ا نتخا با ت د ر ا فغا نستا ن، چگونه گذ شت؟
د ستگیر نا یل
سا لها قبل ، را د یو ا سرا ییل نوا رمصا حبه« ا لبرت ا نشتا ین » د ا نشمند و فزیکدا ن مشهورقر ن بیستم را پخش کرده بود. خبر نگا ر ا ز ا نشتا ین می پر سد:
_ « حا ضر هستید مقا م ریا ست جمهوری ا سرا ییل را قبول کنید؟ » ا نشتا ین جوا ب مید هد: « نه ، هر گز به هیچصورت ! » خبر نگا ر می پر سد: « چرا ؟ » ا نشتا ین جوا ب مید هد: « پیش ا ز یهودی بو د ن ، میخوا هم خو یشا وند تما م ا نسا نها با شم! » خبر نگا ر با ز می پر سد: « بر خی به ا ین با ور ا ند که بزرگترین ا د م قر ن ، ا نشتا ین ا ست . شما خود چه فکر میکنید؟ » ا نشتا ین جوا ب می دهد: « با ز هم به هیچصورت. بزرگترین ا د م قرن، مها تما گا ند ی ا ست.»
و گا ند ی میگفت: « وقتی شمشیر را بدور ا فگنده ا م، د یگر چیزی جز محبت ندا رم تا به ا نا نیکه با من د شمنی میکنند، ا ر مغا ن کنم .» یک شخصیت محلی کشورما( میرزا تقصیر رستا قی ) هم سا لها قبلکه د ر پلیگونهای ا ختا پو تی حفیظ ا لله ا مین تیر بارا ن شد، در دورهء سیزد هم شورا ی ملی خودرا کا ند یدکرده بود. میگو یند: یک روز جمعه که میرزا د ر میا ن جمعیت مرد م سخنرا نی میکرد، وا زفسا د ا دا ری ، ظلمو رشوه ستا نی ما مورین حکو متی سخن میگفت، میبیند که مرد کهن سا لی با تمسخر به ا و نگاه میکند وسرمی جنبا ند. میرزا، مرد را می شناسد که زما نی ا ز ا و رشوت گرفته بود و حا لا که ا ز رشوت ستا نی ا نتقا د صورت میگیرد، به ر یشش می خند د . عرق سرد شر مسا ری ا ز بیخ گوش وپیشا نی میرزا فرو می ریزد . ا ز میز خطا به پا یین میشود ونزد قا ضی محکمه رفته ورق کا ند یدا ی خود را پس میگیرد . قا ضی، علت را می پرسد میرزا میگوید: « من ، لیا قت وکا لت ا ین مر د م بید ا ر و حق شنا س را ندا رم . چون مرد ی به فسا د ا لوده ا م!»
بعد، میرزا به ولسوا لی خا ن ا با د نزد « قا دربهیا ر » که یکی ا ز روشنفکرا ن محلی وکا ند ید د ر انتخا با تا ست، می رود. د ر خا ن ا با د نیز شور وغو غای ا نتخا با ت بلند ا ست و کا ند ید ها به کا ر زا ر ا نتخا با تی خود مصروف ا ند . مر د م ، به سرا ی« عا شور نا خوا ن» وشهر ا مده ا ند تاا ز بهیا ر ابراز حما یت کنند ورا ی خود را به صند وق ا و بریزند. میرزا، مهما ن بهیا ر میما ند . « سید ا میر» یکی د یگر ا ز کا ندیدا ن شورا وازمتنفذ ین محلی ، پس ا ز ا نکه صندو ق را ی بهیا ر را خا لی میکنند، برنده ا نتخا با ت معرفی میشود و بهیا ر، روا نه زندا ن میگرد د. درحوزه های د یگر،د ستگیر پنجشیری، ها دی کریم، صا لح محمد زیری وبسیا ر د یگر هم زندا نی میشوند.
