محمد حسن کشتیار
معضله گندم درافغانستان وجهان وحفاظت از جنگل ها وعلفچرها
این دو منبع طبیعی سرشار وخداداددر کشور عزیز ما افغانستان
افغانستان عزیز کشوریست کوهستانی با دشت های گسترده آب وهوای آن از نگاه موقعیت جغرافیایی وایکولوژیکی کنتیننتال مدیترانه ای ونیمه خشک صحرایی است و کشوریست محاط به خشکه ومساحت یا پهنای آن به ۶۵۲۲۲۵۰۰ هکتارمی رسد.
نزدیک به ۸۵ در صد مردم کشور به زراعت ومالداری ، باغداری وجنگلداری مصروف هستند واز این راه امرار معیشیت می کنند،زراعت ومالداری اساس وبنیاد اقتصاد کشور را تشکیل می دهد.
طبق سروی وپژوهشی که انجام شده است نزدیک به ۳۶ درصد ساحه کشور را علفچر ها ۳،۵ در صد ساحه آن را جنگلهای طبیعی چوب چهار تراش وارچه وبلوط ودر ختان سبز پسته ( طلای سبز یا شین زر) می سازد مگر با دریغ وافسوس که ! بدبختانه این دو ثروت ملی (جنگلها طبیعی وعلفچرها ودرختان سبز پسته ) در حال نابودی واز بین رفتن هستند.
مارکوس سیسروس ایتالیوی گفته است:
"کشوری که جنگل ندارد رو به زوال است"
عواید عمده ملی کشور از منابع تولیدات مهم زراعتی ومالداری بدست می آید ، که شامل غله باب گندم ومیوه های گوناگون تازه وخشک وسبزی ها وپوست حیوانات ، پشم ،روده، قالین ، پوست قره قل،پخته ، چوب صنعتی چارتراش وچوب دستک از نوع درخت عرعرو بادام ،نباتات طبی خودرو مانند زیره پلوی، زیره سفید،جوانی وبادیان ، زوف واسفرزه،زرشک،
شیرخشت،هنگ وشیرین بویه(یا شین شوبی) سنگهای قیمتی چون:لاجورد،یاقوت،زمرد،سنگ شاه مقصود،مرمرورخام،نفت وگاز وغیره می باشد.
بعد از انقلاب سبز در کشور بر اساس احصاییه های منتشره ،تولید گندم نزدیک به (سه ملیون ) تن در سال می رسید ازلحاظ تولیدات گندم ومصارف آن افغانستان نزدیک به خود کفایی رسید .ناگفته نماند که بر اساس احصایه های منابع خارجی ، تولیدات گندم در جهان به (چهارصد ملیون تن ) در سال می رسد، در افغانستان یک ساحه وسیع زراعتی تخمینی (۲،۶ ملیون ) هکتار در شرایط عادی تحت کشت ګندم قرار داشت ،ازآنجمله نزدیک به (۱،۴ )ملیون هکتار آن آبی وبقیه (۱،۲) ملیون هکتار للمی می سازد.
طبق راپور سازمان مواد خوراکه وزراعت جهانی ملل متحد (اف .آ. او و یو. ان) در کشور های روبه انکشاف ونادار، مصارف خوراکه ګندم فی نفر در یک سال بالغ بر (۱۸۰) کیلوګرام تعیین ګریده است . لذا با در نظرداشت این رقم مقدار ګندم خوراکی مورد ضرورت کشور در یک سال(۴۵۰۰۰۰۰) تن یعنی (چهار ملیون وپنجصد هزار) تن ګندم خواهد بود.
بنا بران سعی شود تا کشور از لحاظ تولید ومصارف گندم خود کفا شود.
آری ! یگانه راه خود کفایی تولیدات گندم در کشور این خواهد بود تا حاصلات گندم فی واحد زمین موجود را ( سه بر چهار برابر) بیشتر افزایش داد ومنجمله از نوع گندم مکسیپک و(۱۷ هزار)تن سایر تخمهای اصلاح شده گندم که در کشور نتیجه های خوب وبهتر داده اند .
گندم از نظر نبات شناسی از فامیل گرامنه بوده ونام لاتینی آن(تریتیوم) می باشد.
