خالق بقايی پاميرزاد
بمناسب بزرگداشت از سالگرد خجسته ابر مرد کشور علامه ملافيض محمد کاتب هزاره
هزاره پور خراسان باشـد معتقد به شـــــــــاه مردان باشد
باميان مرکز شيران باشـد نام « کاتب » ثبت دوران باشد
نسل بالنده و هم بارورش دُر دری را نگهبــــــان باشــــد
در آسمان تاريخ معاصر کشور ما ، نام ملا فيض محمد هزاره در جملهً نوابغ نامی چون ستارهً تابناکی ميدرخشد. اجازه بدهيد بصورت خيلی گذرا به معرفی اين شخصيت استثنايی بپردازم تا دين او را بحيث امانت داران تاريخ و فرهنگ کشور ولو در مقياس خيلی کوچک ادا کرده باشيم. زيرا او حق مادر وطن را با نوشته های شجاعانه و روشنگرانه اش طی دوره های فتور و اختناق سرزمين ما به نيکويی ادا کرده است.
او در سال 1279 قمری در دهکده ای به نام « زرد سنگ » از توابع قره باغ غزنی ، چشم به جهان گشود و تحصيلات اوليه را در همان زادگاه خويش فراگرفت و سپس راهی نجف گرديد و چندی در آن مرکز علمی به تحصيل پرداخت و مدتی در هند آنوقت ، در شهرهای لاهور و پشاور مشغول تحصيل شد و نيز مدت کوتاهی در قندهار نزد علمای اهل سنت تحصيل نموده است. اما بيشتر معلومات او در سايه مطالعات دوام داری است که در کتابخانه های عراق ، ايران ، هند و افغانستان انجام داده است و در ضمن گردش در کشورهای مذکور با فرهنگها و مليتهای مختلف و همچنين به زبانهای عربی ، انگليسی ، اردو و پشتو آشنا شده است. او وقتی به وطن مراجعت ميکند در شهر کابل سکونت اختيار کرده و به نويسندگی می پردازد. و بدين طريق حدود 50 سال از عمر گرانبهای او در خدمت علم و فرهنگ می گذرد و کتابهای ارزشمندی بيادگار ميگذارد.
کاتب در امارت عبدالرحمن خان بسمت منشی حضور کار کرده و اکثر تواريخ افغانستان به قلم او نوشته شده است.
کاتب مدتی عضو دارالتاليف وزارت معارف امانيه بود و در عين حال به تدريس تاريخ و ادبيات در ليسهً حبيبيه می پرداخت و از طرف ديگر کتب مدارس جديد را تصحيح ميکرد. وی در دوران سلطنت امان الله شاه بحيث مدعی العموم تعيين گرديد که به مخالفته تعدادی از قبيله سالاران از جمله عبدالغزيزخان وزير داخله مواجه گرديد.
علامه کاتب در چندين رشته از علوم متداول زمان خويش ، مخصوصا در رشته های حکمت ، تاريخ ، ادبيات عرب ، فقه ، اصول ، منطق ، لغت ، هيئت ونجوم ، حساب و جبر ، جغرافيا و حتی علوم عصری مهارت داشت.
برای شناخت کاتب همين بس است که مريم هارونوا ميگويد : « امروزه هيچ مورخ افغانستان شناس بدون مراجعه به کتب ملا فيض محمد نمی تواند اثر خويش را يک اثر جدی و تحقيقاتی محسوب کند.
کاتب آثار زيادی از خود بجا گذاشته که ما فقط چند اثر او را نام ميبريم :
تحفته الحبيب ، سراج التواريخ ، فيضی از فيوضات ، تذکرت الانقلاب ، تاريخ امانيه ، نژاد نامه افغان ، تاريخ حکمای مقدم.
بالاخره اين مورخ بزرگ و نامدار کشور در 16 جدی 1309 هجری شمسی در سن 70 سالگی در کابل چشم از جهان فروبندد و در بالا جوی چنداول به خاک سپرده می شود.
روحش شاد باشد
بالا
بازگشت