آژانس اطلاعاتی باختر
رياست حفظ وترميم آبدات تاريخي وزارت اطلاعات وفرهنگ
تاريخچه: در گذشته مديريت عمومي موزيم تحت اثر رياست کلتور وهنر فعاليت مينمود.درسال 1347 هـ .ش مديريت عمومي موزيم به دو بخش تقسيم گرديد که مديريت موزيم بجاي خود باقي ماند و يک مديريت بنام باستانشناسي در تشکيل رياست کلتور وهنر وزارت اطلاعات وفرهنگ وقت ايجاد گرديد که آن مديريت عمومي درتشکيل خويش چهار مديريت ابتدايي بنام هاي مديريت حفريات، مديريت آبدات ، مديريت ترميم آثار ومديريت اداري داشت و بست هاي آن چهار بورد داشت که تا سال 1358 فعاليت داشتند، اما در سال مذکور مديريت باستانشناسي برياست ارتقا نمود. مديريت موزيم ، باستانشناسي ، مرکز بين المللي تحقيقات کوشاني تحت اثر آن رياست فعاليت مينمود، و از رياست کلتورو هنر جدا گرديد. در سال 1361 رياست مذکور از وزارت اطلاعات وکلتور جدا و مربوط اکادمي علوم افغانستان شد و سپس درسال 1365 مديريت آبدات تاريخي از رياست باستانشناسي جدا و مربوط رياست موزيم کميته دولتي کلتور گرديد ه وتاسال 1369 به صفت مديريت عمومي آبدات تحت اثر آن رياست فعاليت مينمود.
دراخير سال 1369 برياست حفظ وترميم آبدات تاريخي ارتقاٌ کرد که بعداٌ شعبات ذيل درچوکات آن تشکيل گرديد . شعبه سرمهندسي، وظايف آن کشيدن نقشه هاي آبده هاي تاريخي مرکز وولايات با ايجاد سه بست مهندسي .
شعبه سر انجنيري در بست دو با ايجاد دو بست سوم و دو بست ششم در بخش بصاحب امتيازسي و برآورد آبده هاي مرکز وولايات فعاليت مينمايد . مديريت عمومي ثبت سجل که از اسم آن پيداست تمام آبده هاي مرکز وولايات را ثبت و تسجيل مينمايد و دو عضو رتبه 4و6 نيز دارد . مديريت عمومي فلمبرداري بست سوم با داشتن يکنفر عضو بست پنجم وظيفه دارد تمام آبده هاي مرکز وولايات را از حالت موجود آبده قبل از ترميم وبعد از ترميم فلمبرداري نمايد . مديريت عمومي باستانشناسي کمبودات ، وظايف آن تعين قدامت تاريخي آبده و بکار برد مواد آن که بکدام دوره تاريخي آبده ارتباط دارد، ميباشد . مديريت عمومي اداري با داشتن دو عضوبست چهارم، وظايف آن پيش برد تمام امور اداري رياست ميباشد .
مقبره تیمورشاه:
این مقبره بطرف غرب لیسه عایشه درانی، جنوب دریای کابل موقعیت دارد.
به روایت تاریخ و اهالی مقبره تیمو شاه پسر اول احمد شاه بابا نواده زمان خان ولد دولت خان از احفاد اسد الله خان میباشد . اسد الله خان اولاده زیرک بابا سرطایفه مشهور ابدالی سره بین کندهاریست . زمانشاه مقبره تیمور شاه را از مقبره احمد شاه بابا بزرگتر بنا کرد و در مدت ده سال سلطنت وی تا همین اندازه موجوده بسر رسید. گرچه سند آغاز و انجام مراسم سرپرستی ومعماری ومهندسی ووجه مصارف آن تا حال معلوم نگشته، اما کار تعمیر سالها را دربر گرفته است .
آبده طرف جنوب دریای کابل:
درغرب لیسه عایشه درانی و جنوب دریای کابل گنبد رفیع و بزرگ مقبره تیمو شاه میباشد که دو را دور گنبد اطاقهای خورد دومنزله وجود دارد. بنای تعمیر گنبد از خشت پخته وچونه براساس بناهای بخارایی ذریعه استادان قندهاری اکمال یافته، حصه اصل مرقد را در اول عمیق تر از سطح زمین حفر و جسد شریف تیمور شاه که بعد از تعمیر گنبد در حصه تحتانی واقع شده است، گذاشتند و بعداً در صحن فوقانی اندرون گنبد مانند آرامگاه احمد شاه بابا قبر نما ساختند و اینکه محوطه فعلیه اطراف آرامگاه حصه نشیمن گاه روز با رعام تیمور شاه و از دو طرف شمال و غرب محدود به دریای کابل و موسوم بباغ شاه بود محقق است و آنچه اصل مرقد در قسمت عمق زمین مشاهده میشود محض به نسبت مناسبت گنبد است و خود عمارت خیلی بزرگ و با فقدان و سایل تعمیراتی درآنوقت نهایت دشوار بوده، اما از عمارات مشهور بزرگ علیه سلطنت اعلیحضرت زمانشاه درشهر کابل همین آرامگاه تیمور شاه بیاد گار مانده که فقط این بنا را میتوان سمبول طرز تعمیر دو صد سال قبل در شهر زیبای تاریخی کابل قرار داد .
ترمیماتیکه صورت گرفته : درسال 1365 صرف یک ترمیم مقدماتی و پاک کاری صورت گرفت .
مسجد شریف عید گاه
بین باغ علیمردان وچمن حضوری
مسجد عید گاه درسال 1311 هـ ق بنا نهاده شده و کار تعمیر آن در سال 1315 هـ ق ختم گردید. در دیوار مسجد کتیبه سنگی وجود دارد که درآن تمام خصوصیات درج است . درین مسجد غیر از ادای نماز اجتماعات وجرگه های رسمی نیز برگزار میشد مثلاً جنگ با انگلیس جهت استرداد استقلال افغانستان از منبر سنگی همین مسجد اعلان شد. و دیگر جرگه های قومی و فیصله های عمومی درهمین مسجد صورت میگرفت.