ببینید، وجدا ن ا نسا ن معا صر را ا ن د و بزرگ مرد تا ریخ تعیین کرده ا ند . وبا د ر یغ که د ر کشور ما چنین وجدا ن های بید ا ر وا گا ه بسیا ر ا ند ک بوده ا ند. وهستند کسا نیکه برای رسید ن بقد رت وثروت ، با سر د ا د ن شعا ر های د مو کرا سی ، منا فع ملی ، د ین وخدا و خد مت به خلق ا لله ، به چه معا مله های خطر نا ک د ست می زنند وبا ا نهمه گذ شته های ننگین وشرم ا ور و سیا ست های خشونتبا ر ، بخود ا جا زه مید هند که نما ینده قوم و قبیله ومذ هب بخشی ا ز ملت با شند.
حا لا ببینیم که جر یا ن ا نتخا با ت ریا ست جمهوری د ر ا فغا نستا ن که رسا نه های خبری غر ب ومطبوعا ت جها ن ا ز ا ن به نیکویی و میمنت مرد م ا فغا نستا ن نا م بر د ند، چگونه گذ شت وا ر زش های د مو کرا تیک بود ن ا ن به زعم غر بیها تا چه حد بود. حکو مت مو قت وا نتقا لی ا فغا نستا ن که پس ا ز عقب نشینی طا لبا ن وتشکیل کنفرا نس ( بن ) بوجود ا مد، با وجود تشکیل د و لویه جر گه ، گو یا ا نچنا ن مشرو عیتی ندا شت که ا هدا ف کشورهای د خیل د ر او ضا ع ا فغا نستا ن را د ر منطقه ا ز قوه به فعل د ر ا ورد. لذا سنا ریو د قیق و سنجیده شده تر تیب و مرحله بمر حله به اجراء د ر ا مد.
یک بخشی ا ز ا ین سنا ریو، لویه جر گهء تصویب قا نون ا سا سی بود که نظا م ریا ستی بر نظا م پا ر لما نی تر جیح د ا ده شد و ا ز تصویب جرگه گذ شت ود ر قا نو ن هم مسجل شد. نظا م ریا ستی، د و رکن مهم د یگر د و لت یعنی قوه قضا ییه و پا ر لما ن را خلع سلا ح کرد و ا ختیا را ت را به ییس جمهور تفویض نمود. حتی ا ز همین حا لا که بر گه برنده ا نتخا با ت ریا ست جمهوری به جنا ب حا مد کرزی دا ده شده ، د ر مطبو عا ت غرب تبلیغا ت ا غا ز شده که گو یا ا نتخا با ت پا ر لما نی به نسبت نبود ا منیت ، نفوذ جنگ سا لا را ن و نگرا نی های ملل متحد
شا ید به تعویق ا فتد. و ا ین بد ا ن معنا ست که رییس جمهور منتخب بتوا ند د ر نبود پا ر لما ن وقوه ء قضا ییه ء ضعیف ، ا ز تما م صلا حیت های قا نونی واجرا یی خود ا ستفا ده کند . وحتی میتوا ند مولوی متوکل و مولوی قلم ا لد ین و ما ر شا ل فهیم ویو نس قا نو نی و ... را هم شا مل کا بینه ء د و لت سا زد.
چنا نیکه د ید یم وشنید یم؛ بگفته مقا ما ت رسمی ود فتر مشترک تنظیم ا نتخا با ت ، بیش ا ز د ه ملیون نفر د را نتخا با ت ریا ست جمهوری ثبت نا م کر د ند که بیش ا ز هشت ملیو ن ا ن رای خود را به صندوق های کا ند ید ها ریختند. ا کنون بر خی ا ز ا نگیزه های مشا رکت مر د م را هم بر می شمریم که کدا م ا نگیزه ها مر د م را تا ا ی حد به ا نتخا با ت کشا نید :
_ بیزا ری ا ز حا کمیت تفنگ وفر هنگ جنگ وحذ ف شد ن فر ما ند ها ن ا ز صحنه نظا می و سیا سی کشور.
_ بلوغ سیا سی مر د م ، بعلا وه ء ا ثبا ت هو یت قو می و مذ هبی .
_ حضور فر ما ند ها ن پر قد رت به حیث کا ند یا تور د ر ا نتخا با ت.