واویلوف دانشمند روسی نظر به تتبع وپژوهشی که نموده است وطن اصلی گندم را افغانستان می داند.
آری ! گندم یا این میوه بهشتی نظر به سایر انواع غله جات ، خواص مشخص دارد، به این معنی که گندم در تمام کشور های جهان با وجود داشتن شرایط آب وهوای مختلف وارتفاعات متفاوت ازسطح بحر سازش داشته وبه خوبی می روید، جالبترازهمه اینکه قوه نامیه دانه گندم صد ها سال زنده می ماند . به این معنی که اگر تخم گندم صدها سال دیرینه مانده ودوباره کشت شود بازهم نمو می کندوحاصل می دهد .
گندم در افغانستان بصورت آبی وهم للمی کشت می شود.گندم آبی نوع زمستانی ونیمه زمستانی وهم بهاری دارد، نوع للمی آن در بهارسال کشت می شود، علاوه برآن تخمهای جووتااندازه زغروکنجدنیز بصورت للمی در بهارسال کشت می گردد، اما کشت وزرع گندم للمی درحدودیک ملیون هکتار زمین للمی را احتوامی کند.
بدبختانه در این اواخردراثرکشت وزراعت للمی کاری ،علفچرهای سرسبزبه ویژه درمناطق شمال وشمالغرب کشور نابود می شوند،علل عمده آن افزایش نفوس وصعود نرخ گندم از یکسو واز جانبی هم عدم توجه مسئولان دولت را دربرابر این خلاف رفتاری آشکار می سازد.
بلی!اگر این مکتب است واین ملا / حال طفلان را خراب می بینم.
حیف است سرمایه های ملی کشور شامل جنگلات طبیعی صنعتی ،جنگل های سرسبز پسته کشور وعلفچرها ودیگر منابع مهم وبا ارزش کشور در حالت نابودی واز بین رفتن اند!
بهر حال برگردیم به اصل موضوع گندم.طوری که اخبار ها می رسانند افغانستان وجهان به قلت وکمبود گندم دچاراند بنظر می رسد مشکلات وعواملی مختلفی وجود دارد که به گونه مختصر تقدیم می گردد:
نخست: حاصل گندم نظر به کشت سایر محصوصلات زراعتی به ویژه کوکنار فوق العاده کم وناچیز است .
دوم: دگر گونی وخرابی محیط زیست وخشکسالی های متواتروکمبود وگاهی قلت آب موجب شده است تا در تولیدات گندم کسر بعمل آید .
سوم: موضوع عرضه وتقاضا است به اصطلاح تولیدات کم ومصارف واحتیاجات به گندم زیاد است.
چهارم: گندم مصارف خوراکه روزمره واولیه مردمان کشور های صنعتی وغیر صنعتی وفقیر ونادار جهان را تشکیل می دهد.برای رفع کمبود آن اولتر از همه دهقانان بابد از طرف دولت وادار شوند تا از کشت خاشخاش (بجز در منطقه معینه آن ) جدآ جلوگیری گردد.
برای خود کفایی گندم در کشور باید راه های جست وجو شود تا حاصلات تولید گندم افزود شود ، از آن جمله در ساحه کشت وواحد زمین که اکنون ناچیز است افزود به میان آید. یعنی از طریق (اگروتخنیک) بهتر وتوزیع ماشین والات مدرن زراعتی ارزان قیمت بدسترس دهقانان گذاشته شود ونیز تخم های اصلاح شده بذری وهکذاتوزیع کود های کیمیاوی بهاری وتیرماهی به قیمت های مناسب وارزان به دهقانان ،تورید کودبهاری وتیرماهی ازخارج ، احداث وبازسازی دوباره فارمهای تحقیقاتی وترویجی در کشور ،رهنمایی وتشویق دهقانان از قبیل فرستادن دهقانان پیشتاز ونخبه جهت بازدید از فارمهای تحقیقاتی ونمونوی در داخل وخارج از کشور ، تا از فارمهای زراعتی ومالداری وسایر تآسیسات زراعتی آنها دیدن کنند.
ایجاد بیشتر کوپراتیف های زراعتی ومالداری وتوزیع حیوانات اصلاح شده گاو شیری وتخم های اصلاح شده بذری وغیره به دهقانان به عمل آید.
