کاندیدای اکادمیسین محمداعظم سیستانی
نگاهی بر کتاب "برخی مسایل جامعه شناسی افغانی"
(نوشتۀ پوهنیار بشیر مؤمن)
"برخی مسایل جامعه شناسی افغانی" نام مجموعۀ 29 مقالۀ جامعه با یک ضمیمه فرهنگ اصطلاحات جامعه شناسی است که از جانب محترم پوهنیار بشیر مؤمن، به زبان دری تحریر و تنظیم یافته است. باری درسال ۲۰۰۸، این مجموعه در کابل به زیور طبع آراسته شده بود و اینک بار دیگر این مقالات تجدید نظر شده و پس از اصلاح کاستی ها و افزایش مطالب جدید، دوباره برای چاپ آماده شده است.به نظر میرسد که مؤلف به این بخش از مسایل جامعۀ بشری، بیشتر و عمیق تر توجه کرده است.
دانش جامعه شناسی یکی از دلچسپ ترین و مهمترین فصل های تاریخ یک جامعه یا یک کشوراست. اگرچه این رشته از علوم اجتماعی، عمر چندانی ندارد و در کشور ما نویسنده گان و تاریخ نگاران بسیار اندک به آن پرداخته اند، اما باید گفت که بررسی پدیده های مختلف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی یک جامعه، بدون توجه به شرایط اجتماعی و محیط پیدایش آن پدیده، کار کاملی نخواهد بود. هیچ دولت و هیچ رهبر سیاسی، قادر به تطبیق هیچ برنامه ای اجتماعی واقتصادی و فرهنگی نخواهد شد، اگر جامعه خود را نشاسد و برنامه های خود را مطابق ظرفیت و توان و جاغور آن جامعه عیار نسازد.
مثال های زندۀ این ادعا، عکس العمل جامعه در برابر ریفورم های شاه امان الله در دهۀ ۲۰ قرن بیستم و ناکامی برنامه های روشنفکرانۀ رهبران حزب دموکراتیک خلق بود که پس ازکودتای ثور مدعی بودند: «این انقلاب جامعه فیودالی و ماقبل فیودالی افغانستان را بدون طی کردن مرحلۀ سرمایداری، وارد مرحلۀ سوسیالیزم نمود.»، اما در عمل دیده شد که جامعۀ وابسته با هزار و یک رشته سنتها و رسوم وعنعنات فیودالی در برابر ریفورمهای رژیم حزب دموکراتیک چنان از خودعکس العمل و جان سختی نشان داد که هم سر کودتاچیان را خورد و هم سرِ رهبران کودتارا. و بالنتیجه کشور را به دوران ماقبل فیودالی عقب راند که امروز بازار تبهکاران و جنگ سالارن و قاچاقچیان مواد مخدر و تروریسم و آدم ربائی، گرم تر از کورۀ آهنگران شده است و ۴۶ کشور بزرگ جهان با همه تجارب حکومتداری و امکانات اقتصادی و علمی و تحنیکی و نظامی در کار هدایت کردن افغانستان در شاهراه ترقی و تمدن درمانده اند.
این همه نا بسامانی ها و عقب رفتنها، نتیجۀ عدم شناخت جامعه افغانی و اهمیت ندادن به ارزشها و خصلت ها و خصوصیات مردم ماست که رهبران سیاسی به آن توجه نکردند و مردم و کشور را بسوی ذلت و بدبختی رهنمون شدند.
آقای پوهنیار بشیرمؤمن با توجه به اهمیت موضوع جامعه شناسی در جوامع بشری، بطور عام و جامعۀ افغانی بطور خاص، از چندين سال بدنیسو، مطالعات خود را روی این موضوع دلچسپ متمرکز ساخته و مقالات مهم و سودمندی در زمینۀ جامعه شناسی و مشکلات جامعۀ افغانی نوشته و در سایت های مختلف افغانی در برونمرز انتشار داده است و اینک بر اثر پیشنهاد دوستان و اهل نظر، دست به گرد آوری و تالیف آن مقالات زده تا برای رفع سرگردانی مطالعه کننده گان در یک کتاب، پیشکش خواننده گان کند که کار شایسته و بایسته ئی است.
تبصره و بحث و فحص در مورد محتوای هریک از مقالات حاضر، کار آسانی نیست و بنابرین نمیتوان بر هریک از مقالات بحث و آنرا ارزیابی کرد. و اگرچنین کاری ضروری هم باشد، وقت زیاد و فرصت بسیاری می طلبد که فعلاً در اختیار من نیست. اما بطور کلی میتوانم بگویم که نویسنده، با نگارش هریک از این مقالات، زحمات فراوانی کشیده و تاحد ممکن توانسته روشنگری کند و ذهن خواننده را به بیخ و بنمایۀ مشکلات جامعه افغانی متوجه نماید.
در هرحال، به نظر میرسد که هدف نویسنده از ارايۀ این مجموعه، روشنگری های روشنفکرانه برای جامعه افغانی بوده که در ارايۀ آنها، تحلیل ها و برداشت خود از قضایا را با احساس انسان دوستی همراه با وطندوستی ابراز داشته است.
من بسیاری ازاین مقالات را قبلاً در سایتهای انترنتی چون: فردا، گفتمان، ژواک و سپرغی و آریائی، دیده و خوانده ام و برخی را تازه دراین مجموعه دیدم و خواندم و از محتویات آنها فیض بردم.
مقالات: جامعه شناسی خودمانی، جامعه شناسی شخصیت و شخصیت پرستی، مسألۀ جدائی دین از دولت یا سیکولاریزم، در باب روشنفکر و روشنفکری، جامعه شناسی افکار عامه، جامعه شناسی ترور و تروریزم، جامعه شناسی جشن نوروز، جامعه شناسی تاریخ و تاریخ نویسی، جامعه شناسی سنگسار و اعدام زنان و جامعه شناسی خشونت علیه زنان و برخی اصطلاحات و مقولات سیاسی و جامعه شناسی در اخیر کتاب برایم بسیار دلچسپ و آموزنده بود.
اکثر این مقالات مستند به اسناد و مدارکی نگارش یافته است که علاقمندی نویسنده را به مطالعه و دسترسی به کتب مفید در غربت نشان میدهد و شیوۀ بهره گیری از منابع بطور بایسته یی رعایت شده و تنها به ذکر نام منبع بسنده نکرده است، بلکه مدارک و منابع مورد استفادۀ خود را بطوردقیقتر و روشمندانه به خواننده معرفی کرده است.
خلاصه زحمتکشی جناب استاد بشیر مؤمن را در آفرینش این اثر، تقدیر کرده و برای تخلیق دیگر آثار ارزشمند از این دست جداً آرزومیکنم.
بالا
بازگشت