شرق باغ علیمردان وشمال غرب چمن حضوری این مسجد درچمن حضوری مقابل جوی مستان طرف جنوب پل محمود خان ساحه وسیع را اشغال نموده عمارت مسجد بصورت طولانی شمالاً جنوباً بداخل هفتاد وشش گنبد خورد ویک گنبد بزرگ ویک سلسله رواقها وکمانها ساخته شده و دارای منار هاو محراب های منقش و یک محراب بزرگ مرکزی ودو محراب خورد پائینی بوده و ده مناره های خورد وبزرگ دارد. صرف سر گنبد بزرگ و سطی آهنپوش بوده متباقی تمام گنبد های مذکور کاگل میباشد و پیشروی مسجد به طول آن تراسره یا صوفه به فرش سنگ مرمر سفید دارا میباشد. مسجد مذکور تقریباً یکمتر بلند تر از صحن حویلی ساخته شده و قبلاً ساحه مسجد مذکور با دیوار خشتی محدود شده بود. به سمت شرق سه دروازه در آمد بزرگ با کمانهای گج بری شده و تزئین شده که دارای اصالت تاریخی بود و جود داشت. متاسفانه بعد از کودتای ثور 1357 ازبین رفت و گل و بته و درخت آن کشیده شد صحن حویلی قیر و کانکریت گردیده است .
بوستان سرای مقبره امیر عبد الرحمن خان
بوستان سرای ازجمله ساختمان های دوره امیر عبد الرحمن خان بوده که در سال 1822 م بواسطه معماران کندهاری اعمار گردیده است. در اول چوپ پوش ومقر پذیرایی مهمانان خاص وشخصی امیر صاحب بود. امیر مهمانان را درهمین جا بحضور پذیرفته وملاقات مینمود. او به این عمارت علاقه خاص داشته وازهمین سبب وقتی که امیر عبد الرحمن خان فوت مینماید پسرش امیر حبیب الله جسد پدرش را درین عمارت که دلخواهش بود دفن نمود .
زیارت شیخ سعد الدین احمد انصاری
معروف بحاجی صاحب پایمنار
1- این مزار در قریه ده یحیی و تنگی جویبار که مشهور بقلعهء حاجی صاحب مدوح است دربین قلعهء اقامتگاه دورهء حیات شان واقع میباشد .
احاطهء قلعه تخمیناً در حدود دونیم جریب زمین است، از حصهء نصف احاطه تعمیر زیارت و مربوطاتش آغاز شده، حویلی بدو حصه انقسام یافته که مابین بصورت خیابان و دو طرف باغچه وسرک بوده عقب آنها قبرستانی وبعد آن تعمیر مسجد ومزار و در وسط احاطه مسجد بزرگ جامع گنبد پوش وبطرف جنوب مسجد جامع، مسجد دیگریست.
بطرف شمال مسجد جامع، رهرو احاطهء پیش روی مزار است که ازین رهرو داخل احاطهء مذکور شده وبعداً داخل گنبد میشود، اطراف گنبد چندین حجره های خورد منظم دارد، دربین گنبد که بالای پخته کاری آن تماماً تخته سنگ مرمر نصب بوده و حالا جز بعضی تخته های سنگ افتاده چیز دیگری از آن باقی نیست ، اولاً مزار خود بزرگوار است که اطراف مزار بصورت صندوق ودارای کتاره سنگ مرمراست و در اطراف آن کتاره اپنزل خود غفران ماب مرقوم است :
میشود پیدا شراب از چوب خشک تاک ما
بوی جان می آید از آب و گل نمناک ما
قبلهء اجساد بسا شد روح پاک صادقان
نیست گرد آلود هرگزدامن افلاک ما
طوف خاک ما کند چوق ملک ازآسمان
کس نمی بیند ولی می بیندش ادراک ما
جسم وتن چون عود اندر مجمردل سوختیم
نگهت نفرید آید از نسیم پاک ما
سوزن اخلاص اندر دیدهء شک میخلان
پارهء دل کن رفویا نا رسینه چاک ما
دی و فردایی ندارد وعدهء صاحبدلان
صید حاجتهابسی بستند بر فتراک ما
گام ما از روح اعظم نکنه سنجی میکند
گشته مشهور جهانی قصهء بیباک ما
هرنفس از این مکان تالا مکان طی میکنیم
کسی رسد رفرف بچستی رفتن چالاک ما
گوهری کامروز گم کردیش در طوفان آب
هین بیا فردا طلب از نو ده های خاک ما
کتیبهء فخرالدین ابن حضرت شیخ سعد الدین رحمه الله تعالی 1220
نوشته های لوح سنگ طرف سر:
دریکطرف کلمهء طیبه وآیات مبارکه یا نقوش خیلی اعلی مزین ، طرف دیگر همچنان نقوش وآیه الکرسی شریف مرقوم ، درذیل آن این عبارت تحریر است" عمل آقا بابای اصفهانی کتبه مصطفی الهروی الخراسانی"
لوح سنگ طرف پا:
یکطرف تماماً نقش کاری طرف دیگر ابن ابیات مرقوم است:
شهء افراد سعد الدین مجذوب
که عقل آگه نشد از حال آن شه
هزار و یکصد وچل بود کان مهر
زبرج سعد طالع گشت چون مه
خلائق شاد گشت وتهنیت گر
که امد سوی ما از حق خلیفه
چگویم وصف آن انسان کامل؟
که ختم العارفین بود آن شهنشه
چو درهشتادو پنج عمر شریفش
رسیده بود آمد پیک ناگه
خطاب ارجعی آوردش ازحق
که بشتاب وبباای برگزیده
در 12 ودو از رجب شب ازدوشنبه
بحق پیوست فخر اهل حسنه
زهر کس سال تاریخ وفاتش
همیپرسید مخلص گاه و بیگه
که ناگه عقل درگوش دلش گفت
( کمال شیخ سعد الدین آگه (1)
2- طرف مشرق مرقد تخمیناً بفاصلهء زرع مدفن میرزا احمد خان فوفلزایی که از اخص مریدان و اکمل مخلصان ایشان و بانی مسجد مزار است میباشد که لوحی ندارد.
3- بیرون گنبد واحاطهء عمارت مقابل طرف جنوب مغرب مزار حضرت میر ظهور الدین پسر بزرگ ایشان است که لوحی نداد.
4- طرف جنوب مشرق گنبد مرقد امام مسجد وخطاط زبر دستیست که بیشتر کتیبه ها بقلم اوست و از خواص مریدان میباشد و لوح سنگی بالای قبرش نصب وچنین مرقوم است:
گر منفعلم زجرم بسیار از تو
نومید نیم بهیچ کردار از تو
خواهی تو مرابسوزخواهی بنواز
من از نو وجنت ازتووفارازتو
بتاریخ 21 شهر رمضان المبارک حضرت آخند ملا مصطفی هروی خادم خاص حضرت شیخ سعد الدین احمد انصاری از دار الفنا بدار البقا رحلت نمود اللهم اغفرله والاستاده آمین یا رب العالمین .
