محمدعوض نبی زاده
قربان زواردایکندی یکی ازرهبران قیام دادخواهانه برضد استبداد
در گذشته ها چون از دیدگاه نظام های استبدادی حاکم و محاکم قضائی دولت های وقت هزاره بودن برابر با مجرم بودن بحساب میامد. ولی دران شرایط اختناق و بیدادگری, در گوشه و کنار کشور مردانی بودند که برای زدودن آثار این تراژیدی اسفناک ,تبعیض نژادی و هویت زدائی, از جان و مال خود مایه گذاشته و برای رسانیدن صدای مظلومیت مردم هزاره مبارزه و تلاش قابل توجهی انجام میدادند. از انجائیکه مردم مناطق هزاره نشین مرکزی علاوه بر مشکلات روز مره ی زندگی ,ما لیات کمر شکن حکومتی واشغال چراگاه ها وپایمال نمودن کشتزار های للمی و ابی شان در فصلهای بهار و تابستان هر سال توسط تهاجم کوچی های پاکستانی کارد رابه استخوان نحیف مردم مالیه دهنده ی مناطق مذکوررسانیده بودوهیچ مرجعی نبود که به داد آنان برسند.
قربان زواردایکندی یکی ازرهبران قیام دادخواهانه برضد نظام استبدادی در سال 1288 شمسی دریکی ازقریه های منظقه خدیر مرکز ولسولی دایکندی وقت بدنیا امد که اواز ایام جوانی یکی از مخالفان سرسخت و اشتی ناپذیر علیه حکومت استبدادی طرفدارکوچیهای متجاوز, واز همرزمان پشین ملا خداداد لورانی شمرده میشد. قربان زوار بعد از شکست ملاخدادا دلورانی در اغاز, گروه چریکی را در منطقه ی اطراف خدیر ایجاد و بعدا گروه خودر ا تقویت بیشتر کرده و برای جلوگیری از تهاجم کوچیها و موثریت آن ,گروه خود را در مسیر تهاجم کوچیها در ساحه ی صد خانه ی شهرستان نیز جابجا کرد .قربان زوار درسال 1328 شمسی دست به قیام برضد بیدادگریهای حکومت محلی دایکندی و تهاجم وحشیانه کوچیهای پاکستانی زد و در کوه وکمرهمنشین قله های مغرورکوه مانند عقابان درپرواز گردید.قیام قربان زوار دایکندی مصادف بود با دستگیری مجدد محمد ابراهیم خان گاوسوار ویاران او به اتهام عضویت در رهبری حزب اتحاد در سال 1328 شمسی که بعد از باز گشت ابراهیم خان گاوسوار از کابل به ولسوالی شهرستان ولایت دایکندی این دستگیری صورت گرفت.
از انجائیکه قیام دادخواهانه ی قربان زوار دایکندی مانند دیگر قیام های مرتبط با قیامهای دادخواهانه مردم مناطق هزاره نشین مرکزی از طرف نظام حاکم وقت مورد بایکوت و تحریم خبری در مطبوعات آن زمان قرار میگرفت که در منابع حکومتی ونشرات خبری ان زمان ذکری از ان نمیشد که اخبار قیام وی نیزمورد سانسور مطبوعاتی قرار گرفت . رهبران قیامهای دادخواهانه ی مردم هزاره همواره از جانب حکومت استبدادی وقت غا لبا با القاب بغاوت گر, طغیانگر , دزد, رهزن و یا غی تبلیغ میشدند.قیام قربان زوار در دایکندی و دستگیری همزمان ابراهیم خان گاوسوار در ان ایام , مقامات حکومت مستبد وقت را مجددا وارد معرکه نمود و باردیگروالی اسمعیل خان مایار والی کابل همراه با ایت الله سید حسن ریس یکاولنگی و عده ی دیگر از بزرگان وکلانهای مردم مناطق هزاره نشین کشور از طرف سردار شاه محمودخان صدراعظم ماموریت یافتند تا به دایکندی رفته ومسایل انجا را از طریق مذاکره بشکل مسالمت امیز و مدارا حل وفصل نمایند.