احیآی دوباره وترمیم بند های سابقه واحداث بند های جدید بالای دریا های خروشان کنرها و خاشرود( به فاصله ۱۳،۵کیلومتر در نزدیکی هوتل دلآرام بند آبگردان اعمار گردد.).
تآسیس پروژه های زود رس از آن میان مرغداری ،پیله وری،فیلمرغ داری ، وشتر مرغ داری در برخی از ولایات کشور وغیره بیشتر گردد.
اشتراک زنان در امور زراعت ومالداری ودیگر بخش ها :
از آنجایی که نصف نفوس کشور را قشر اناث یعنی زنان تشکیل می دهد ، که باید از آنها در تمام امور کشور بدون تبعیض حد اکثر استفاده شود . طوریکه می دانیم زنان در سراسر جهان اعم از کشور های پیشرفته ومترقی ویا روبه انکشاف وعقب مانده وفقیر ونارار در انکشاف زراعت ومالداری ،مرغداری وپیله وری وغیره سهم بیشتر دارند. از آنها در اینمورد اسنفاده صورت گرفته وقدردانی به عمل آمده است ، چنانی که ملکه کشور اردن در کنفرانس سالانه مواد خوراکه وزراعت که در سال ۱۹۹۷ میلادی به شمول تعداد سران کشور های جهان در روم اشتراک ورزیده بودند ، ضمن سخنرانی خویش نقش زن را در اجتماع با قدردانی یاد دهانی کرد واز سران دول جهان تقاضا نمود که معلومات واطلاعات علمی وعملی بیشترباید در اختیار زنان ، بدون تبعیض قرار داده شود ، تا زنان خدمت خود ها را علمآ وعملآ مفید تر وخوبتر انجام داده بتوانند.یقینآ در چنین صورت تولیدات بیشتر خواهد شد.
در تحقیقات احصایوی ثابت گردیده، بلکه در حال حاضر نه تنها زنان مناصفه نفوس جهان را تشکیل داده اند بلکه ۶۰درصد حاصلات زراعتی جهان را تولید می کنند ، اگر این زنان با شهامت را متخصصین مربوطه در رشته های مختلف زراعت ، مالداری ، جنگلداری ، باغداری وغیره رشته های مربوطه رهنمایی فنی وعملی نمایند حاصلات تولیدات از شصت در صد بالا می رود.
آری ! نا گفته نباید گذاشت که زنان واقعآ نور وچراغ خانه ،نمک زنده گی وبرکت فامیل به حیث بانوی خانه بوده علاوه بر آن یک همکار دایمی در امر حیات فامیلی خود نیز هستند ، که دوش به دوش شوهران وبرادران خود همکاری ومدد گار باشند . به عقیده نگارنده هرگاه بانو های باشهامت افغان در امور زراعت ، مالداری ،پیله وری مرغداری ، باغداری وگُل کاری وغیره به کار گماشته شوند ، یقین کامل دارم که نسبت به وضع کنونی حاصلات وتولیدات زراعتی ومالداری کشور کم از کم از بیست به پنجاه درصد بالا می رود، البته ناگفته نماند که در قسمت تعلیم وتربیه صنعت قالینبافی ، گلدوزی ،کلاباتون وخامکدوزی ، بافت وخیاطی وغیره شاهکاری های زنان افغان قابل یاد دهانی ودر خور تمجید وستایش است .
آری ! جنت زیر پای مادر است .
صحابی از پیامبر اسلام (ص) پرسید : که کدام کس از مردم بر من حق دارند ؟
حضرت محمد(ص) فرمودند : مادرت واین کلمه را در جواب آن صحابی سه بار تکرار نمودند ، بار چهارم فرمودند : پدرت.
بادر نظرداشت موضوعات فوق الزکر باید همه مردم وملت بدون استثنآ با کمک هم ورهنمایی های دولت خویش دست بدست هم بدهند ودر قسمت پیشرفت زراعت ومالداری وحفاظت جنگل ها طبیعی ودرختان سرسبز وپسته زار ها
وعلفچر ها که رکن مهم واساس اقتصاد جامعه ملی افغانی را تشکیل می دهد ، همکاری های لازم بعمل آورند ،تا باشد مردم رنجدیده کشور که سالیان دراز به اینطرف رنج ها کشیده اندودیده وتلفات داده اند،از فراورده های این منابع طبیعی خدا داد استفاده وبهره برداری کرده باشند.