5- خارج احاطهء قلعه قبرستانی ملحق بقلعه است که درین قبرستانی بسمت مغرب تربت حرم محترمه شان است و درلوح آن مرقوم میباشد " تاریخ وفات بی بی صاحبه بنت ملک لطف الله بیگ لمقانی منکو حه جناب فیض ماب حضرت شیخ سعد الدین انصاری قدس سه"
6- درهمین مقبره فراز قبر دیگری یک لوح طرف سرویکی طرف پای است درلوح طرف سرآیات بیت قرآنی طرف پای این عبارت :
" تابود گفتگو سخنم ناتمام بود
نازم بخامشی که سخن را تمام کرد
ازآنجا که بمقتضای انقلاب دهر دو اروبی ثبائی عمر نا استوار رابطهء پیکر هیولایی گسسته بیکسانه بکشور بقا شتافتن وسربخلوتگاه فنا افراختن ازخواص ممکنانست تابساط هستی مرحوم مغفرت قرین میرضیاء الدین ولد میرمراوالدین مرحوم نبیرهء حضرت مغفور جنت مکان جناب حاجی صاحب علیه الرحمه بتاریخ یوم دوشنبه دهم ماه حمل 1299 ش سنه 1339 ق بر صنای خداوندی پیوست.
7- دروسط پای منار متصل با غات بعد از مزار پاد شاه صاحب پای منار مزار یست که از عمارات قلعه ء قدیمه آن دوسه دیوار پخته کاری بیاد گارمانده لوح سنگ طرف سرآن به کلمهء طیبه وآیه الکرسی شریف مزین وبه لقوش نفیسه منقش است لوح طرف پای چنین است:
" تاریخ وفات مولینا عبد الخالق رحمه الله علیه
ابیات :
سحاب فضل وکان هوشمندی
محیط علم وعقل آن در یکتا
کشید القصه رخت هستی خویش
بسوی آنسرا از دار دنیا
چوسال فوت او پرسیدم ازعقل
بهشتی روزی او یاد گفتا
سنه اربع و خمسین و تسعمانه من الهجر یه "
زیارت حاجی صاحب و ملحقاتش فوقاً ارقام یافت چون شخص حاجی صاحب یکی از عرفای نامی و زیارتش مرجع عموم است میشود که بعضی بتفصیل حالات شان مشتاق باشند بناً تذکر را لازم دیدم که کتابی موسوم به ( یکمرد بزرگ ) راجع بهمین شخصیت نگارنده تالیف نموده ام که درسنه 1335 ش طبع شده رجوع فرمایند .
باغ بابر
این باغ را بابر در پهلوی باغهای دیگرکابل درزمان حیات خود احداث نموده و نظر بعلاقه ایکه بابر باین باغ داشت و صیت نمود تا جسد وی را در همین باغ بدون اینکه بالای مرقدش گنبد و عمارتی اعمار نمایند، دفن کنند. این باغ بعداً از طرف اولادهء بابر ترمیم و مرمت گردیده و مخصوصاً شاه جهان پول زیادی را در ترمیم آن بمصرف رسانید و یک مسجد مرمرین ساخت . قصر ملکه یادگارامیر عبد الرحمن خان درآن ساحه است .
درگوشه جنوب شرق باغ بابر یک قصر بسیار عالی قسم دومنزله موقعیت دارد .ساختمان آن طوری میباشد که در طرف جنوب درمنزل اول یک تعداد تحویلخانه و در منزل دوم اتاقهای خواب ، حمام ، آشپزخانه، بطرف غرب آن صالون های نشیمن ، اتاق نان وشاه نشین ها بوده بطرف شمال آن نیز درمنزل اول اتاقهایی برای بود و باش مستخدمین و تحویلخانه ها و درمنزل دوم آن یکتعداد اتاقها اندرونی وبیرونی میباشد ساخته شده و در پیشروی تمام اتاقهای طرف ذکر شده دارای یک برنده سرپوشیده میباشد .
طرف شرق قصر مذکور بایک دیوار کوتاه مسدود بوده تا تمام منظر ه باغ دیده شود. دروازهء ورودی قصر که درگوشهء شمال غرب قرار دارد، دروازه مذکور بیک دهلیز بزرگ ارتباط داشته و درنزدیکیی دروازهء مذکور یک اتاق بزرگ محافظین میباشند .
بالای دهلیز مذکور نیز دو اتاقی بوده که آنهم برای محافظین شاید بوده باشد . در طرف شرق باغ درحصهء وسطی آن یک حوض آب بازی بسیار بزرگ موقعیت دارد. درطرف جنوب حوض مذکور مقبرهء بابرشاه ومقبرهء ورقیه بیگم قرار دارد .
بطرف غرب مقبره، مسجد عالی سنگ مرمری سفید بنا نهاده شده است. همچنان بفاصلهء تقریباً بیست متری طرف غرب مسجد همان رستورانت میباشد. در سمت شمال رستورانت مذکور تقریباً بفاصلهء بیست متری آن یک حوض اب بازی دیگر که جدیداً ساخته شده میباشد .
درساختمان مسجد هنر سنگ تراشی بسیار عالی بکار رفته ودررستورانت هنر نقاشی وساختمان قصر هنر معماری بسیار عالی بکار رفته است .
مسجد مذکور کاملاً از سنگ مرمر سفید ، خشت پخته، سمنت ، ریگ ، چونه وآهن گادر ساخته شده . رستورانت ازمواد خشت، پخته، ریگ ، چونه ، سمنت، سنگ گزک، چوب و آهن اعمار گردیده است . درقصر مواد خشت پخته ، خشت خام ، سنگ ، ریگ ، چونه ، گل ، چوب وآهن بکار برده شده است .
درباغ ، مسجد ورستورانت بصورت عمومی فعلاً خوب است ولی ساختمان قصر بحالت بسیار خراب چون اکثرا اتاقهای آن از بین رفته است اگر توجه نشود ممکن بزودی از بین برود.
قصر ملکه درحالت افتادن وویرانی قرار دارد اگر توجه جدی درترمیم و حفاظت آن بعمل نیاید بزود ترین فرصت ازبین خواهد رفت .هرچه زود تر در ترمیم آن اقدام گردد.
بعضی اتاقهای قصر فعلاً تحویلخانه میباشد درآینده یک موزیم اتنوگرافی بسیار عالی شده میتواند .
درصورتیه ترمیم عاجل نشود ممکن بعد از چند سال بکلی از بین برود.
بعضی ترمیمات غیر فنی گردیده یک اندازه تعطیلات نیز بان صورت گرفته است .
