در
حاشتـیه تحولات تازه در مناسـبات هـندو پاکسـتان
نوشـته
ن. محجوب
درین اواخر پاکسـتان دومین آزمایش سـلاح اتومی
خود را به نمایش گذاشـت. این نمایش قـدرت در زمانی صورت میگیرد که فـضای تیره ی
مناسـبات دوکشـور هـمسـایه یعـنی هـند وپاکسـتان بروشـنی گرایش پـیدا کرده و تحرک
تازه در روند اسـتقـرار صلح وآشـتی میان دوکشـور پـدیدار گردیده اسـت . این دومین
آزمایش که عـبارت از پرتاب موفـقانهء دومین راکت دارای قـدرت حمل
کلاهـک ذروی، با برد 1200 کیلومتر، یعـنی تقـریباً دو برابر ظرفـیت برد راکت اولی
که قـبلا ً آزمایش شـده بود؛ میتواند در بهـترین حالت، کشـور هـند را به اقـدام
متقابل وادارد و بدینگونه امید هایی که برای عادی شـدن روابط دوکشـور جوانه زده
اسـت، از میان ببرد و فضای شک و تردید ونتیجتاً ادامه خصومتها و خشـونتها را بمیان
آورد. لازم به یاد آوری اسـت که دو دولت هـمسـایه از هـمان آغاز تقـسـیم نیمقارهء
هـند به دو کشـور هـندوسـتان و پاکسـتان، اختلافات شـدیدی بر سـر مســأله کشـمیر
داشـته اند که این اختلافات، آن دو کشـور را دوبار به میدانهای جنگ کشـانیده و هـر
بار این جنگها در نتیجه میانجیگری بین المللی خاتمه پـیدا کرده اسـت، اما اختلاف
بر سـر مسأله که بیشـتر از پنجاه سـال آز آن میگذرد، تا هـنوز بهمان حالت اولی آن
باقـیسـت . این اخلاف از زمانی آغاز یافـت که در زمان تقـسـیم نیمقارهء
هـند بوسـیلهء دولت اسـتعماری انگلیس، منطقه کشـمیر نیز بدو حصه مجزا
گردید و هـر یک ازین اجزا بدوکشـور تازه باسـتقلال رسـیدهء هـند و
پاکسـتان تعـلق گرفـت.
اینگونه تقـسـیم بندی مورد اعـتراض هـردو کشـور
بود: هـند بدلیل اینکه کشـمیر جزء قـلمرو نیمقاره بوده و باید در بسـت در اختیار
آنکشـور قـرار داده میشـد، چنین تقـسیم را قابل قـبول ندانسـته اسـت و پاکسـتان
بدلیل آنکه اهالی کشـمیر مسـلمان هـسـتند، منطقه کشـمیر را از آن خود میداند. این
اختلاف باعـث گردیده اسـت که از یکطرف هـردو کشـور در طول مرزهای شـان در منطقهء
کشـمیر نیرو های نظامی خودرا با انواع سـلاحهای دارای قـدرت تخریت زیاد جابجا
نمایند و وقـتا ً فوقـتا ً با تقابل شـدید نظامی بپـردازند، و از جانبی هم هـردو
کشـور به نبرد شـدید تبلیغاتی متوسـل گردند. درین میان سـازماندهی فعالیت های
جاسـوسی از جانب هـردو کشـور بغـرض کشـف پلان های جانب مقابل در مورد منطقهء
کشـمیر، جایگاه خاصی در اتخاذ تدابیـر عـلیه یکدیگـر را دارا بوده اسـت . اما دولت
پاکسـتان پا را ازین هم فـراتر گذاشـت و در ایجاد سـازمانها و احزاب افـراطی چون
حرکت الانصار، حرکت المجاهـدین و غـیره در کشـمیر اقـدام کرد. این احزاب و
سـازمانها سـرلوحهء مبارزات شـانرا مخالفـت با دولت هـند و الحاق
کشـمیر هـند به پاکسـتان بمثابهء یک کشـور مسـلمان، تعـیین نموده اند .
درین راسـتا دولت پاکسـتان با طرح یک برنامهء مشـخص برای " آزادی
" کشـمیر هـند، آماده گی های لازم را اتخاذ نمود. این برنامه شـامل اجزاء
متعـددی میباشـد که برخی از آنها در زیــر برشـمرده میـشـود:
1ــ تسلیح، تمویل و مسـاعـدت های مالی با احزاب
و سـازمانهای اسـلامی افـراطی فـوق الذکر در داخل و قـلمرو کشـمیر هـند و آموزش
افـراد وابسـته باین سـازمانها در کمپ های آموزش نظامی و اعـزام آنها برای فـعالیت
های تروریستی در قـلمرو هـند بمثابهء وسـیلهء فـشـار بر دولت
هـند. این افـراد بعـداً از طریق رهـبری سـازمانهای خود دسـاتیر معـینی را که
شـامل عـملیات تروریستی در داخل کشـمیر هـند و نیز در دیگر نقاط میباشـد، بدسـت
آورده آنرا اجرامیکنند. سـازماندهی فـعالیت های تخریب کارانه بمنظور متشـنج سـاختن
اوضاع در کشـمیر هـند و کمک به فـعالیت های تروریستی گروپ های افـراطی از قـبیل
اجرای عملیا ت بزرگ بمب گذاری از جمله سـازماندهی انفـجارات درداخل محوطهء
پارلمان هـند، انفجارات بزرگ در محل تجمع بزرگ مردم در شـهر بمبئی و شـهر های
دیگر، سـازماندهی تبلیغات بر ضد دولت هـند و نیز فـعالیت گسـتردهء مذهـبی بخاطر رایج سـاختن اسـلام افـراطی و
برانگیختن تعصبات مذهـبی در میان مردم اجزای دیگر این فـعالیتها و تبلیغات
میباشـد.