هیات اعزامی کابل شامل بزرگان و کلانهای مردم مناطق گوناگون هزاره نشین ابتدا به خدیر مرکز ولسوالی دایکندی وقت سفر کرد که در آن روزها مناطق خدیردایکندی و صد خانه ی شهرستان به دو مرکزمهم فعالیت وجولانگاه قیام دادخواهانه ی قربان زوار دایکندی وهمراهانش تبدیل شده بود. همزمان با ورود هیات صلح , نیروهای حکومتی و ایلجاریها متشکل از افراد محلی مربوط به خوانین وارباب های دایکندی همکار باحکومت و کوچیهای مسلح طرفدار حکومت درمقیاس وسیع ,قربان زوار و گروه های چریکی او را در مناطق صد خانه ی شهرستان و خدیردر محاصره گرفتند.پس ازمحاصره ی طولانی و درگیری شدید و فرسایشی میان گروه قیام کننده با نیرو های حکومتی , که سر انجام هیات صلح اعزامی کابل موفق شد تا با فرستادن قران مجید و امان نامه ذریعه ی ایت الله سید حسن ریس یکاولنگی برای قربان زوار دایکندی, رهبر قیام و گروه او را از سنگر جنگ ودرگیری پائین اورده که بعد از انجام مذاکره و مفاهمه ی هیات صلح با قربان زوار , او اماده گردید که همراه با هیات اعزامی صلح از خدیر دایکندی زاد گاه اش از مسیر راه شهرستان رهسپارولسوالی پنجاب مرکز حکومت کلان دایزنگی شود.
در عین حال ابراهیم خان گاوسوار را نیز که از کابل به زادگاهش درشهرستان جهت بازدید با نزدیکانش امده بود نیزهیات صلح با خود به پنجاب بردند. قربان زواردایکندی یکی از رهبران قیام دهقانی همین که به ولسوالی پنجاب مرکز حکومت کلان دایزنگی رسید در بندی خانه ی انجا برخلاف عهد وپیمان باهیات صلح, مقامات حکومتی اورا زندانی ساختند بعد از سپری شدن یکشب بطور نا گهانی وی در زندان انجا در گذشت. گویا بندی خانه حکومت کلان پنجاب ادم خوار بوده است. ولی چنانکه در میان مردم محل شایع گردید که حکومت کابل برخلاف سوگند و امان نامه و اعزام هیات صلح ازکابل قربان زواررهبر قیام دهقانی را در زندان پنجاب مسموم ساخته بود. این است یکی از نمونه های عهد شکنی و بد قولی نظام های استبدادی افغانستان که طی سالهای متمادی رهبران مبارز و عدالت خواه کشور را زیر نام های گوناگون و توطیه های نا جوان مردانه نیست و نابود کردند. نفرین ابدی تاریخ بر این مستبدین بی رحم و حیلگر ویاد رهبران قیام های دادخواهانه در کشورگرامی باد.
اگرچه قیام دادخواهانه ی ملا خداداد لورانی در سال 1321 شمسی دوسال قبل ازاولین مرحله ی حرکت و قیام ثمربخش ابراهیم خان گاوسوار, در برابر ستمگریهای حکومت محلی و تهاجم کوچیها به ثمر نرسید که در اثر خیانت یکی از همکارانش سرکوب و ناکام گردید .ولی بعد از قیا م ملا خداداد لورانی , سه بار ابراهیم خان گاوسوار بخاطر لغو مالیات روغن کته پاوی دست به قیام زد که باالاخره بتاریخ 25 ماه حمل سال 1325 شمسی بعد از سالها مبارزه ی طاقت فرسا و نفس گیر وسه مرحله ی قیام های خونین مردم شهرستان به زعامت ابراهیم خان گاوسوار به بار نشست و برخی از مظالم و ستمگری حکومت استبدادی از سر مردم هزاره بطور موقت برداشته شد.
باوجودآنکه در آن سالها مالیه ی غیر قابل تحمل و طاقت فرسای سالانه ی روغن کته پاوی از بالای مردم مناطق هزاره نشین کشور لغو شد ولی ابعاد ستم های گوناگون تاریخی، اجتماعی ومذهبی ,تهاجم کوچیها باحمایت حکومتهای مستبدوقت بالای چراگاه ها و اراضی زراعتی مردم محل وتحصیل یکتعداد مالیه های پولی و نقدی حکومتی بنامهای مالیه خسبوری ,مالیه چادری ملکه ,مالیه سرانه ی مواشی ازقبیل گاو , گوسفند ,بز ,مرکب ,اسپ, شترو حتی مرغ وغیره , مالیه زمین های مشاع و حواله جات شرکت شکر وحق القدم سربازان حکومتی ودیگر حواله های حکومتی بنامهای نام گم , مالیه ی گندم اراضی آبی و للمی و همچنین پرداخت مصارف قریه دار ,ولسوال ووالی وغیره الی سقوط نظام چهل ساله ی سلطنتی ظاهر شاه وپنج سال جمهوری تاجدار سردار محمد داود همچنان بردوش مردم هزاره باقی و بالای مردم این ساحه هنوزبیداد میکرد.
رویکرها – رساله ی سیمای ارزگان - چاپ - سال - 2008 میلادی -
- ماهنامه فرهنگی , سیاسی,تاریخی و اجتماعی بامیان سال,دوم -سرطان ,سال , 1378 شمسی.
برخی یادداشت های شخصی صاحب قلم.
بیست وپنجم - ماه –جنوری - سال - 2014
بالا
بازگشت