مواد کتبی درمورد باغ بابر
بابربتاریخ دو شنبه 5 ماه جمادی الاول سال 927 هجری قمری در چهار باغ زر افشان هند کتار جمنا ( رام باغ )درگذشت ودرهمان جاه مدفون گردید .
جسد بابرتاسال (947) هـ ق که همایون درهند پادشاه بود درهمان باغ مدفون بود.
چون دررجب همین سال همایون از شیرشاه شکست خورد وبه ایران پناهنده شد بی بی کبارکه یوسفزایی زن بابر ( بقولی گلبدن بیگم) بقایای بدن او را به کابل انتقال داد و در قسمت علیای باغ که بنام او شهرت دارد مدفون ساخت و محمد قاسم فرشته گوید که این باغ به ( قدمگاه حضرت رسول (ص) معروف بود وبه موجب وصیت نام بابربنای برمر قد او ساخته شد . (1)
بقول پوهاند عبد الحی حبیبی مولف کتاب تاریخ افغانستان درعصر گورگانی هند بابر درسال 927 هـ روز پنجشنبه پنجم جماد ی الثانی دراگره لزد نیارفت وقرار وصیت خودش نعش وی را بعد از شش ماه به کابل فرستاده ودر موضع که به قدمگاه شهرت داشت دفن گردید .
بقول فرشته، باغ بابر پنجصد گز طول و پانزده مرتبه داشت که ارتفاع هرمرتبه از دیگر 20 گز بود و به حکم جهانگیر درمرتبه پانزدهم این باغ برقبر رقیه سلطان بیگم بنت هندال مرزا چوبتره خوردی ازسنگ مرم نصب شد درعصر شاه جهان این باغ رونق زیاد بخود گرفت و یکدفعه پانزده هزار روپیه وبارثانی دولک وپنجاه هزار روپیه برروضه بابر و باغ های دیگر کابل صرف کرد که از آن جمله مسجد کوچک از سنگ مرمر در مرتبه پایان قبر بابر درمدت دوسال بمصرف چهل هزار روپیه به اتمام رسانیده و آبشار باغ را با حوض های آن از سنگ مرمر کابل بساختند .
کابل از عصر بابر تا اواخر سلطه شهنشاه هان مغول از حیث بداعت منظر وباغ های زیباء خود دربین مورخین این دوره شهرت بسزای دارد . این امور خین باغ ها ومنازل آنرا بار ها ستوده اند. خود بابر در تزک خود نیز به وصف آن پرداخته است.
شاهان مغولی ( کوره گانی هند) درایجاد ابدات و عمرانات قشنگ وزیبا درهند شهرت فراوان دارند دو شهکار های زیادی را در هند از خود بیاد گارمانده اند ولی درافغانستان چون خود شهر یاران سکونت نداشتند و به این صفحات گاهی سفر میکردند بنابرآن درافغانستان آثار جزئی مثل مسجد باغ بابر وچهل زینه کندهار چیزی ازآنها به نظر نیاید واگر آبادی های دیگری هم موجود بوده کاملاً ازبین رفته اند. گفته میشود شاهان گورگانی هند به تقلید ازباغ های کابل باغ سازی درهند رواج داده اند چه قبل از آن مردم هند به باغ سازی آشنایی نداشتند .
چهار باغ کابل از عصر بابر وجود داشت نز هتگاه امرا وبزرگان کابل بود وقتی همایون از کندهار بیرم خان مشهور را نزد برادرش کامران طور الچی میفرستند مرزا کامران در چهار باغ کابل مجلس را آراسته وبیرم را در آنجا میپذیرد . همچنان درآن موقع بیرم خان شهزاده کوچک جلال الدین اکبر را درباغ مکتب ومرزا سیلیمان وابراهیم شهزاد گان تیموری را در باغ جلال الدین بیگ نزدیک شهر را ملاقات کرد.
ازین گفته ها معلوم میشود که این باغ ها در آن موقع شهرت داشته و از نزهتکا های امرا وبزرگان بشمار میرفت .
عبد الحمید لاهوری نیز شرحی خوبی نسبت به باغهای کابل وسایر باغهای کشور که در عهد بابرموجود بود دارد. میگوید که باغ شهر را وچهار باغ خلوخانه واورته باغ و باغ صورت خانه و باغ مهتاب وباغ آهو خانه را بابر احداث نمود؟ و چون
جهانگیر دفعه اول درسال 914 هـ بکابل آمد. دریای کابل را از بین باغ شهرارا گذرانید وآنرا به جهان آرا مرسوم نمود.
جهانگیر که فریفتهء مناظر زیبای کابل است نیز شرحی راجع به باغهای کابل دارد وروز اول ورود خود به کابل همه این کلان باغ ها را پیاده کرد . و مینویسد که اورته باغ در عصر همایون ساخته شده و چهار های کلان باغ صورت خانه دردیگر جای نبوده و چار باغ بزرگترین باغهای کابل است .
باغ شهرارا را بدواً شهر با نو بیگم عمه بابر ساخته و من از اراضی را بدان صم کردم وبه جهان آرا مرسوم کردم و همواره درآنجا بار عام میدادم . 20 - بابر در سال 904 هـ طرف جنوب کابل در حد قلعه هزاره های موجوده ملحق به کوه شیر دروازه سنگی تختی را برای خود ساخته بود که منظره بدیعی داشت جهانگیر درمقابل آن تخت دیگری را بنام خود ساخت و درسال 1016 هـ با تمام رسانید 30 – وبران کتیبه را نفر نمود که ( تخت گاه پاد شاه بالاد هفت اقلیم نورالدین جهانگیر پاد شاه بن جلال الدین اکبر پاد شاه ) میباشد .
حینیکه شاه جهان به کابل میاید درهر بار باغهای کابل ولاا ترمیم و به احداث بنایی عمرانات جدید در بین آنها می پردازد. درسال دوازدهم جلوس خود امر داد تا در اورته باغ و مهتاب باغ بسازند که در خور آرامش شاهی باشد . این عمارت تا سال نزدهم جلوس که شاه جهان بار دوم به کابل آمد با تمام رسید و تمام مصارف این ابینه دونیم لک روپیه بود .
