پوهندوی محمد عابد حیدری
بوی جوی مولیان آید همی
تاجکستان از جمهوریهای اتحاد جماهیر شوروی سوسیالستی سابق بود که درایام فروپاشی آن جدایی اشرا از ترکیب آنکشور بتاریخ نهم سپتمبر 1991 میلادی اعلان نموده وبا اسم رسمی«جمهوری تاجکستان» در لست کشورهای مستقل ، شامل نقشه سیاسی جهان گردید.
جمهوری تاجکستان با مرزهای سیاسی کنونی اش در دوران شوروی(1922/میلادی) برهبری جوزف استالین تشکیل گردید. به تاسی ازسیاست تقسیم وپراگنده سازی هویتهای تباری در جمهوریهای مسلمان نشین آسیای میانه بخاطر تضعیف آنها وممکن هم بمنظور ایجاد اختلافات در آینده ها ( چیزیکه اکنون شاهد آنیم) شهرهای مبداالراس و اصلی تاجکان ، بطور خاص بخارا و سمرقند درتقسیمات و تشکیلات اداری جدید، به جمهوری ازبکستان مربوط ساخته شد که امروزه در پهلوی سایر اختلاف بین این همسایگان مسلمان که طی قرون متمادی در پهلوی یکدیگر برادر وار زیسته واز خود فرهنگ وتمدن منطقه شمول بجا گذاشته اند ، یکی هم ازهمان موضوع تقسیمات استالینی میشود اسم برد .
تاجکستانیها دارای تاریخ کهن بوده مراکز عمده سیاسی و فرهنگی آنها عبارت بود از سمرقند، بخارا، خجند ... وشهرهای بیشتری در ماوراالنهر (ازبکستان وتاجکستان کنونی ). این هویت وارث نخستین امپراتوری مقتدر خراسانی (سامانیان) است که بنیانگذارانش با کنار زدن حاکمیت سیاسی اعراب در سرزمین خورشید تشکیل گردید که بعلاوه ای سرزمینهای سنتی تاجکان در ماورای آمودریا (تاجکستان وازبکستان فعلی)، بخشهای ازایران ، افغانستان ، پاکستان کنونی و تا مرزهای هند را احتوا میکرد. دولت مقتدر سامانیان بار دیگر دربیداری مردمان ایندیار و رشد فرهنگ خراسان زمین که در نتیجه حملات ویرانگروکتاب سوزیهای لشکریان بدوی اعراب متحمل خسارات بزرگ و جبران ناپذیر گردیده بود ، مصدرخدمات بزرگ فرهنگی و علمی گردید.دربار سلاطین فرهنگ دوست و علمپرور سامانی به بمرکز بزرگ تجمع عرفا ، ادبا ، شعرا ،منجمان ، مترجمان و مورخان تبدیل گردید. آغاز تاریخنگاری معیاری وترجمه آثارباارزش بزبان فارسی ، بخصوص ترجمه کتب تاریخ به همین دوره متعلق است. زبان فارسی بار دیگر رونق گذشته اشرا باز یافت.شعرای زیادی بدربار سامانیان تجمع و به سرایش شعر آغاز کردند. پدر شعر معاصر فارسی ابو عبدالله جعفر بن محمد « رودکی » (858 – 940 میلادی) همنشین نصر دوم پسر احمد سامانی ، بدربار او میزیست و شعر می سراید.کمتر کتاب خوانی پیدا خواهد شد که شعر معروف (بوی جوی مولیان آید همی = یاد یار مهربان آید همی ) رودکی پدر شعرنوین فارسی را نخوانده و یا نشنیده باشد.
وارثان آنهمه عظمت تاریخی ، امروزه کشور کوچکی بنام جمهوری تاجکستان دارند که یکصدو چهل وسه هزار و یکصد(143،100) کیلومترمربع مساحت دارد.پایتخت آن شهر دوشنبه با اندکی بیشتر از ششصد هزار نفر سکنه است. کل جمیعت جمهوری تاجکستان به هفت میلون نفرمیرسد. بعلاوه تاجکها که شصت وپنج درصد کل جمیعت را تشکیل میدهد، سایر هویتهای تباری مانند ازبکها، روسها، تاتارها ، قرغیزها و... نیز زندگی دارند. دین رسمی کشور اسلام است که هشتاد فیصد آنرا سنیهای حنفی ، و حدود پنج فیصد مسلمانان شعیه اسماعیلی ، همچنان تعدادی از پیروان کلیسا ارتدکس روسی نیز موجود است. زبان رسمی تاجکستان ، تاجکی (فارسی تاجکی) بوده ، زبانهای ازبکی و روسی هم بدرجه دوم و سوم متکلم دارد. واحد پولی کشور سامانی نامدارد. شهر های بزرگ آن بعد از پایتخت عبارت اند از : خجند، کولاب، قرغان تپه، اورا تپه وناحیه خود مختار بدخشان کوهی. تاجکستان دارای دو مجلس قانونگذاری و سیستم ریاستی میباشد. رئیس جمهور تاجکستان امامعلی رحمان است که از سال 1992 میلادی تاکنون برآن کشورحکم میراند.