2 ــ اسـتفادهء حد اکثر دولت
پاکسـتان، بویژه سـازمان اسـتخباراتی نظامی آن از توجه حلقه ها و محافل معـین در
کشـور های عـربی در جهـت صدور انواع معـینی از اسـلام و از جمله تبلیغ و رواج
وهابیت که بشـکل افراطی آن مصروف هـسـتند . نقـش بزرگی در تشـدید وخامت اوضاع
امنیتی در کشـمیر بنفع تحقق شـعار " آزادی" کشـمیر داشـته اسـت. فـراموش
نشـود که در سـالهای اخیر، افغـانسـتان در زیر سـلطهء افـراطیون
مسـلمان و ازجمله طالبان، محل مطلوب برای ایجاد پایگاه های تروریسـان حرفـوی،
برهـبری اسـامه بن لادن و محل تجمع مسـلمانان افـراطی از کشـور های مختـلف عـربی
بوده اسـت. مسـوولیت سـازماندهی این افـراد و آموزش نظامی آنها و بعـداً اعـزام
این افـراد از جمله برای عملیات پلان شـده در قـلمرو کشـمیر در تفاهم با اسـتخبارا
نظامی پاکسـتان بدوش بن لادن و هـمکاران دیگر عـربی و پاکسـتانی آنها بوده اسـت.
احمد رشـید ژورنالیسـت برجسـتهء پاکسـتانی در کتاب خود بنام "
طالبان" درین باره مینویسـد: " وقـتی واشـنگتن از نخـسـت وزیر، نواز
شـریف خواسـت که دردسـتگیری بن لادن به امریکا کمک کند، پاکسـتان خودرا به مشـکل
بزرگی مواجه دید. بن لادن روابط نزدیکی با آی. اس. آی. داشـت و از سـوی دیگر به
مبارزان کشـمیری کمک مالی کرده و نیرو های آنانرا در پایگاه نظامی خوسـت آموزش
میداد . " در جای دیگر مینویسـد.که " عـربها و افغانها با تشـویق
پاکسـتان، طالبان و بن لادن بمنظور جنگ عـلیه هـند در کشـمیر، وارد حزب حرکت
الانصار شـدند. با آمدن ( خود) عـربها آیین وهـابیت را وارد درهء
کشـمیر سـاخـتند ... دولت امریکا در سـال 1996 حرکت الانصار را یک سـازمان
تروریستی اعلام کرد... کلیه قـربانیان پاکسـتانی که در جریان حملهء
موشـکی امریکا به خوسـت، جان شـانرا از دسـت دادند، به حرکت الانصار تعـلق
داشـتند. " بدین ترتیب دیه میشـود که پاکسـتان بخاطر ایجاد نا آرامی ها
درمنطقهء کشـمیر علاوه بر اسـتفاده از وسـایل و افـراد بومی آن منطقه،
متوسـل با سـتفاده از امکانات و ریزرفـهای بیرونی نیز میشـده اسـت.