علاوه برآن دونیم لک روپیه دیگر نیز به امر شاه جهان بعمارات باغ شهرارا – چهار باغ وباغ بابر ( مدفن بابر ) بمصرف رسید شاه جهان دراین سفر دوم تمام باغهای کابل را آراست و مبانی خوبی را درآن ساخت تنها درباغ شهرارا سه عمارت برافراشته دربین این باغها حوض ها – آبشار ها وفواره ها ساخت علاوه برآن برهزار بار بر نیز درهمین سال ها 1053 هـ ونزدیک آن مسجد سنگ مرمر سفید بمصرف چهل هزار روپیه ( باساس کتیبه مسجد ) ساخته شد 40 – حوض ها – آبشارا ها و خیابانهای باغ بابر نیز برحسن پیرایش یافت .- 5- جمله مصارفی را که شاه جهان به باغ های کابل – مسجد باغ بابر – قلعه ارگ وسائر عمرانات کابل بمصرف رسانید جمعاً مبلغ 12 لک روپیه میرسد .
مسجد زیبا ی مرمرین باغ بابر به اثر گذشته سالیان متمادی شکست کرده وایجاب باز سازی مجدد را مینمود . روی این منظور تقریباً 25 سال قبل بود که وزارت فواید عامه وقت تصمیم گرفت تا این مسجد را دوباره سازی نماید . ولی نسبت مشکلات فنی که در قسمت ایوان وسقف مسجد مذکور بروز نمود کاران نا مکمل ونیمه تمام باقی ماند وبرای چندین سال بقسمیکه سنگ های آن بهر طرف پراگنده بود بحالت زار ونیم کار افتاده بود تا اینکه درسال 1344 ش مدیریت حفظ آبدات مدیریت عمومی موزیم ها به ترمیم آن اقدام نموده و آنرا بشکل فنی طوریکه تا امروز پا برخاست دوباره از تهداب باز سازی کرد . و بلرای اینکه استحکام بیشتر ان تأمین شده بتواند چوکات آن از گادر نمره 14 بسته شده سنگ های آن بعد از نمره گذاری بجا های آن نصب وکمبود آن درفابریکه حجاری ونجاری تهیه دیده شد .
باید متذکر شد که این باز سازی واعمار مجدد از بودجه انکشافی وزارت اطلاعات وفرهنگ وقت تحت نظر مهند سین ایتالوی توسط کارمندان ورزیده افغانی صورت پذیرفته است .
غیر از عمارت حرمسرای که سابقاً مکتب خوشحالخان درآن دایر بود عمارت بزرگ دیگری هم در وسط ودرقسمت مرتفع باغ وجود دارد . این عمارت یک سالون وسیع و برنده های حریض وطویل که ناظر دند چاردهی میباشد دارد قبل برین از عمارت مذکور بحیث قهوه خانه بنام رستوران باغ بابر استفاده میشد. درسابق میله های نوروزی واکثراً جسن های مردانه و زنانه در آن باغ برگذار میشد 10 – این عمارت درزمان امیر عبد الرحمن خان اعمار شده است سقف این عمارت که قرار گفته موسفیدان ازگ ل مخلوط با خاک طلا بود اعمار شده وبا وجود برف باری های تقریباً ثلث یک قرن قطعاً خراب نشده وبحال خود باقیست یک تعداد قندیل های مقبول دراینجا موجود بود که الحال جز دو عدد آن اثری از سائر قندیل های مذکور دیده نمیشود 20 .
باغ بابر حینیکه متب خوشحالخان درآن دایر شده دروازه های آن مسدود گردید و ابیکه آب بالا جوی ) قبلاً باغ را سیراب میکرد به مرور زمان کم شده رفت تا اینکه بکلی قطع شد و درنتیجه اشجار وبته های رنگارنگ آن روبه خشکیدن گرفت وخسارات زیادی به این باغ رو زیبا که یکی از بهترین ونزدیکترین تفریحگاه مردم کابل بود رسید و چون دروازه های آن مسدود بود محل مذکور روز بروز فراموش شده رفت حتی خارجیانیکه ازروی دیدن قبر با بر را میگردند مفرق به دیدن آن نمیشدند .
زمانیکه عمر وردک والی کابل وسرپرست شاروالی کابل وهمچنین متصدی افغانستان حارندوی تولنه بود ترمیماتی را دراین باغ شروع نمود و خواست تااین باغ را که درآن ایام دسترس حارندوی تولنه فرا گرفته بود دوباره احیا نماید 3 تااینکه بعد از وقفه ای زیادی در 15 میزان 1350 حینیکه کبیر نورستانی سرپرست شاروالی کابل بود باغ مذکور بعد از رنگمالی وترمیمات دوباره افتتاح گردید . وتا امروز بصفت یک باغ عمومی جهت تفریحی وآبازی همشهریان کابل باز میباشد .
دراین ترمیم حوض سابق که وسعت آن یک هزار متر مربع وعمق آن پنج متر است ترمیم وفلهای آن تجدید گردیده است همچنان یک حوض جدید که وسعت آن پنجصد متر مربع وچقری از 7 را 3.5 متر دارد به شکل مدرن درآورده شد.
لین بد وانی تمام باغ وتنویر آن با چراغهای مقبول همچنان " لان کردن فواره های آب در حوضچه های کوچک از فعالیت های ریاست کار ساختمانی شاروالی میباشد .
مسجد تاریخی و قبر بابرهم ترمیم گردید و تنویر در هر دو محل به شکل مرفوعی صورت گرفت سالون قهره خانه بعد از یک سلسله ترمیمات به شکل کلپ آبرومندی درآمد و با استفاده از فن معماری دوزیر زمینی در دو جناح سالون مذکور حفر گردید و درآن دو تشناب عصری مردانه و دو تشناب عصری زنانه به اتمام لوازم آن ساخته شد. و هم به اعمار یک آشپزخانه مجهز اقدام صورت گرفت .
رئیس کار ساختمانی شاروالی وقت مصارف ترمیم و احیای مجدد باغ را مبلغ یک ملیون افغانی وانمود کرده و درنظر داشته تا دیوار های شمالی و جنوبی باغ شاید از اوایل احداث باغ باشند ویران نکرده بحال خودش ترمیم نماید ولی دیوار غربی انرا تخری ب بجای آن یک کتاره مقبول که منظر باغ را جالب سازد اعمار کند 10 که تاکنون عملی نشده است .
درجریان ترمیم یک چاه عمیق جهت محیا ساختن آب باغ که نسبت به همه ضروری بود به عمق 28 متر حفر گردید ودرآن یک پمپ آب کشی چهار انچه نصب شد .