جمهوری جوان و تازه به استقلال رسیده ای تاجکستان کوتاه مدتی بعد از کسب استقلال سیاسی اش از اتحاد شوروی سابق ، درگیر جنگهای داخلی ، بقول خودشان ( جنگهای شهروندی) گردید که متحمل خسارات بزرگ شد.اکثریت بنیاد های دولتی،اقتصادی، فرهنگی ،اداری و غیره ازهم پاشید و یاهم صدمات شدید دید . تعدادکثیری ازتاجکستانی ها مجبور به ترک کشورشان گردیده ، بعلاوه مهاجرت به سایر جمهوریهای شوروی سابق ، کتله های بزرگی انسانی به افغانستان نیز مهاجرشدند که نام وخاطره کمپ سخی دردشتهای نزدیک میدان هوائی شهر مزارشریف در شمال افغانستان در اذهان زنده است. جنگهای داخلی تاجکستان که بیشتر بین نیروهای حامی نهضت اسلامی تاجکستان که خود را «مجاهد» مینامیدند ، ونیروهای حامی به اصطلاح رژیم سکولار برهبری جناح امامعلی رحمانف در جریان بود تاسال 1997 ادامه داشت. نقش دولت روسیه و دولت اسلامی افغانستان برهبری برهان الدین ربانی در آوردن آشتی بین طرفین محارب ، ختم جنگهای داخلی و ایجاد وحدت دوباره بین تاجکستانیها قابل یادهانی میباشد.
جمهوری تاجکستان بتاریخ ششم نومبر انتخابات ریاست جمهوری دارد که درین بحث با اختصار به آن پرداخته خواهد شد. قبل بر آن اندکی بگذشته برگشته ، در اخیر به کارزار انتخاباتی کنونی اشاره خواهد شد.طوریکه درفوق تذکار رفت ،از سال 1992 تاکنون امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجکستان است.مقدم به بر شمردن کارهای انحصارگرانه او در عرصه های سیاسی- اداری ،ضرور پنداشته میشود بااختصار به کارکردهای مثبت او نظری انداخته شود . رژیم جمهوری برهبری آقای امامعلی رحمان بعد از ختم جنگهای داخلی در جهت تامین وحدت بین شهروندان کشور ،بخاطر احیای دوباره ای ساختار های تقریبآ متلاشی شده اداری وتامین امنیت عامه کارهای قابل قدری را انجام داده در راه بازسازی و نوسازی تاجکستان که یکی از جمهوریهای فقیر شوروی سابق بود ، خدماتی را انجام داده است. او با تلاشهایش تاجکستان را دارای حکومت قوی مرکزی ساخت. امروزه دیگر قوت مسلح مخالف که بتواند سلامت جمهوری را مورد تهدید قرار دهد وجود ندارد. پرزدنت امامعلی رحمان بهمان اندازه ایکه عاشق حفظ قدرت سیاسی برای خود ، خانواده ، اقارب وحزبش است ، موصوف منحیث یک تاجک نشنلست بدون شک سخت علاقمند احیای عظمت تاریخی تاجکان نیز بوده و میباشد . از کارکردهای او درین زمینه طور نمونه میتوان از ساختن پیکره ای بزرگ اسماعیل سامانی با تاق یا رواق بزرگی که بر سرش تاج بزرگی از طلائی خالص ساخته و گذاشته شده ، پیکره ای مذکور را که یادآورعظمت تاریخی سامانیان میدانند ، درست در جائیکه قبلآ پیکره لینن بنیانگذار اتحاد شوروی سابق قرارداشت و بمیدان لینن مسمی بود ، قرارداده (ایستاده) کرده اند. بخاطرزنده نگهداشتن یاد و خاطره پدر شعر نوین فارسی ابوعبدالله رودکی (تاجک و متولد روستای رودک درناحیه سغد واقع در پنجکنت کنونی ایالت سغد جمهوری تاجکستان ) باغ بسیار کلان وزیبای که در وسط اش پیکره بزرگی از آن ابرمرد قرار دارد، ساخته شده است . باغ بزرگ دیگری که بنام باغ پرچم ملی تاجکستان مسماست نیز ساخته شده و پرچم ملی تاجکستان با پایه ای به ارتفاع یکصد و شصت متر؟ به اهتزاز در آورده شده که بعنوان بلند ترین پایه بیرق در جهان، ثبت کتاب رکوردها گردیده است. به همین ترتیب مناره سمبول یا نشان دولتی تاجکستان ، قصر ملت ، کتابخانه ملی تاجکستان و دهها ساختمان دیگر که نزد تاجکستانی ها حیثیت سمبول عظمت ملی را دارند نیز ساخته شده است. (فوتوی تعدادی ازآنها دراخیر گذاشته خواهد شد). بدون شک رئیس جمهور رحمان در راه اعاده ئی هویت تاریخی سرزمینش کارهای را انجام داده است که برای هیچکس پنهان نیست. بالمقابل موصوف در مدت بیشتر از بیست سال حاکمیت سیاسی اش بر جمهوری تاجکستان دیگر به یک آدم خود رای ، زورگو و تا سرحد یک آدم یکه تاز مبدل گردیده است. با آنکه رژیم جمهوری برهبری او مدعی دموکراتیک بودن ساختارهای ساسی- اداری کشور اند ، اما از دید این قلم چیزی که میتوان به آن دموکراسی گفت ، متاسفانه چندان قابل لمس نیست. حزب آقای رحمان که « خلق دموکرات» نامدارد ، در حزب متذکره نه نماینده گان واقعی خلق وجود دارد و نه هم دموکرات است.حزب مذکور و رهبرش که بیشتر از دو دهه میشود قدرت سیاسی را در اختیار دارد ، همه چیز را در انحصار داشته ، با سایر احزاب مخالف سیاسی موجود در جمهوری تاجکستان با طریقه های مختلف مخالفت نموده ، احزاب، بنیادها و سازمانهای دیگر را تحمل کرده نمیتواند. سران وبعضی شخصیتهای سر شناس تعداد زیادی از احزاب سیاسی زندانی ویاهم به تبعید ناخواسته سوق گردیده اند. احزاب دست راستی هم دیگر چندان مطرح و طرف اعتماد مردم نیستند.حزب نهضت اسلامی با داشتن قابل ملاحظ عضو، زیر فشار قرارگرفته تعداد زیادی از کادرهای سرشناس حزب به آله ای دردست ارباب قدرت تبدیل شده ، پایگاه اجتماعی شانرا از دست داده اند . صفوف پراگنده واکثریت روستا نشین نهضت دیگر تهدیدی برای ارباب قدرت سیاسی بشمار نمیرود.
امامعلی رحمان دردو دهه قدرت اش ، نتنها به یک آدم مغرور و خودخواه تبدیل شده ، بلکه کیش شخصیت پرستی اوبجای رسیده که نه تنها پایتخت بلکه در شهرها و شهرستانها هم کمتر تعمیر ی را میتوان یافت که عکسها و یا هم جملات کوتاه ، اما نه چندان با معنی و مفهوم از او را در خود نداشته باشد.حتی بر و بغل بسهای شهری نیز در امان نمانده اند. به امامعلی رحمان بجای کلمه رئیس جمهور « سرور دولت » خطاب میکنند. او اصلآ علاقمند کنار رفتن از قدرت سیاسی نبوده ، بخاطرادامه قدرت و ریاست جمهوری اش برای چندمین بار قانون اساسی تاجکستان را که طبق احکام آن رئیس جمهور شدن یک شخص بیشتر از دو مرتبه مجاز نبود، تغیر و همچنان در آخرین بار ازین تغیرات ، مدت کار رئیس جمهور را از پنج سال به هفت سال افزایش داد که طبق این تغیر ، او میتواند برای یکدوره هفت ساله دیگر نیز خود را کاندید نماید. رئیس جمهور رحمان با جابجای اعضای خانواده ، اقارب ، خویشاوندان ، هم ولایتی های خود ، اعضای حزب وسایر معتمدان اش در ادارات دولتی اعم از ملکی و نظامی ، قطعآ بفکر میراثی ساختن پست ریاست جمهوری است.(چیزیکه حیدرعلی اف درآذربایجان انجام داد) پسر بزرگ آقای رحمان بر تمام منابع مالی و پولی دولت اشراف داشته ، دختر رئیس جمهور هم نه صلاحیت کمتر از برادرش در امورات وزارت خارجه و سیاست خارجی تاجکستان دارد که نه تنها تاجکستانیها این موضوع را میدانند و میگویند ، بلکه سازمانهای بین المللی و کشور های به اصطلاح حامی حقوق بشر و دموکراسی نیز چندان بی اطلاع نیستند.