_ تهد ید و ار عا ب مر د م د ر بر خی منا طق برای شر کت د ر ا نتخا با ت ، بو سیله فر ما ند ها ن محلی .
_ وعده د ا د ن به بر خی فر ما ندها ن پر قد رت محلی د ر ا داره ء ا مور حکو مت.
_ کشا نید ن طا لبا ن وهوا خوا ها ن ا نها به پرو سه ا نتخا با ت برای جلو گیری ا ز بروز تشنج و نا امنی .
نکا ت فوق، بر خی ا ز ا نگیزه های مشا رکت مرد م د ر ا نتخا با ت بود .اگرا ین انگیزه ها را برای شر کت د ر ا نتخا با ت مو جه بدا نیم ، پس به مشا رکت وسیع مر د م ، زیا د هم مبا ها ت نکنیم. ا قای کرزی و تیم ا و د ر تطبیق سنا ریو بسیا ر ما هرا نه وهو شیا را نه حما یت گروهها وا حزا ب وشخصیتهای فر صت طلب وچوکی خواه را بخود جلب کر د ند. ا نها، د ر شعا ر های ا نتخا با تی خود ا ز حذف وکنا ر زد ن جنگ سا لارا ن سخن گفتند وحکو مت ا ئتلا فی را که مر د م یکبا ر زهر ا نرا چشیده بو د ند، مردود ونا کا م عنوا ن کر د ند . ا ما ا ز سوی دیگر
با بخش ا عظمی ا ز فر ما ند ها ن ، رهبرا ن جها د ی وتنظیمهای پر قد رتی چون جمعیت ا سلا می ا ستا د ربا نی ، عبد ا لرب سیا ف ، گیلا نی، کریم خلیلی وصبغت ا لله مجد د ی وبرا درا ن احمد شاه مسعود د ر ا ئتلا ف شد ند. وبا ا ین سیا ست، د ر واقع حما یت بخش ا عظم ا ز ا قوا م غیر پشتون ومجا هد ین را که د ر تعا رض با حا مد کرزی و سیا ستهای کجدار ومریز اوبودند بخود جلب کرد.البته بازدیدها و مذا کرا ت خلیل زا د با بر خی رهبرا ن تنظیم ها و فر ما ند ها ن پر قد رت چون ا سما عیل خا ن، جنرا ل د و ستم ، یو نس قا نو نی، محقق وغیره نیزتا ثیر پذ یر بود.
ا ین پیروزی، خلا ف ا ظها را ت ا قای رو ستا ر تره کی ا ست که د ر مصا حبه خود به را دیو بی بی سی گفت : « تما م پشتون ها د ر جنوب وشرق به کرزی صا حب رای د ا دند که 55 د ر صد ارا ء را تشکیل د ا د. ا و میخواست چنین افا ده کند که گو یا پشتونها قوم ا کثریت ا ند و انتخا با ت هم بحث قو می و قبیله ا ی د ا شت وهر قو می که د ر ا کثریت با شد ، برنده میشود و حق د ارد حکومت تشکیل بد هد و ا گر خوا ست، د یگرا قلیتها را هم حق میدهد.»
د ر ا ر قا می که د فتر تنظیم مشترک ا نتخا با ت ا را یه کرده ، میبینیم که ا قای کرزی 46 د ر صد د ر کندز، 61 د ر صد د ر با د غیس ، 58 د ر صد د ر هرا ت، 53 د ر صد د ر غز نی و 30 د ر صد د ر بلخ ا را ء غیر پشتون ها را بخود گرفته که بشمول ارا ء شرق و جنوب ا فغا نستا ن بیش ا ز 55 د ر صد ارا ء شده ا ست. لذا شخص یا کسا نیکه د ر چنین حا لت بحرا نی ا فغا نستا ن ا ز قو م ا کثریت و ا قلیت سخن میگو یند و انرا ملا ک قضا وت د ر ملت سا زی قرا ر مید هند، جز تفکر وسیا ست فا شیستی چیز د یگری نمی توا ند معنی بد هد. ا ز شر کت وسیع مر د م
وبیدا ری اقوا م چنین ا ستنبا ط میشود که ا نچه را ییکه به صندوقهای کا ندید ها ریخته شده ا ند، نه ا ز ا نجهت بوده که کرزی و قا نونی و دو ستم و محقق و د یگرا ن ؛ نما ینده گا ن ورهبرا ن وا قعی ا ن ا قوا م میبا شند ، بلکه مردم خود خوا سته ا ند با ریختن را ی خود ، هو یت قو می ومذ هبی خود را به ا ثبا ت بر سا نند.