عمر وردک رئیس لوی جرگه وقت درموقع افتتاح انتقادی وارد کرده و میگوید که ترمیم بطور کلی درزمان که وی متصدی امور افغانستان حارندوی را به عهده داشته صورت پذیرفته است وشاروالی اکنون صرف به حفر چاه و رنگمالی وترمیمات جزئی پرداخته است که مصرف آنهم خیلی ناچیز است این مطلب میرساند که درجریان ترمیمات باغ مذکور اختلاصی زیادی صورت گرفته است گفته میشود تیمور شاه این باغ را برای گوهر نسازوجه خود که از خاندان بابر شاه بود بخشید .
روایات :
قرار اظهار پوهاند حبیبی رستوران باغ را حبیب الله خان اعمار نموده و نیز یک قلعه ای درآن باغ احداث نمود. ودیوار های باغ مذکور از ابتدای احداث آن میباشد .
فهرست آبدات تاریخی قابل ترمیم کشر
آبدات تاریخی کابل و ولایات
مقبره سید جمال الدین افغان:
سید جمال الدین افغان در سال 1314 هـ ق مصادف با سنه 1896 م در استانبول پایتخت آنوقت ترکیه فوت نموده و در قبرستان شیوخ دفن گردید . درسال 1323 هـ ش جسد سید جمال الدین از استانبول به کابل نقل داده شده و درمنطقه علی آباد دفن گردید که با د فن تابوداو درین محل، نام دارالفنون به آنجا گذاشته شد ودر زمان سلطنت اعلیحضرت محمد ظاهر شاه درسال 1342 آبده بلندی از سنگ آبنوس سیاه بالای آن اعمار گردیده است .
5- مسجد شریف چوب فروشی:
مسجد مذکور درسال 1303 هـ ق اعمار گردیده که قبلاً بنام مسجد نورالاسلام مشهور بود. تعمیر مسجد مذکور از سنگ ، خشت پخته، گچ، آهن ، چونه و چوب ساخته شده و دارای کمانها، رواقها و گنبد ها بوده و در پهلوی خود عمارت گنبدی علیحده دارد بنام مدرسه که با مرور ایام دارالحفاظ ، جمعیت العلما ومنسوبین علوم دینی بود .دراثر جنگ های اخیر تخریب شده قابل ترمیم میباشد .
6- مقبره نادر شاه شهید:
مقبره مذکور در فراز تپه مرنجان باشکل واسلوب جدید بناء یافته و گنبد کبود آن از خشت پخته ، کاشی وباقی از سنگ مرمر ساخته شده و عمارت مذکور در دوره سلطنت اعلیحضرت محمد ظاهر شاه بعد از سال 1313 هـ ق اعمار گردیده است .
7- مسجد شریف علیا :
این مسجد درحصه هند و گذر شور بازار واقع وبه شکل مرغوب بطرز معماری مساجد قدیمه ساخته شده است. در قدیم مسجد مذکور را اورنگزیب پادشاه مغلی هند ساخته وبنام آن شهرت داشت ولی در عصر سلطنت امیر حبیب الله خان علیا همسر محترمه شان مسجد مذکور را به سبک تازه اعمار وبنام مسجد علیا مسما گردید که دراثر جنگ های تحمیل شده تخریب وقابل دوباره سازی میباشد .
8- مسجد شریف ملا محمود:
این مسجد در پهلوی مسجد علیا در شور بازار واقع بوده یکی از مساجد تاریخی شهر کابل میباشد که دراثر جنگ های اخیر تخریب شده قابل باز سازی میباشد .
9- مسجد شریف گذری:
مسجد گذری دربازار سراجی درجوار آهنگری واقع واین مسجد مبارک نیز در زمان اورنگزیب پاد شاه مغلی هند ساخته شده و تاکنون عمارت آن پابر جا بوده اما درجنگ های اخیر تخریب وقابل ترمیم میباشد .
10- مسجد شریف سه دکان چنداول:
از جمله مساجد تاریخی شهر کابل دارای تزئینات گج بری و کند نکاری چوب بوده که درجنگ های اخیر تخریب و قابل ترمیم میباش .
11- دیوار های سرکوه شیردروازه و آسمائی:
این دیوار ها برای دفاع و محافظه مانند حصاری ساخته شده بود. درحوالی سالهای 32 و 33 هجری سپاه اسلام از سه جبهه بطرف زابل و کابل پیشروی آغاز کردند و رتبیل شاهان به مقابله پرداخته جنگی دربیرون شهر صورت گرفته کابلشاهان بعد از شکست خویش عقب دیوار های کوه های شیردروازه و آسمایی مقاومت نمودند. بالاخره عرب ها درآن رخنه نموده و کابل را فتح کردند و دین مقدس اسلام درینجا نشر شد. این آبده (50%) تخریب شده قابل ترمیمات عاجل میباشد .
12- بالا حصار کابل:
این دژ یا قلعه یا حصار در حدود سه قرن ( از قرن دوم تا پنجم مسیحی ) آباد ی روی پشته بالاحصار به شکل آبده مذهبی ساختهشده که نظر به شواهد نقاط مجاور میتوان آنرا معبد بودائی خواند که احتمالا بعید نیست که شالوده اولین قلعه جنگی در همینزمان بدست یکی از شاهان یفتلی بوده باشد.
اعلیحضرت تیمور شاه که پایتخت افغانستان را از کندهار به کابل انتقال داد و در بالاحصار کابل جاگزین شدند. تا عصر سلطنت امیر عبد الرحمن خان پایتخت در همانجا بود .
13- قصر دارالامان:
این آبده تاریخی بفاصله 8 کیلو متر بطرف جنوب غرب شهر کابل در حوزه چهاردهی قبلاً بنام ( افشار تپه ) ، درزمان اعلیحضرت امان الله خان اعمار گردیده است . در زمان اعمار این قصر که جدیداً مناسبات حسنه سیاسی بین دولت افغانستان و المان ایجاد شد در امور شهر سازی و تعمیرات 22 تن مهندسان و انجنیران دولت آلمان حصه گرفته بودند که از جمله اعمار قصر دارالامان درسال 1304 هـ ق تحت نظر دیپلوم انجنیر والتر هارتن آلمانی شروع و درسال 1306 تکمیل گردید و قصر مذکور بداخل تقریباً 150 اطاق خورد وبزرگ اعمار شده که تمام دستگاه دولتی دوره امانی از آن استفاده میگردند .
قصر مذکور دراثر جنگ های تحمیل شده اخیر تخریب شده قابل باز سازی میباشد.
14- قصر کوتی باغچه وبرج های داخل ارگ:
کوتی باغچه که از عمارات مزیین عصر سلطنت امیر عبد الرحمن خان بوده دارای تزئینات گج بری، میناتوری وشبکه کاری چوب بوده از جمله ساختمانهای بزرگ عصر میباشد که دراثر جنگ های اخیر شهر کابل تخریب شده وقابل ترمیم عاجل میباشد .