جمهوری تاجکستان تا چندروز دیگر ( ششم ماه نومبر 2013 ) انتخابات ریاست جمهوری دارد. اما آنطوریکه باید باشد ، هیچنوع هوا ، فضا و جنب و جوش انتخاباتی به چشم نمیخورد.چون همه به این نظرند که انتخابات آنها شفاف!! است . عده ئی طعنه آمیز میگویند از برکت شفافیت از همین حالا میدانیم که رئیس جمهور آینده کشور مان کیست؟ تعدادی که به این قلم اعتماد میکردند ، اظهار میداشتند آنها خوب میدانند و مطمین هستند که آقای رحمان بار دیگر بدون سروصدا انتخابات را می برد.پس هرنوع سروصدا و بالا پائین دویدنها بیهوده است و بجای نمیرسد .یکنفر شوخی گونه اظهار داشت«سنگ بجای خود سنگین است». بسیار جالب است(بود) که از کنار آمدنها وکنار رفتنها ،تشکیل و متلاشی شدن ائتلافهای انتخاباتی و موارد متعدد دیگریکه درسایر کشور ها و در آستانه انتخابات معمول است ، درین جمهوری «سکوت» اصلآ خبری نیست.
طبق قوانین جمهوری تاجکستان و بخصوص احکام قانون « کمسیون مرکزی انتخابات و همه پرسی تاجکستان » ، کاندیدان ریاست جمهوری باید با جمع آوری کارت شهرت وامضاء دوصدوده هزار شهروند واجد شرایط رایدهی یکماه قبل از تدویر انتخابات به کمسیون مذکور مراجعه و خود را ثبت و راجستر نمایند.کار جمع آوری شهرت و امضا از ماه سپتمبر شروع میگردد. من شاهد آغاز این پروسه بودم ، اما حال و هوائی انتخاباتی کمتر احساس میشد. درانتخابات دورقبل آقای رحمان رقیبیکه مطرح بوده باشد ، نداشته است. بقول مردم ، چند نفریکه در کمسیون مرکزی انتخابات وهمه پرسی ثبت نام کرده بودند ، بیشتر حامیان پرزدنت بوده اند تا حریفان او.
درانتخابات نوامبر امسال که کار ثبت نام کاندیدان یکماه قبل آغاز گردید ، دقیق بعد از ثبت نام نمودن رئیس جمهور آقای رحمان منحیث کاندید حزب خلق دموکرات بعنوان نخستین کاندید ، تعداد دیگری هم از آدرس احزاب مختلف بخود جرئت داده ، به کمسیون مرکزی انتخابات مراجعه وثبت نام کردند. پنج نفر دیگریکه بعلاوه آقای رحمان کاندید این دور انتخابات شده اند ، بقول شیر محمد شاهیان رئیس کمسیون مرکزی انتخابات وهمه پرسی تاجکستان ، عبارت اند از : آقای عبالحلیم غفاراف از حزب سوسیالست ، آقای سعیدجعفرعثمان اف از حزب دموکرات ، آقای اسماعیل طلبک اف ازحزب کمونست ، آقای طالب بخاری اف از حزب کشاورزی و آقای عالم بابایف از حزب اصلاحات اقتصادی .
صاحب نظران راعقیده برآنست که هیچکدام ازین پنج کاندید ، برای آقای پرزدنت امامعلی رحمان تهدید و تشویش بشمار نمی روند. زیرا آنها دارای پشتوانه مردمی نیستند. حتی مردم با اسم تعداد از آنها نیزچندان بلدیت ندارند.همچنان بعید به نظر نمیرسد که عده ئی از آنها مانند تعدادی از کاندیدان در دور قبلی اتنخابات ، در آخرین لحظات به نفع آقای امامعلی رحمان از رقابت دست برداشته و کنار بروند.