چرا د ر روزا نتخا با ت مخا لفین د و لت وطا لبا ن وحزب اسلا می د ست به عملیا ت خرا ب کا را نه وبی نظمی نز د ند ؟ د ر حا لیکه قبل بر ا ن، تهد ید کرده بو د ند که گوش و بینی را ی د هنده گا ن را می برند و خا نه های شان را میسوزا نند. بر غم ا نهمه ترسها و د لهره ها تما م انچه که طا لب ومخا لف د و لت خوا نده میشد، رای خودرا به صندوق ا قا ی کرزی ریختند. زیرا ا نچه که طا لب و جنگجو خوا نده میشود، زیر فر ما ن ا مریکا ییها ا ند و هما ن گونه که د ر ا غا ز به قو ما نده ا نها سرا زیر شده تا کو ههای هندو کش خود را رسا نیده بو دند، هما نطور د وباره به مو قعیت ا صلی خود ( ا نسوی سر حد وپا کستا ن ) بر گشتند. وما د ید یم که بلا فا صله پس ا ز ختم ا نتخا با ت ترور ها و گرو گا ن گیری ها و عملیا ت خرا بکا رانه شروع شد. ( جنگها د رهرا ت، شا هراه کا بل قندهار وگروگان گیری سه کا ر مند سا ز ما ن ملل متحد ) نمونه یی ا ز عملیا ت مجد د مخا لفین بود.
گزا رش ها حا کی ا ز ا نست که د ر محلا ت، فر ما ندها ن محلی مرد م را به زور به پای صندو قهای را ی کشانید ند . چون نما ینده گا ن شا ن خود را کا ندید کرده بود ند وبا ید رای مورد نیا ز را بد ست می ا ور د ند. د ر پنجشیر، 95 د ر صد مرد م را ی خود را به یو نس قا نونی اندا ختند. حا ل ا نکه چند روز قبل ا ز ا نتخا با ت همین مر د م د رمصا حبه های خود گفتند که بغیر ا ز شهید مسعود ، هیچکس د یگری به درد شا ن نخورده ا ست وتا بقد رت رسیده اند، مرد م را فرا موش کرده ا ند. یا ا ین ا راء به زور بر چه وتفنگ گرفته شده ویا ا ینکه برا درا ن شهید مسعود در پنجشیر هیچ جا ی پا یی ندا رند. برای بر خی فرما ندها ن محلی پول و چو کی های بزرگ وعده شده بود که د ر صورت همکا ری ، نصیب شا ن خوا هد شد. د ر جنوب، بر خی فر ما ندها ن و سرا ن قبا یل ، به مر د م محل هشد ا ر د ا د ند که ا گربه کرزی رای ندهند، خا نه های شا ن سو ختا نده میشود. جنا ب کرزی ا ز عمل ا ین سرا ن قبا یل ا ظها رسپا س وقد رد ا نی کرد . ا ما نگفت که به گر فتن را ی غیر مشروع وخلا ف ا صول د موکرا سی ضرورت ندا رد.
د ر حا لیکه د م ا ز حذ ف جنگ سا لا را ن زده میشد ، به بر خی فر ما ندها ن پر قد رت مو قع د ا ده شد که د رصحنه ء سیا سی ظا هر شده و د ر ا نتخا با ت زورا ز ما یی کنند؛ ا ما بر خی ها ا ز صحنه بیرون کرده شد ند.