15- مقبره ومسجد حاجی صاحب پایمنار:
این ساختمان گنبدی از جمله آبدات تاریخی کشور بوده که درساحه ولسوالی ده سبزدر شمال شهر کابل موقعیت دارد. این آبده تاریخی دراثر جنگ ها و اوضاع جوی تخریب شده قابل ترمیم میباشد .
16- قصر چهلستون:
عمارت بزرگ وعالیشان چهلستون که بحیث مهمان خانه دولتی کار گرفته میشد ،درقسمت شرقی چهاردهی درفراز تپه بلندی اعمار گردیده بود واز قصر های بسیار زیبای شهر ما بود. اکثراً شاهان وروسای جمهور و مهمانان برجسته دولتی درمدت اقامت خود درکابل به قصر چهلستون رهایش مینمودند . قصر چهلستون دراطراف خود باغ با صفایی دارد که محل تفریح شهریان کابل قرار میگرفت. دراثر جنگ های اخیر کابل قصر مذکور تخریب شده قابل باز سازی میباشد .
17- مینار علم و جهل:
مینار علم وجهل به یاد گار ظفر علم برجهل که یادی از سالهای خونین واغتشاش مشهور به ملای لنگ را برضد نهضت افغانستان میدهد درفراز تپه کوچک درکنار پارک احمد شاهی درمقابل نوآباد بریکوت به شکل مقبول و مرغوب از احجار ملون وخیلی ظریف بنا یافته است و در اثر جنگ ها تخریب شده قابل ترمیم میباشد .
18- مینار عبد الوکیل خان:
این آبده شش رخ و بسیار زیبا در بین پارک قشنگ درچار راهی بریکوت بنا نهاده شده یاد گاریست از شجاعت ومردانگی نائب سالار عبد الوکیل خان نورستانی که درسنه 1309 درباغ عارف کوهدامن در شورش دوم سقوی شهید شد.دراثر جنگ های اخیر تخریب شده قابل ترمیم میباشد .
19- مینار مذکور در 27 متری جنوب شرق کابل درسلسله جبال های کوه شیوکی ( خورد کابل) دربین راه استو په های شیوکی و گلدره موسهی لوگر به حیث علامه کاروان سرک ابریشم بنا شده بود. این آبده زیبا که تقریباً 25 متر ارتفا داشته 1800 سال قبل درزمان فرمانروایان کوشانی از سنگ های سلیت نازک سرخ رنگ تراش شده و سنگ های بزرگ طبیعی به سبک مخصوص اعمار گردیده که یکی از زیبا ترین شهکاری معماری آن عصر بود که دراثر جنگ ها واوضاع جوی تخریب شده قابل حفظ میباشد .
آبدات تاریخی ولایت هرات
20 – قلعه اختیار الدین :
اولین قلعه مستحکم مسکن باشنده گان هرات که اهالی آن برهنمایی شمیره نام دختر فریدون بغرض نجات از سلطه وباج گیریی دشمن آباد کردند. درقرن چهارم قبل از میلاد باثر تهاجم اسکندر مقدونی ویران ولی بعد از امر همان اسکندر مجدداً آباد شد. در اثر هجوم چنگیز باز قلعه مذکور ویران ولی بعد در عصر فخرالدین 687-706 هـ ق توسط وزیرش اختیار الدین نام آباد شده وبنام آن مسمی گردید. درسال 810هـ ق دوره شاهرخ فرزند تیمور که پایتخت خراسان را از سمرقند به هرات انتقال داد علاوه بر ترمیم ویرانی های گذشته دراستحکام وتزئینات آن پرداخت ..
21-
مصلی های هرات:
درسال 813هـ ق عصر تیمور یان هرات شاهرخ فرزند تیمور که پایتخت خراسان را از سمرقند به هرات انتقال داد به منظور انکشاف علوم و فنون صنایع وهنر های ظریف بنا های عمارات معروف به مصلی های هرات آغاز شد. مصلی های هرات متشکل است از گنبد گوهر شاد، مینار مدرسه گوهر شاد ، مینار مسجد جامع گوهر شاد، چهار مینار مدرسه سلطان حسین، مقبره امیر علی شیر نوایی موجود است که دراثر جنگ های چندین ساله و اوضاع جوی خسارات برداشته قابل ترمیم میباشد .
23
آبدات تاریخی ولایت بامیان
24- مجسمه های بامیان :
این مجسمه های عظیم استاده و سایر مجسمه های خورد و بزرگ دوره کوشانی ها معمولاً به عنوان بت های بامیان در زبان همه مشهور بود. مجسمه (55) متری بامیان بزرگترین هیکل بودای دنیا وبلند ترین مجسمه سنگی جهان بود که درقطار عجایب هشتگانه جهان اخذ موقع میکرد. متاسفانه این آبده های گرانبهای کشور که شهرت جهانی داشت دررژیم طالبان بکلی تخریب گردید ه است بائیست پارچه های تخریب شده موجود حفظ شود و مجسمه ده متره که کاملاً از بین رفته صرف رواق آن باقیمانده قابل حفظ وترمیم میباشد .
25- مغاره های بامیان مغاره های بامیان از جمله آبده های دوره کوشانی ها بوده و در اثر جنگ های چندین ساله و اوضاع جوی اکثراً تخریب شده قابل ترمیم عاجل میباشد . همچنان مغاره های قصر کنشکا واقع دره فولادی که یک قسمت آن از بین رفته متباقی آن قابل حفظ وترمیم عاجل میباشد.
آبدات تاریخی ولایت هلمند
26- طاق بست : این آبده تاریخی که مربوط دوره غزنویان بوده ،اصلاً دروازه قصر زمستانی شاهی آن دوره بوده که قلعه مذکور بصورت خام اعمار وصرف دروازه که فعلاً بروایت اهالی منطقه بصفت طاق بست موجود است بصورت پخته اعمار گردیده بود که بمرور زمان در اثر اوضاع جوی (%40) تخریب گردیده قابل ترمیم عاجل میباشد .
27- چاه بست: یکی از چاه های بزرگ دوره غزنوی که در بین قصر حفر و از خشت پخته بصورت معماری خاص دوره غزنوی اعمار گردیده که در اثر اوضاع جوی در حدود% 40 تخریب شده قابل ترمیم میباشد .