طوری که از اخبار ورسانه ها ی داخلی ومنابع اطلاعاتی خارج بر می آید قطع بی رحمانه وقاچاق جنگل ها طبیعی ومثمر وغیر مثمر وجنگل های سر سبز پسته در اکثر ولایات شمال غرب کشور متآسفانه جریان دارد وتا هرچه زودتر در زمینه جلوگیری به عمل آید .
از اینکه جنگل ها وعلفچر ها دو ثروت ملی ومیراث طبیعی خدا داد است که در حفظ ونگهداری پاکی محیط زیست وتصفیه هوا وبهبودی صحت وسلامتی انسانهارول عمده داشته ، همچنان از میوه جات ، مانند پسته ،جغلوزه ،بادام ،انجیر وغیره فراورده های آن عاید سرشار که در تقویه بنیه اقتصادی کشور رول مهم وارزنده ای یفا می نماید قابل توجه ودر خور اهمیت است .
از آنجایی که حفاظت وجلوگیری از قطع بی مورد جنگل ها ونگهداری از شکستاندن علفچر ها وظیفه اصلی دولت است ولی متآسفانه در حفاظت این منابع طبیعی مهم وبا ارزش کشور اقدام لازمه وجدی از طرف دولت ، طوری که لازم است بعمل نیامده است.
با اینکه از جانب کشور های متحابه ودوستان افغانستان تا اکنون ملیارد ها دالر کمک شده ومی شود ولی متآسفانه با این همه کمک های ملیارد ها دالر کار های اساسی زیر بنایی اقتصادی در کشور طوریکه لازم است در عمل پیاده نگردیده است.
بهر حال برگردیم به موضوع حفاظت وجلوگیری از قطع جنگل های طبیعی صنعتی مثمر وغیر مثمر ، نگهداری وبهره برداری از جنگل ها سر سبز پسته ونگهداری وحفاظت علفچر ها که در تربیه مواشی ومالداری با لخصوص گوسفندان قره قل کشور در خور اهمیت است ، در زمینه باید توجه بیشتر مبذول گردد تا مدرک عواید واسعار خارجی بیشتر نصیب کشور گردد وهکذا در قسمت زراعت ومالداری عواید فی واحد وفی رآس توجه بیشتر بعمل آید، گرچه افغانستان عزیز کشوریست زراعتی ومالداری ولی طوریکه لازم است در این قسمت توجه لازم بعمل نیامده است، باید در این زمینه هرچه زودتر وبیشتر توجه خاص بعمل آید.
بلی ! کیمیا خواهی زراعت کن چه خوش گفت آنکه آنکه گفت – زرع ثلثانش زر است وثلث دیگر هم زر است.
گر دگلوکره چه سیمه دګلزار شې – اغزی مه کره په پشتو کی به دی لاس ولار شې
نگارنده پیشنهاد می دارد تا در کتب های درسی مدارس ومکتب ها ی دولتی وموسسات شخصی در باره حفاظت واهمیت جنگلات طبیعی ودرختان پسته ، زیتون وعلفچر ها مضمون خاص تدریس شود وتا نسل جوانان کشور ما از اهمیت وارزش این منابع گران بهای طبیعی ملی کشور خوبتر وبیشتر آگهی داشته باشند .
ولی ناگفته نماند که وزارت محترم زراعت وابیاری ومالداری وریاست منابع طبیعی در زمینه بهبود زراعت وماداری سعی جدی را در پیش ګرفته است ،که بهبود نسبی در حاصلات فی واحد زمین وفی واحد رآس حیوان تدابیر لازم بعمل آمده اورده است امید که در آینده بیشتر از آن بعمل آید.
حدیث شریف نبیوی (ص):
زرع نمایید که در کشت زراعت ، مالداری .سرسبزی برکت است.
با احترام
محمد حسن کشتیار
سابق رییس عمومی جنگلات وعلفچر ها
اواره افغان در کشور آلمان
بالا
بازگشت