلاوه اجرای نظریات مربوط به دموکراسی مستقیم درعمل یک سلسله مشکلات را باخود بهمراه داشت زیرا دولت ها درمجموع این امکانات را کمتر داشتند که همه مردم را برای انتخاب کارگذارن قدرت اجرایی وقضات وتصویب قانون وغیره امورگرد هم اورند. بناءً باید راه بیرون رفت را درپذیرفتن

.جنبه های عملی بودن شیوه دموکراسی غیر مستقیم عملی مینمودند

پیشینه تاریخی انتخابات

درگذشته ها درکشور عزیز ما دردهه دموکراسی وکلا برای یکدوره 4 ساله به شورای ملی به شکل منتخب ان برگزیده میشدند چون اکثر وکلا به ظاهرانتخابی بودندولی دراصل اکثریت شان شکل انتصابی را داشتندزیرا بصورت غیر مستقیم با پشتیبانی شاه وطرفدارانشان از جمله سران قوم متنفذین وخوانین که صاحب رای میشدندواز راه تقلب به مجلسین راه پیدا میکردند البته عده انگشت شماری نیز بودند که به زور ارای مردم واردمجلس میگردیدند معمول دران نظام طوری بود که صدر اعظم برای اخذ راه اعتماد توسط شاه به شورا معرفی میگردید تاخط مشی حکومت را به وکلا پیشکش نماید اگر اراده شاه میبود که بود بعداز استماع وجر وبحثهای تشریفاتی صدراغظم راه اعتماد کسب وبکار خود شروع میکردواولین صدر اعظمیکه بدینگونه به چوکی صدارت تکیه زد، دوکتور محمد یوسف بود.
در شرایط فعلی دوگونه انتخابات از اهمیت برخوردار است یکی انتخاب ریس جمهور ودیگری انتخاب وکلای مجلسین شورا البته بحثی انتخاب نمایندگان شورای ولایتی وولسوالی نیز در خور مکث است که درجامعه ما به شکلی با اراهه رای به عنوان نشانه های از دموکراسی نو پاه به ان پرداخته میشود ویکنوع رابطه شهروندی نیز میتواند در ان شکل بگیرد یعنی آنهایکه رای میدهند وآنهایکه برای اخذ رای صندوق گذاسته اند، ازیکنوع حقوق مساویانه بر خوردارباشندقابل یاد آوریست که جامعه ما تا حال چندین انتخابات را از سر گذشتا نده است که ماخاطراتی زنده ی از آن در ذهن داریم. باید قبول کردکه در مجموع چالش هاودشواریهای راباخودهمراه داشته ولی ازینکه این یک آزمون وشیوه نوینی بوده طبیعی است که باید آنرا پذیرفت ودر انتخابات 1393نواقصات وکمبودی هارا حتی الوسع اصلاح نموده واز ان دوری جست.

ادامه دارد.........

بالا

بازگشت