28- مقبره شهزاده حسین: نام برده از جمله نواسه های مسعود سوم بوده و ساختمان مقبره مذکور بصورت گنبدی از خشت پخته از جمله ساختمانهای دوره غزنوی بوده که بمرور زمان تقریباً (%50) تخریب شده قابل حفظ وترمیم میباشد .
آبدات تاریخی ولایت کندهار
29- چهل زینه کندهار : که در زمان همایون شاه در 928 هـ ق ) آباد گردیده است و کتاره های آن در زمان علیحضرت امان الله خان ساخته شده و اکنون دروضع بدی قرار دارد که تقریباً %50 تخریب شده قابل ترمیم عاجل میباشد .
آبدات تاریخی ولایت غزنی
30 مینار های مسعود و بهرام شاه . مینار هادر حدود یک کیلو متر به طرف شمالشرق شهر غزنی واقع است و به صورت هشت ضلعی از خشت پخته ساخته شده و در حدود هشتاد یا نود فت ارتفاع دارد .از ساختمانهای دوره غزنوی بوده دارای تزئینات گچ بری و نوشته کوفی میباشد . از مینار که به شهر نزدیک تر است نام علاو الدوله ابو سعد مسعود بن ظهیر الدوله ابراهیم بخط کوفی و از مینار دیگر یکه دور تراست نام بهرامشاه بن سلطان مسعود غزنوی خوانده میشد وباقی مینار تزئین بوده و تقریباً %30 تخریب شده قابل ترمیم عاجل میباشد .
31- موزیم تپه سردار . موزیم مذکور تقریباً در جنوب شرق شهر غزنی موقعیت داشته و از ساختمانهای دوره کوشانی بوده که در آن آثار زیاد وجود داشت مثل مجسمه بزرگ خوابیده تاکه دورگه ، یازده استوپه بزرگ مرکزی ویک تعداد استوپه های دیگر بوده و تقریباً بیش از %70 تخریب شده قابل ترمیم است .
32 – مقبره سلطان محمود غزنوی : این ابده از ساختمانهای دوره غزنویان بوده در تقریباً شش کیلو متری شمالشرق شهر غزنی موقعیت داشته به نام عمارت فرو زه از عصر خود سلطان بوده بعد از مرگ سلطان که در آن محل دفن گردیده به روضه مشهور شد مقبره مذکور دراثر جنگ های چندین ساله و اوضاع جوی درحدود % 30 تخریب شده ایجاب ترمیم عاجل مینماید.
33- مقبره شریف خان : بطرف غرب مینار های غزنی نزدیک بهلول صاحب واقع بوده است مقبره مذکور بصورت گنبدی از خشت پخته دارای تزئینات گچ بری دوره غزنوی بوده در مر گاه دیوار درونی گنبد سوره شریف ( انما فتحنا ) به خط ثلث خوشخط نوشته که اکثراً باتزئینات ریخته در حدود %40 تخریب شده قابل ترمیم میباشد .
آبدات تاریخی ولایت لوگر
34- مقبره ملک سبز علی صاحب : این آبده تاریخی بصورت گنبدی از خشت پخته اعمار گردیده در حدود پنج کیلو متری شمال شرق ولایت موقعیت داشته تقریباً %40 تخریب شده قابل ترمیم میباشد .
آبدات تاریخی ولایت پکتیا
35- بالا حصار گردیز : این آبده تاریخی دریک کیلو متری شرق ولایت در بالای تپه موقعیت داشته تقریباً % 30 تخریب شده قابل ترمیم میباشد .
آبدات تاریخی ولایت ننگرهار
36- تعمیر سراج العمارت : که در بین شهر جلال آباد واقع گردیده ومربوط دوره امیر حبیب الله خان میباشد تقریباً %30 به اثر جنگ ها چندین سال اخیر تخریب گردیده به ترمیم ضرورت دارد .
آبدات تاریخی ولایت لغمان
37- قلعه سراج : که به طرف جنوب شهر لغمان واقع بوده و مربوط دوره امیر حبیب الله میباشد تقریباً %40 تخریب گردیده به ترمیم ضرورت دارد .
38- زیارت مهترلام بابا :
اصل گنبد زیارت مذکور بسیار قدیمی بوده اما در زمان امیر حبیب الله خان یک بار ترمیم گردیده وفعلاً هم به ترمیم ضرورت دارد و تقریباً % 15 تخریبات دارد .
آبدات تاریخی ولایت پروان
39 - استوپه های دوره بودایی توپ دره : که تقریباً %40 به اثر جنگ های چندین سال اخیر تخریب گردیده به ترمیم ضرورت دارد .
40 - قصر جبل السراج : قصر مذکور مربوط دوره حبیب الله خان میباشد و تقریباً %15 تخریبات دارد و به ترمیم ضرورت دارد
آبد ت تاریخی ولایت کاپیسا
41- استوپه های دوره بودایی چشمه معاذ الله ولسوالی وهستان . که تقریباً % 15 تخریب گردیده به ترمیم ضرورت دارد .
آبدات تاریخی ولایت سمنگان
42- تخت رستم ومغاره های آن که مربوط دوره بودایی میباشد و مغاره های آن تقریباً %15 تخریبات دارد به ترمیم ضرورت دارد و هم خود تخت به پاک کاری وترمیم ضرورت دارد .
43- قصر جهان نما: این آبده تاریخی مربوط دوره امیر عبد الرحمن خان میباشد که در ولسوالی خلم موقعیت دارد و تقریباً %40 تخریبات دارد وبه ترمیم ضرورت دارد .
44- بازار سرپوشیده حلم . آبده مذکور تقریباً % 90 از بین رفته بنیاد آن باقی مانده باید باقیمانده بنیاد آن حفظ گردد.
آبدات تاریخی ولایت بلخ
45- مسجد نه گنبد: این آبده تاریخی که اولاً معبد دوره بودایی بوده بعد از ظهور اسلام درولایت بلخ اولین مسجد دوره اسلامی نام نهاده شد تقریباً %50 تخریب و تپه ترمیم عاجل ضرورت دارد .
46- خانقا کلان دهدادی : این آبده تاریخی اسلامی در ولسوالی دهدادی واقع بوده و به مرور زمان و اوضاع جوی درحدود %40 تخریب گردیده قابل ترمیم میباشد .
آبدات تاریخی ولایت کندز
47- مقبره امام حسین (رض) : مزار حضرت امام حسین (رض) نواده پیغمبر اسلام حضرت محمد (رض) درولسوالی امام صاحب ولایت کندز واقع بوده که بحال نیمه ویرانه ومخروبه تبدیل گردیده و به ترمیم عاجل ضرورت دارد.
بالا
بازگشت