معی ا لوصف، تما م ا قوا م وقبا یل وگروهها با دادن رای خود ، نشا ن دا دند که د ر ا ین سر زمین ا با یی شا ن حضور عینی د ا رند وبه حیث یک ملت وقوم حق د ا رند که د ر حیا ت سیا سی و مصا لح ملی کشور خود سهم بگیرند. خیلی شگفتی ا ور ا ست که سهم زنا ن د ر ا ین انتخا با ت بسیا ر چشمگیر بوده ا ست. ببینید شر کت زنا ن د ر بد خشا ن 36 د ر صد، د ر تخا ر45 د ر صد، د ر بغلا ن 36 د ر صد، د ر سمنگا ن 43 د ر صد، د ر سر پل 46 د ر صد، دربا د غیس 42 د ر صد، د ر هرا ت 49 د ر صد، ا ما د رمنا طق قبا یلی چون هلمند 7 د ر صد، د ر کندها ر 22 د ر صد، د ر زا بل 11 د ر صد، ودر ارزگا ن 2 د ر صد . عموما د ر ولا یا ت مر کزی 50 د ر صد و د ر ولا یا ت شما لی 40 د ر صد را را ء زنا ن تشکیل دا ده ا ست.
د ر ولا یا ت شمال وشما لشرق 61 د ر صد ود ر جنوب، 39 د ر صد مر د م ثبت نا م کرده بو د ند. ا ما و قتیکه صندوقهای را ی جنوب مثلا لوی ولسوا لی خوست بر شمرده میشود، تعدا د رای د هنده گا ن ا زتعدا د مسکونین را بیشتر نشا ن مید هد. تعدا د 15 نفر ا ز کا ند یدا ن ا ز تقلب د ر ا نتخا با ت سخن گفتند و تهد ید کردند که ا نتخا بات تحر یم میکنند. هم د و لت ا نتقا لی وهم ملل متحد ونا ظرین بین ا للمللی ا ز بر خی تقلب ها و کا ستیها سخن گفته وانرا تا یید کر د ند. ا ما گفتند که ا ین تخلفا ت به حد ی نیست که مشروعیت ا نتخا با ت را صد مه بزند. جا لب ا ینجا ست که وقتی معترضین ا ز تفلب سخن میگفتند، ا ژا نسها ی خبری ورادیوها فورا بجا ن ا نتقا د کننده می چسپید ند که برا د ر، تو شر کت ا ینهمه مر د م د ر ا نتخا با ت را نا د یده میگیری وبه ارا ء مر د م ا حترا م نمی گذا ری ؟! من تعجب میکنم که شر کت وسیع مر د م د ر ا نتخا با ت ، با تقلب کا ری مسوولین ا نتخا با ت چه ربطی د ا رد ورا ستی چه کسی به ارا ء مر د م بی حر متی کرده وا نرا نا د یده ا نگا شته ا ست؟ ا نکه ا نتقا د میکند ویا ا نکه جعل کا ری ویا تقلب می نما ید؟ ! برنده ء ا نتخا با ت با ا ئتلا فها ییکه صور ت گرفت، ا ز قبل معلو م بود. پس تقلب و جعل کا ری ها برا ی چه بود؟
با ا ین حال، تقلب وتخلف د رهمچو ا مورمهم سیا سی د ر حق یک ملت جرم ا ست وجرم، خوردی وبزرگی ندارد . پس ا ز ختم ا نتخا با ت ، نشریه ء چراغ د ر کا بل نو شت که : « حا مد کرزی ، رهبر فرا قومی ا ست . زیرا که د ر 20 ولا یت ا فغا نستا ن ، ا کثریت ا را ء را بد ست ا ورده ا ست. ..» من با فرا قومی بود ن ا ن موا فق نیستم زیرا ا ین شخصیت فرا قو می تا حا ل نتوا نسته ا ست ا منیت جا ن خود را بوسیله ا قوا م سا کن د ر ا فغا نستا ن بگیرد .
