عبدالواحد خرم
نگاهی به تاریخ دوره رنسانس
مرتب :عبدالواحد خرم دهلی جدید 29 اگست 2013
رنسانس به فرانسوی نوزایی،جنبش فرهنگی مهمی است، اولین بار لفظ رنسانس را فرانسویها در قرن 16 به کار بردند. معـمولا شروع دور ه نوزایش را د رسد ه 14 وم درشمال ایــتالیا میدانند . این جنبــش درســــده پانزدهم شمال اروپا را نیز فراگزفت و رنسانس یک تحــــــــــــــول 300 ســـــــاله است که از فلورانس شروع گردیده ودر انگلستان پایان یافت.
رنسا س در سال های 1300 ازایتا لیا آغاز شد ودر جـربان سه صد سال در سراسر اروپا انتشار یافت .
به تعبیری دوره رنسانس دوره خرد گرایی،ریاضیات، منطق وانسان مداری است در این دوره کلیسا وتفکرات مذهبی کنار می رود ویک جنبش دموکراتیک بوجود می آید ومثل روم و یونان باستان پیشرفت علمی مطرح میشود وتا ثیر آ ن از قرون وسطی است چون مسلمانان مسیحیان را شکست داده علم آنها وارد اروپا شده و دانشمندانی از شرق به غرب می آیند وباعث شگوفایی علمی شده که درنتیجه رنسانس بوجود می آید اختراعا ت باروت، صنعت چاپ، دریا نوردی،کشف قطب نما،تلسکوپ وغیره .
دوره رنسا نس برای اروپاییان عصر جدیدی بود سرشاراز کامیا بی های عظیم .
جامعه قرون وسطی که درسال 1300 در آ ستانه رنسانس قرار گرفته بود، جامعه پیچیده بود، چنانچه چار لز جی توتر می نویسد:
"تمدن قرون وسطی نقایص اساسی داشت...... بحرانی که در قرن چهاردهم پدیدار گشت با بحرانی که جامعه روم (باستان ) را درهم شکست،مقایسه شده است ...... زیرا برای پذیرفتن اصلا حات زیر بنایی انعطاف به خرچ داد ه است" فیودالیزم،نظام اجتماعی قرون وسطی دبگر موثر نبود . ساختارسست آ ن نمی توانست شیوه هایی را برای تشکیل و اداره کشور هاییکه حکومت قدرتمند مرکزی داشتند ودر انگلستان وفرانسه در حال شکل گیری بودند، فراهم آ ورد . علاوه برکلیسای کاتولیک که در گذشته به جامعه قرون وسطی ثبات می بخشید، در سالهای پا یانی قرون وسطی گرفتار مشکلات خودش بود . بسیاری از روحانیون با استفاده از موقعیت شان برای خود قدرت های سیاسی کسب می کردند .البته عوامل دیگری هم در ایجاد رنسانس دست داشته است ازجمله رونق تجارت،هنگامی که سربازان از جنگ های صلیبی باز می گشتند با خود ادویه، ابریشم وغیره را می آوردند. رشد بازر گانی با توجه به بقیه دنیا بر انگیخت و جامعه ای که روز گاری بسته ومحدود بود، شروع به باز شدن و توسعه نمود .
تحولات عظیم آ ن دوران
سال 1397 م خانواده مدیچی در فلورانس بانکی را تا سیس کرده وشروع به اندوختن ثروت کلانی می کنند .
درسال 1401 م اتحادیه بازر گانان پشم فلورانس، مسابقه ای را برای طرح جدید در مورد کلیسا راه اندازی می دا رند که این واقعه آغاز رنسانس به حساب می آید .
برونه اسکی بیمارستا ن فاندلینگ ( کودک بی سر پرست ) را در فلورانس طراحی کرد که نخستین بنای معماری رنسانس به شمار می رود ،درسال بعد او گنبدی بدیع وبزرگ را برای کلیسا جامع فلورانس طراحی میکند .
درسال 1435 دوناتلو مجسمه بزرگ را میسازد ، ودر1450 پوهانس گوتنبرگ آ لمانی، کارگر چاپخانه ،نخستین کتاب را به وسیله حروف متحرک در اروپا را منتشر می کند ، ودر همبن سال اتحاد سیاسی میان
جمهوری های فلورانس،میلان ونا یل موجب برقراری ثبات در ایتالیا عهد رنسانس می گردد .
