لعل زاد

دکتور لعل زاد

لندن، مارچ 2014

چرا باید به تیم اصلاحات و همگرائی رای داد؟

 

درشرایط فعلی که 11 نفر رسما نامزد ریاست جمهوری افغانستان است، سوالات مهمی که درمقابل هموطنان ما قرار دارد، اینهاست:

1. دربین 11 نامزد به چه کسی باید رای داد؟

2. معیار ترجیح و اساس گزینش یک نامزد نسبت به سایرین چیست؟

در مورد انتخاب نامزدان هرکس حق دارد معیارهای خود را داشته باشد، ولی ازدیدگاه من آنچه برتری، شایستگی و گزینش یک نامزد نسبت به سایرین را میسر میسازد، سه عامل زیر است:

1. شخصیت نامزد – دانش، تجربه کاری، صداقت، تعهد و...

2. تیم کاری نامزد – شخصیت معاونان، مشاوران و اطرافیان او،

3. برنامۀ انتخاباتی نامزد – وعده های که زمینۀ عملی و واقعی داشته باشد،

قابل ذکر است که مقایسۀ شخصیت و تیم کاری نامزدان امر مشکل و متغییر بوده و تضمین درازمدت ندارد (با وجودیکه این مقایسه دربین چند نفر مشهور و مطرح فعلی نیز اِشکال چندانی ندارد)، اما آنچه برای من  بسیار اهمیت دارد، برنامۀ انتخاباتی نامزدان بخصوص درمورد نظام سیاسی کشور است.

+ + +

تمام نظام های موجود درجهان (صرفنظرازنام و شکل ظاهری آنها) از نگاه ماهیت سه نوع است:

1. نظام متمرکز یا ریاستی یا فرد- محور:

نظامی که درآن رئیس جمهور از صلاحیت گسترده برخوردار بوده و درمقابل هیچ مرجعی پاسخگو نیست، قوای سه گانه استقلال نسبی و ضمانت اجرائیوی ندارد، مسئولین ولایات انتخابی نبوده و مقام ها مطابق میل و ارادۀ رئیس جمهور نصب و عزل میشوند...

2. نظام غیرمتمرکز یا پارلمانی یا مردم- محور:

نظامی که هیچ شخصی از صلاحیت گسترده برخوردار نیست، رئیس حکومت (صدراعظم) درمقابل پارلمان پاسخگو بوده، تفکیک قوای سه گانه و استقلال نسبی آنها ضمانت اجرائیوی دارد. مسئولین ولایات نیز انتخابی و پاسخگو بوده و اصل شایستگی (بطور نسبی) در نصب و عزل رعایت میشود...

3. سیستم های مخلوط (ترکیبی از متمرکز و غیرمتمرکز):

سیستمی که قدرت و صلاحیت دربین رئیس حکومت و پارلمان تقسیم شده و نظر به اندازۀ قدرت مندرج در قانون اساسی میتواند جنبۀ ریاستی یا پارلمانی آن غلبه داشته باشد.

+ + +

مقایسۀ برنامه های انتخاباتی تمام نامزدان موجود (بصورت عام) دربرگیرندۀ دو نوع نظام سیاسی است؛ ده نامزد خواهان ادامۀ نظام ریاستی موجود و فقط یک نامزد خواهان تغیر نظام موجود است:

1. سیستم ریاستی (اشرف غنی، زلمی رسول و...) – یعنی حفظ نظام موجود با تغییر مهره ها، درصورتیکه بازهم رئیس جمهور همه کاره و غیرپاسخگو بوده و شعار "تداوم" یعنی ادامۀ سیستم موجود در صدر برنامه های انتخاباتی ایشان قرار دارد.

قابل ذکر است که در نظام ریاستی، معاونین رئیس جمهور نقش سمبولیک داشته و بربنیاد قانون اساسی دارای هیچگونه قدرت و صلاحیت اجرائیوی نیستند. لذا هیچ تضمینی وجود ندارد که هر یک از این اشخاص (اشرف غنی، زلمی رسول و..) در صورت برنده شدن (بازهم مثل کرزی)، کشور را به گروگان نگیرد و معاونان آنها (جنرال دوستم، احمد ضیا مسعود و...) قانونا نمیتوانند کاری انجام دهند!

2. سیستم پارلمانی (عبدالله عبدالله) – یعنی تغییر نظام ریاستی به پارلمانی- صدارتی، انتخابی ساختن والیان، حل مشکلات با پاکستان، سرشماری نفوس و شایسته سالاری نکات اساسی برنامۀ موصوف است.

ازآنجائیکه من حلقۀ اساسی در زنجیر بحران سیاسی کشور را نظام ریاستی موجود و تمرکز قدرت در دست یک فرد میدانم، تغییر نظام موجود و ایجاد یک نظام پارلمانی- صدارتی دموکراتیک را(که هیچ فردی از قدرت گسترده برخوردار نبوده و غیرپاسخگو نباشد)، شاه کلید حل مشکلات سیاسی کشور می پندارم!

باورکامل دارم که با عملی نمودن اصول فوق، بسیاری ازتشویش ها، معضلات داخلی و زمینه های مداخلات خارجی تا اندازۀ زیادی کاهش یافته و بنیاد مطمئنی برا ی  دولت- سازی، ملت- سازی، وحدت ملی و حسن همجواری بوجود میآید که پیش شرط ترقی و تعالی کشور است.

درغیرآن این زخم ناسورهمیشه خونچکان خواهد بود!