ا ما ا ینکه ا ز بیست ولا یت ا فغا نستا ن ا کثریت ا را ء را بد ست ا ورده ، موا فقم . چون ا گرنو یسنده محترم هم به همین ا ندا زه مورد حما یت کشور های بیرو نی و ملل متحد وسرا ن مجا هدین میبو د ، بدو ن شک 90 د رصد مر د م ، را ی خود را بصندوق ها یش می ریختند. مرد م گر سنه، جنگ زده، وتشنه صلح ولی د ر عین حا ل بیدا ر خوب مید ا نند که ا گر ا مریکا ییها و ملل متحد ا ز ا فغا نستا ن بیرو ن شوند ، ا ین سرا ن مجا هد ین و طا لب دو باره کشور را به ا تش وخون می کشا نند. و اگر سنا ریو غر بیها تطبیق نشود، همه ا ز ا ین کشور کمهای خود را قطع میکنند . مثلا ا گر شما میبود ید ، د ر چنین وضعیتی رای خود را به کی میدا د ید؟ به مسعوده جلا ل که یک زن ا ست وزن د ر جا معه سنتی ما هیچوقت به رسمیت شنا خته نشده و بیشترین قر با نیها را د ر طول سا لهای جنگ متحمل شده ا ند. ا ز تیر با رانهای شبهای سیا ه گرفته تا حلق اویز کر د نها ودره زد نها وسنگسا ر ها وسینه بریدن ها وستمهای د یگر؛ ویا به لطیف پد را م که جز حما یت نسل جوا ن وقشر رو شنفکر جا معه ، د یگر هیچ پناه گاهی ندا رند ود ر ا ولین روز های کا ر زار ا نتخا با تی به کفر گو یی و ا لحا د متهم گر د ید . حتی د ر مصا حبه ها ی سا ز ما ندهی شده شنیده شد که میگفتند « ما به یک شخص مسلما ن را ی مید هیم !! » شخص غیر مسلما ن ! به زعم مرا جع د ینی د ر جمله کا ند ید ها بغیر ا ز پد را م کی بود که به ذهن مر د م ا ز قبل جا نشین کرده شد.
بنا ء ، ا ین کرزی نبود که شخصیت فرا قومی شده بود که رای 55 د ر صد ارا ء را بد ست ا ورد. بلکه ا ین غربیها بو دند که برای ا بقاء دو لت ا و ا ینهمه تلا شها را بخر چ د ا د ند . ا نها به حا ل ما دل نمیسوزانند ، بلکه به حال خودوارا ء کشور خود می اند یشند. ا نتخا با ت ایالا ت متحده ا مریکا وبرنده شد ن اقا ی بوش د ردوم نوا مبر نشا ن د ا د که ا فغا نستا ن برای ا نها چقد ر مسا له حیا تی بوده ا ست. د و لت ا لما ن چند روز پیش ا زا نتخا با ت به ا قا ی کرزی جا یزهء بهترین رهبر را تفویض کرد . ا یا ا ین عمل د ر رو حیه را ی د هنده تا ثیر مستقیم ندا رد؟ وصد رعظم ا لما ن پیش ا ز ا نکه ا خرین نتا یج ا نتخا با ت ا علا م شود، به کا بل ا مده پیروزی جنا ب کرزی را تبریک گفت.ا ز اینجاست که ا دم به د موکرا سی غر بی چندا ن با ور مند نمیشود چون زیرنا م ا ین شعا ر بسیا را هدا ف د یگری د ر پس پرده هست که ما نمی د ا نیم. مثلا به همین ا نتخا با ت ریا ست جمهوری ا مریکا نگا ه کنید. جوج بوش طی چها ر سا ل ریا ست جمهوری خود، ا روپا وجا معه رو شنفکری ارو پا یی و جها ن عرب را نا را ضی و ا ز خود د ور سا خت.