درسال 1452 لورنتسوگیبرتی، سری دوم ازدر هایی کلیسا ی بایتیستری فلورانس را به پایان می رساند ومیکل آنژنهارا " دروازه های بهشت می نا مد " .
در 1453 قسطنطنیه به دست ترکان عثمانی سقوط می کند .دانشمندان بیزا به غرب می گریزند ونسخه های خطی کلاسیک با ارزشی راباخودمی برند . در1469 لورنتسومدیچی ملقب به لورنتسوی کبیر فرمانروایی فلورانس می گردد ودر 1494 آبرخت دو ور هنرمند آلمانی برای نخستین بار از فلورانس دیدن می کند .
در1498 فرمانروای با نفوذ فلورانس اعدام می گردد در 1504لیوناردو داوینچی تابلوی مونالیزرا که تصویر همسریک مقام فلوراسی است نقاشی می دارد .
درسال 1512 که مدت چهار سال را در بر میگیرد میکل آنژ، نقاشی سقف نماز خانه سیستاین در واتیکا ن روم را به پا یان می رساند .
درسال1517 مارتین لوتر با اعتراضات خویش ، آغاز گر جنبش اصلاح دینی می گردد .
درسال 1519 لیوناردو داوینچی در فرانسه ودر کاخ که فرانسوای اول پادشاه فرانسه به او داده بود، از دنیا می رود .
در 1543 نیکولاس کوپرینک، منجم ایتالبایی ادعا می کند که خورشید مرکزمنظومه شمسی می باشد، نه زمین .
در 1564 ویلیم شکسپیر شاعر ونمایشنامه نویس بزرگ انگلیسی عصر رنسانس، در"استرانفوردآن ایون " متولد میشود .
درطول قرن پانزدهم خانواده مدیچی که ثروت خود را از راه بانکداری بدست آ ورده بود، جمهوری فلورانس در ایتالیا را تحت تسلط خود درآورد .کوزبمودمدیچی ( 1464 – 1389) نخستین عضو خانواده بود که قدرت مطلق سیاسی را در اختیار داشت . اورفتار خود خواهانه سایر قرمانروایان اروپا را نمی پسندید واز پذیرفتن عناوین فاخر امتناع میورزید .پسر یزرگ او لورنتسو دمدیچی( 1492-1449) تحت عنوان"لورنتسوی کبیر " شهر ت یافت .
هنرمندان دوره رنسانس در عرصه نقاشی،مجسمه سازی ومعماری، به دو دوره آغازین وپیشرفته تقسیم می شوند. دوره آغازین رنسانس به ابتدای قرن چهار دهم تا دهه د وم قرن 15 تعلق دارد یعنی ( 1420- 1300 ) ودوره دوم رنسانس متعلق به قرن چهاردهم تا پایان این قرن یعنی در سال های (1500-1420 م ) می باشد .
بویژه گی های سبک معماری ونقاشی در عصر رنسانس اولیه ومترقی فوقا کمتر اشاره صورت گرفت . مشخصه دیگری در دوره مترقی همانا رویکرد آرمان گرایانه والهی به شخصیت های دینی وقدیسیان در نقاشی ها، به جایی واقع گرایی محض اوایل رنسانس شکل می گیرد، بطوریکه وقتی رافائیل می خواهد مریم مقدس رابه تصویر بکشد، برخلاف دو نالتو او را به شکل یک شخص معمولی نمی کشد، بلکه در تصویر مریم مقدس وعیسی مسیح،نجابت ، پاکی وعفت را ترسیم می کند ، بطوریکه چهره مریم مقدس همچون دیگر زنان معمولی وعادی نیست وتعالی وتقدس در چهره اوموج می زند . به علا وه در نقاشی های هنرمندان این دوران، سوژه های مذهبی ودینی بیشتر می شود وبرخلاف رنسانس آ غازین از تصاوبر طبیعی وصحنه های عادی وعرفی کاسته می شود .