کاندید مطرح ایکه دراین انتخابات میتوانست به آقای امامعلی رحمان درد سر ساز و منافع او را در خطر بیاندازد ، حقوق دان سر شناس جمهوری تاجکستان خانم آینهال بابا نظراوا بود که از طرف اتحاد نیروهای اصلاح خواه جمهوری تاجکستان ،حزب نهضت اسلامی تاجکستان ، حزب سوسیال دموکراتهای تاجکستان و تعدادکثیری از چهره های مطرح سیاسی ، فرهنگی و مردمی تاجکستان حمایت میگردید . خانم نظراوا از همان آغاز کار جمع آوری شهرت و امضای تعدادمعینه ای افراد واجد شرایط رای دهی ، چون ارباب قدرت اورا حریف ودرد سرساز تشخیص داده بود ، بخاطر کندی در فعالیت هایش با کار شکنی ها ، حتی مداخلات عریان نیروهای دولتی و انتظامی تاجکستان در ولایات ، شهر ها و شهرستانها مقابل گردیده ، نیروهای دولتی با بهانه های مختلف(حتی تهدید مردم) وضعیتی را پیش آوردند تا حامیان او نتوانند امضا های مورد ضرورت را در دروقت معینه اش جمع آوری و به کمسیون مرکزی انتخابات بسپارند. گرچه حامیان خانم آینهال بابا در آخرین لحظات با امضای بیشتر از دوصدودو هزار نفر به کمسیون مرکزی انتخابات و همه پرسی مراجعه کردند ، لاکن مسوولان در آن کمسیون به بهانه هایکه میشود گفت از قبل برنامه ریزی شده بودند ، این کاندید مطرح و حریف قوی رئیس جمهور امامعلی رحمان را که اگر پیروز نمیگردید ، بدون شک انتخابات را به دور دوم میکشاند و طومار کهنه به اصطلاح پیروزی رحمان با اکثریت قاطع را درهم می شکست و روحیه تصمیم گیری و قاطعیت درانتخابات های بعدی را در روح و روان سرکوب شده ای ملت تاجکستان بیدار میساخت .خانم نظراوا ازین عملکرد غیر قانونی کمسیون مرکزی انتخابات تاجکستان به همه سازمانهای حقوق بشر و مدافع دموکراسی ملی و بین المللی شکایت کرده است. متاسفانه این شکایتهای بجای نمیرسد. زیرا عده ئی از سازمانها گوش شنوا ، و تعداد دیگری هم صلاحیت اجرائیوی جلوگیری از خودسریهای کمسیون مرکزی انتخابات را ندارند.
مداخلات مستقیم و غیر مستقیم دولت در امور انتخابات که بدون شک در روز رایدهی هم چنین مداخلاتی صورت خواهد گرفت ، منابع بین المللی و سازمانهای حقوق بشری را به تشویش ساخته است. حقوق بشر جهانی با صدور بیانیه ای نگرانی خود را ازین وضعیت اعلان و از دولت تاجکستان خواسته در امورات انتخابات مداخله نه نموده ، اجازه بدهد تا انتخابات پیشرو با شفافیت برگزار گردد . بعلاوه ای سازمانهای بین المللی و حقوق بشری ، نهاد ها و بنیاد های مخالف دولت تاجکستان نیز در زمینه اظهار تشویش دارند . یکی از بنیاد ها به نام « وطندار » طی صدور بیانیه از همه سازمانهای بین المللی و حقوق بشری تقاضا نموده که در قبال حوادث تاجکستان بی توجه نباشند . رهبر بنیاد وطندار آقای داداجان عطا ، پا فراتر گذاشته در بیانیه خود رژیم امامعلی رحمان را « جنایت پیشه » عنوان کرده ، از مردم تاجکستان خواسته انتخابات را تحریم کنند . درین مضحکه ای شرم آور شرکت نورزند . به حوزه های انتخاباتی نروند و با این کار خود را بد نام نسازند . تعدادی ازاحزاب وسازمانهای دیگر نیز مردم رابتحریم انتخابات فراخوانده اند.
ازدید این قلم ، بدون تردید همه شهروندان تاجکستان میدانند که رئیس جمهور آقای امام علی رحمان ، در حالیکه هیچ رقیب قوی در این انتخابات نیز ندارد ، بار دیگر پیروز انتخابات ششم نومبر 2013 اعلان و برای مدت هفت سال دیگر سوار بر گرده های مردم صبور تاجکستان (اکثریت خموش ) بقدرت باقی میماند . اگر وضع به همین منوال باشد ، دیگر هیچ تردیدی وجود ندارد که در انتخابات ریاست جمهوری سال 2020 میلادی آقای امامعلی رحمان این مقام را مانند میراث به فرزند اش تحویل خواهد داد .
بالا
بازگشت