ا شغا ل عرا ق، بحرا ن د ر شرق میا نه، کسرد ر بو د جه ا مریکا، نقض حقوق بشر د ر عرا ق و ا فغا نستا ن و کشته شد ن سر بازا ن ا مریکا یی د ر عرا ق و ا فغا نستا ن ، کوتا ه ا مد ن د ر د ستگیری رهبرا ن ا لقا عده و طا لبا ن ، مو قعیت اورا خیلی پا یین ا ورد . ا ما علی ا لرغم ا ین همه ضعف ها د ر سیا ست خا رجی د ر ا نتخا با ت برنده شد. ویکی ا ز د لا یل پیروزی ا و ، پیروزی کر زی د ر ا نتخا با ت ا فغا نستا ن بود. ا ز د لا یل د یگر پیروزی ا قا ی کرزی ، نبود یک کا ند ید قوی هم بود . مثلا اقا ی قا نونی و جنرا ل دو ستم را د ر نظر بگیریم. قا نو نی هیچگاه مو ضع محکم و ملی درفراز وفرود قضایای سیا سی ا فغا نستا ن ندا شته ا ست. قا نونی پس ا زا علا م تصمیم فیصله کمیسیون حقیقت یاب سا ز ما ن ملل متحد مبنی بر مشروعیت پرو سه ا نتخا با ت وبرنده شد ن ا قا ی کرزی گفت: « فیصله کمیسیون ما نند زهری ! ا ست که ما میچشیم . ا ما بنا بر حفظ منا فع ملی ! و جلو گیری ا ز کشمکشهای سیا سی ، ا نرا می پذ یریم . ما د ر ا ینده یک ا پو زیسیون قوی سیا سی د ر پا ر لما ن خوا هیم بود .» ا ین سخنا ن بسیا ر شبا هت به ا ظها را ت حا جی قد یر ، وزیر فوا ید عا مه سابق د ا رد که گفته بود: « فیصله های کنفرا نس « بن» مثل زهری ا ست که مینو شیم » بحث نظا م فد را لی ، یکی ا ز مسا یل د ا غی بود که هم د ر لویه جر گه قا نون ا سا سی و هم د ر بحثهای سیا سی و مطبو عا تی ا ز طرف جنبش ملی جنرا ل د و ستم ، مطرح شده بود . ا ما و قتیکه قرا ر بود بر نا مه های ا نتخا با تی وسیا سی کا ندید ها اعلا م شود، جنبش ملی ا ز ا ین مو ضع خود عقب نشینی کرد. زیرا ا ین مسا له، مورد پسند ا مریکا ییها نبود و جنرا ل د و ستم نمی خوا ست د و ستا ن خود را ا زرده سا زد. و گفت که: جنبش ملی مطا بق قا نو ن ا سا سی ، عمل میکند. محمد محقق هم منتظر یک ا متیا ز بود که به نفع حا مد کرزی ، بگذ رد. لیکن ا ین ضما نت را کسی برا یش ندا د.
سید ا سحا ق گیلا نی که یکی ا ز منتقد ین جد ی د و لت کرزی بود، ا ز با ور های د ینی و مذ هبی مر د م سود برده لبا س نو روحا نیت را به تن کرده د ر غز نی، جلا ل ا با د و کا بل به مو عظه ورو ضه خوا نی پر د ا خته و ا ز نظا م ا سلا می و سعا د ت اخروی و شر یعت محمد ی ، سخن گفت و ا حسا سا ت پا ک ومقد س مذ هبی و با ور های د رو نی مر د ا ن وزنا ن مو من را به جو ش وخرو ش ا ورد . ا ما د ر ا خرین روز ها ییکه بر سر نو شت ا نتخابات رقم زده میشد، به حما یت ا قا ی کرزی بر خا ست. بعضی ها ( احمد شاه احمد زی ) تطبیق شریعت نا ب محمدی را علم کرد. ا ما چون مر د م نظا م جها دی و طا لبی را تجربه کرده و ستم های بسیا ر ا نها را کشیده بو د ند، د یگرچنین بر نا مه ها یی ، چنگی بد لها نزد.
ا ین ها، با زیها یی بود که ا ز قبل تنظیم شده بود ند و انتخا با ت وتجربه ء د مو کرا سی ، و سیله ا ی بود که ا ز همین طریق مشرو عیت نظا م را مسجل کر د ند. د ر یغ به وا ژه ها و ا صطلا حا ت « د موکرا سی، منا فع ملی ، مردمسالا ری و جها د ود ین دو ستی » که می تر سیم روزی ا ین واژه های مقد س وپا ک و ا نسا نی ، ا ز قا موس زند گیمر د م ما بیرون کرده شوند و انها را زیر عنوا نهای د یگر وواژه ها ی د یگر، به بد بختیهای بیشتر، بکشا نند!!