در این دوران،ازلیوناردوداوینچی،آ ثاری همچون مونالیزا ، شام آخیر،پرده های مریم عذرا در میان صخره ها وپرده دینی قدیس یوحنا به یادگار می ماند ویا از میکلا نژ آ ثاری فاخر به یاد گار می ماند که می توان به دو پیکره باکوس وسوگ مریم عذرا بر جسد مسیح ،نقش برجسته مریم عذرا، تندیس داود ونقاشی های دیواری کلیسای سیستین اشاره نمود. آنگونه که در تاریخ هنر معروف است، وی سه سال بر روی دار بست دراز کشید وسقف کلیسای سیستین را نقاشی نمود وداستان های پیامبران وانبیا را به روایت کتاب مقدس بر روی آن حک کرد که از آثار جاویدان تاریخ هنر به شمار می آید. همچنین ازآ ثار رافایل می توان به تصلیب مسیح، نقاشی دیواری مدرسه آتن ، پرده تاج نهادن بر سرمریم عذرا سیستین نام برد. اوعلاقه زیاد ی به تصاویر مذهبی از جمله تصویر مریم مقدس داشت واین امر دراثار اوبه وضوح مشخص است و او از جمله کسانی است که شخصیت های آرمان گرا یانه ومذهبی در آ ثار وی فراوان به چشم می خورد .
ویژگیهای هنری رنسانس مترقی عبارت اند از: محوریت چهره های مذهبی، قدیسان وانبیا در مجسمه ها ونقاشی ها، نگاه آر مان گرایانه والهی به تصاویر به جایی واقعیت گرایی محض، اختراع دستگاه چاپ وایجاد تحول در صنعت چاپ، کندوکاری بر روی چوب وفلز، ساخته شدن مجسمه ها به صورت تنومند ودر قطعان بزرگ،جایگزینی موضوعات و سوژه های مذهبی ودینی به جای موضوعات عادی وطبیعی وباز گشت واقعی به هنر کلاسیک یونان وروم به همراه گرایش انسان گرایانه و هومانیستی .
پس از شکل گیری هنر رنسانس وحضور آن درکشورهایی اروپایی در قرن 15 و16 ، شیوه هاییکه پس ازاین دوران شکل گرفت،هیچ یک به قوت و توانمندی دوره رنسانس نبود وبه اقرار بسیاری از مورخان هنر،اوج وتعالی هنر رنسانس به قدری بود که تا مدت ها پس از قرن شانزده،هیچ یک از سبک ها وشیوه های هنری نتوانست اسلوب وعناصری را وارد هنر سازد .
علل رنسانس
1 - ترجمه آ ثار عربی وآ ثار کلاسیک آسپانیای مسلمان
2 – چنگ های صلیبی
3 – تماس با تمدن عرب
4 – نقش دانشگاه های مسلمانان در دگرگونی فرهنگ اروپا
مشخصات اصلی رنسا نس
1 – قبول بدون چون وچرای افکار روم باستان و یونان وسپس عصیان وسرکشی در برابر مفاهیم وروشهایی افکار اصحاب مدرسه .
2 – قیام در برابر افکار عربی واسلامی مخصوصا ابن سینا وابن رشد، نهضت ضد عربی واسلامی از زمان پترارک پدر انسانگرایی در حال تکوین بود .
3 - دستگاه انگیزاسیون: مبارزه با عقاید وافکار علمی
4 – اصلاح دینی( رفور ما سیون ) وجنگهایی مذهبی
5 - عصر اکتشاف وپبشگامان استعمار
6 - سقوط اسپانیای مسلمان
قیام در برابر افکار اسلامی
یکی از بنیان گذاران این قیام دانته مولف کمدی الهی است . دانته الیگیری ایتالیای ( 1265 – 1321 ) در واقع کمدی الهی خود را تحت تا ثیر معراج پبامبر اسلام نوشته است . تعصب مذهبی این شاعر که در زمان وی آخرین دژ صلیب در سرزمین های اسلامی ( 1291 م ) برچیده شد به اوج خود رسیده بود . دانته در این کتاب خواننده را به سفر خیالی می برد . در این سفر خیالی، دشمنان مسیحیت را آن هنگام که شکنجه وعذاب می شوند،گنهکارانی را گناهشان را مسیح با مصلو ب شدن خودش بر دوش کشیده وحالا مجازات می شوند وقدیسیان راآ ن هنگام که از نعمات ولذات سرشار می شوند از نظر گذراند وی پبامبر اسلام وعلی مرتضی را به شکلی که بدنها یشان از سر به کمر به دونیم شده است در حلقه هشتم دوزخ در حالیکه میسوزند به تصویر می کشد، وی همچنین صلاح الدین ایوبی ( به قول دانته کافرکبیر ) وهم دینانشان ابن سینا وابن رشد را در جهنم مشاهده می کند .