3 ــ این در سـالهای دهـهء هـشـتادم
میلادی بودکه پاکسـتان امکانات مناسـب را برای طرح یک سـتراتـژی نظامی بمنظور بالا
بردن قـدرت نظامی خود در مقابله با هـند، کشـور قـدتمند رقـیب خود، بدسـت آورد. در
آن زمان دولت پاکسـتان که در رأس آن جنرال ضیاءالحق یک نظامی با تجربه و از لحاظ
مذهـبی معـتقـد به دین اسـلام قـرار داشـت، از مسـألهء ورود قـطعات
نظامی اتحادشـوری سـابق بافغانسـتان،
اسـتفادهء اعـظمی از جمله برای تقـویت نظامی پاکسـتان نمود. درآن
سـالها که هـسـته های مقاومت در برابر موجودیت نظامی شـوروی، درخاک پاکسـتان تشـکل
پـیدا میکرد، و جهان غـرب و بخصوص ایالات متحده کمک های بزرگ پـولی و مالی به این
مقاومت را آغاز کرد، دولت پاکسـتان به تکاپـو افـتاد تا امتیازات بزرگی را بنفع
کشـورش نیز بدسـت بیاورد. صاحبنظران سـیاسی باین عـقـیده اند که " آمدن
قـشـون سـرخ به افغانسـتان دردواقع فـرصت اسـتثنائی را برای حکومت پاکسـتان ایجاد
کرد که در سـطح خارجی، نزد غـرب، با پیش کشـیدن خود بحیث قـوت بازدارندهء
خطر شـوروی، تجدید اعـتبار کرده و از عـربها بعـنوان دفاع از اسـلام توانسـت که
پـول و اسـعار بدسـت آورد." ضیاءالحق و هـمکار و دوسـت نزدیکش جنرال
عـبدالرحمن اختر رئیس آی. اس. آی. ازین پـول های سـرشار و بادآورده که عـمدتاً از
امریکا و عـربسـتان سـعـودی سـرازیر میشـد، درعـرصه های تجـدید سـاختار ارتش و تجهـیـز
آن با سـلاح و جنگ افـزار های مدرن پرداخـتند. اما توجه ویژهء رهـبر
نظامی پاکسـتان بیشـتر به تکمیل سـریع برنامهء ایجاد سـالاح اتومی
پاکسـتان و دسـترسی این کشـور به تکنالوژی زروی معـطوف بود، زیـرا پاکسـتان بیقـین
از فعالیت های مشـابه کشـور رقـیبش هـندوسـتان بخوبی آگاهی داشـت. حقـیقـت اینسـت
که پاکسـتان در طول موجودیتش بحیث یک کشـور جدید بعـد از سـا 1947 ع. در رقابتها و
رویارویی های نظامی در برابر هـند، هـمیشـه ضعـیفـتر بوده و شـکسـتهای پی در پی آن
در سـه بار جنگ با هـند که دو جنگ آن بر سـر کشـمیر صورت گرفـته اسـت و در جنگ
سـومش پاکسـتان شـرقی (ایالت بنگال) را از دسـت داد و باعـث ایجاد کشـور مسـتقل
بنام بنگلادیش گردید، باین صرافـت رسـید که نیل بهـدف در آوردن پاکسـتان بمثابهء
کشـوری دارای قـدرت بزرک نظامی که توان مقابله با ارتش پـر قـدرت هـند را دارا
بوده و نیز برای جهان اسـلام مودل شـده بتواند، زمانی تحقـق پذیر بود که خود واجد
یک ارتش نیرومند مجهـز با سـلاح اتومی و انواع مختلف سـلاح پیشـرفـته و مدرن باشـد
تا در جنگ احتمالی بعـدی با هـند و برنامهء "آزادی" کشـمیر
شکسـتهای گذشـته اش را جبران کرده بتواند.اینک اکنون دولت پاکسـتان با ادامهء
تعـقـیب انکشـاف برنامهء ذروی خود، آزمایش جدیدی را بنمایش گذاشـت
ویکباردیگر باثبات رسـانید که برای نشـان دادن برتری خود در عـرصهء
نطامی هـنوز هم به تلاش هایش ادامه میدهـد. چنانچه جـنرال پـرویـز مشـرف رئیس
جمهور پاکسـتان در مراسـم دومین آزمایش ذروی بصراحت اعلام داشـت که پاکسـتان درین
راسـتامصممانه به پیش خواهـد رفـت و هـیچ عاملی باعـث توقـف برنامه های نظامی
پاکسـتان نخواهـد شـد.
اما اکنون فضای منطقه دسـتخوش تغـییرات عـدیدهء
گردیده که احتمال رویارویی های نظامی را اندک سـاخته اسـت. ناظران اوضاع درین
منطقه باین عـقـیده میباشـندکه در روشـنی واقـعـیتهای بوجود آمدهء
جدید، ضرورت مقابله و رویارویی نظامی میان هـندوسـتان و پاکسـتان ولو زیـر هـر نام
و بهانهء که باشـد، اکنون منتـفی گردیده اسـت . انکشـافات تازه در
عـرصهء فـعالیت های دیپـلوماتیک بیانگر این امر میباشـد که هـردو جانب
و بخصوص جانب پاکسـتان که بیشـتر در جهـت جنگ روانی عـلیه کشـور رقـیبش منهمک بوده
اسـت؛ خواسـته یا ناخواسـته به دیالوگ سـیاسی تمایل نشـان داده و آمادگی خود به
برگشـت به میـز مذاکره را از خود نشـان داده اند. ورود گـروه کریکت بازان هـند
برای مسـابقهء دوسـتانه با بازیکنان کریکت پاکسـتان که با اسـتقـبال
پـرشـور مردم پاکسـتان مواجه گرید، بخودی خود این حقـیقـت را باثبات میـرسـاند که
مردم پاکسـتان نسـبت بهـر چیز دیگر خواسـتار روابط و مناسـبات دوسـتانه با کشـور
های هـمسـایه و از جمله با هـندوسـتان میباشـند، و اینک این حلقه های معـین نظامی
در پاکسـتان انـد که خواهان نظامیگری بوده و اهـداف جنگ طلبانه در منطقه را دنبال
میکنند.□
بالا
بازگشت