اساطیر بیشمار در مورد حضرت محمد ( ص ) در مجموعه کتا بهای تاریخی قرن چهاردهم یافت می شوند که اروپا ییان همگی آنهارا در عصر رنسانس به میراث برده اند ، قبل از1825 م تاریخ نویسی در اروپا معمول نبود وفقط ذکر وقایع وسالها صورت می گرفت .
در حقیقت بعد از اشغال مصر توسط نا پلیون واستفاده هیت همراه وی از کتابخا نه دانشگاه الازهر مصر بود که فن تاریخ نویسی اسلامی بدست اگوست کنت فرانسوی به اروپا راه یافت و اروپاییان برای اولین بار با تاریخ آشنا شدتد .
بدنبال سقوط قسطنطنیه بدست سلطان محمد فاتح تعصب صلیبی به اوج خود رسید وکتابهایی درباره اسلام وترکان به رشته تحریر درآمد که سر تا پا از خرافات پرستی ودشنام پر بود . همین کتاب باعث شد که تاریخ اروپا را تغیر داد ومیلیون ها انسان جان خود را ازدست داد .
اخراج باز مانده گان مسلمان از آسپانیا
حکومت صلیبی اسپانیا در پادشاهی فلیپ سوم، در سپتامبر 1609 م مطابق با جمادی الثانی1108 هه ق فرمان اخراج کلبه مورسکی ها را صادر کرد .
بدین ترتیب کلیه مورها موظف شدند تا در ظرف سه روزهمراه فرزندان خود از شهر ها وقریه های داخلی به مرز هایی که مامورین حکومت تعین می کردند رهسپار شوند وهرکس که سر باز می زد به مرگ تهدید میشد . مورخان در باره تعداد مور ها که از اسپانیا اخراج شدند اختلاف نظر دارند،عده ای آنان راپنجصد هزار نفر وعده ای دیگر ششصد هزار نفر می دانند وکسانیکه در راه اخراج کشته شدند یا به برده گی افتادند تعداد شان را صد هزار میشمارند .
صلیبیان به هنگام تسلیم غرناته کلیه آ ثار اسلامی را از هر قبیل وباارزشیکه دربرداشت، درمیدان عمومی به آ تش انداختند، غلبه بر اسپانیا مسلمان باعث شد که میلیون ها مسلمان با اموال وفنون خود وثروت های زیاد از اسپانیا خارج شدند ودر فضای این کشور بجای نشاط غم سایه افگند .
برخی مورخین را عقیده بر انست که اخراج مور ها، عاملی موثر در رکود وبدبختی اسپانیا می باشد که حتی تا عصر ما هم اسپانیا نتوانسته است قد علم کند
عظمت اسپا نیا با سقوط غرناطه از میان رفت و دستگاه انگیزاسیون (مبارزه با افکار وعقاید علمی) به علوم وفنون شهر هایی اشبیلیه وطلیطله خاتمه دادوصنایع انرا ازبین برد،مرا کزعلمی ومدارس آ ن رادرهم کوبید تا با زوال آن آ ثار اسلام را نابود سازند ، درقرطبه که نیم میلیون جمعیت داشت، تنهاکتابخانه شخصی عبدالرحمان سوم پنجصد هزار جلد کتاب داشت. شبها شهر با فانوسها متعدد روشن می شد .
700 سال بعد اگرکسی در لندن شب هنگام به گردش می پرداخت می بایست وسیله و روشنایی شخصی با خود می داشت . خیابانها ی شهر سنگ فرش بود حال آ نکه قرنها بعد در اثر کوچکترین باران کوچه های شهر پاریس به قدری گل آلود می شد که غیر قابل عبور می گشت .
اسپانیا هشت قرن دردست مسلمانان بود، تمدن درخشانش اروپا را فراگرفت، سعی وکوشش فاتحان مسلمان اراضی پر نعمت آن را شگوفان نموده بود، و در دشت های پهناور آن ،شهر های بزرگ پدید آمد ، در میان سایر کشور ها تنها اسپانیا بود که ادبیات ، علوم وفنون را به جهانیان تقدبم کرد، علوم طبیعی و اجتماعی فقط در اسپانیای اسلامی نشگفت ، صرف در آنجا بود که به ثمر رسید.
بدین خاطر است که باید اذعان کرد رنسانس نه تنها باعث شگوفا شدن علوم وصنایع نگشت بلکه قرنها نیز آن را به عقب انداخت.
بالا
بازگشت