داکتر غلام محمد دستگیر
روزۀ ماه مبارک رمضان و صحت
داکتر غلام محمد دستگير ، برومفيلد ، کولورادو
روزۀ ماه مبارک رمضان موهبتيست که خداوند )ج( برای مسلمانها عنايت فرموده است. ماه مبارک رمضان ماه نزول قرآن، ماه لطف و مهربانی، ماه خير و سخاوت، ماه عبادت و ايمانداری، ماه توبه و استغفارهست. بخاطر بايد داشت که ماه مبارک رمضان ماه فاقگی نيست. روزۀ مسلمانان در طی 29 يا 30 روزرمضان المبارک فقط برای پيروی از اساسات مقدس دين اسلام ورضای خالق يکتاست نه منحيث يک رژيم غذايی.
درين اواخر، موضوع ماه مبارک رمضان مورد دلچسپی علمای اسلام و غير اسلام قرار گرفته اولين کانگرس بين المللی در بارۀ “صحت و رمصان” در سال 1994 درکاسابلانکای موراکو برگزار گرديد. درين کانگرس پنجاه (50) عالم از ممالک اسلامی وغير اسلامی جهان شرکت ورزيده موضوعات متعدد را در زمينه مورد بحث و مطالعه قرار دادند. در پايان کانگرس به اين نتيجه رسيدند:
"روزۀ ماه مبارک رمضان اکثر ناخوشی های طبی را بهبود بخشيده
هيچوقت حالت طبی موجوده ويا حالت صحی نورمل1 را وخیم نمی سازد."
هکذا، به تاريخ 10 الی 12 اکتوبر سال 2000 کانگرس ديگری در بارۀ « صحت و رمضان» توسط يونيورسيتی اصفهان در ايران برکزار گرديده است2.
متاسفانه ، که در يک ويب سايت ايرانيهای مقيم لاس انجلس پروپاگند ميان تهی به ضد رمضان پخش گرديده است و ادعا شده است که"رمضان برای صحت خوب نمیباشد".3
خوانندگان گرامی، برای اينکه معلومات محقق ومستند دربارۀ صحت و رمضان حضور تان تقديم کرده باشم ازجملۀ صدها اثرفقط توانستم که از پنجاه و سه(53) آثار محققين در بارۀ موضوع مورد بحث ما استفاده نمايم، اميد مورد پذيرش تان قرار گيرد، و اگرکدام سهوو اشتباهی رخ داده باشد لطفأ توجهه مرا به آن جلب نماييد.
سعی ميورزم، تا در بارۀ تاثيرات فزيولوژيکی روزه، تاثيرات روحی و سايکولوژيکی روزه،دررمضان چه نوع غذا صرف باید کرد, توجهه به امراض موجوده در ماه مبارک رمضان،، مفاد صحی ادای نماز تراوِيح، تاثير تغيرات خواب، گرفتن ادويه و اينکه چه کسانی از روزه گرفتن معاف اند، سطری چند حضور تان تقديم نمایم.
تاثيرات فزيولوژيکی ماه مبارک رمضان
در طول 14 ويا 18 ساعتيکه روزه دار روزه ميگيرد علاوه از ثواب و اجر نيک اطاعت به اوامر خداوند (ج) و صفايي باطن تاثيرات فزيولوژيکی در ساحه های Metabolism يا استقلاب و ساعت بيولوژيکی يا Circadian Rhythm نيز به ظهور ميرسد.
ساعت بيولوژيکی يک عمليۀ مداوم فزيولوژيکيست که هر روز يا 24 ساعت و چند دقيقه فعاليتهای بيولوژيکی بصورت متواتر، متکرر و پی در پی بيک وقت معين و ثابت نزد اجسام حيه در جريان ميباشد.4 فکتور های متعدد مخصوصأ تاريکی و روشنی در تنظيم آن رول دارد4.
در ماه مبارک رمضان چون تغيرات در خواب، عادت صرف غذا ووقت عبادت تغير ميآبد بديعيست که اين تغيرات تا ثيری برانتظام اين عمليۀ بيولوژيکی وارد نموذه توافق و تطابق که به آن
Re-synchronization نام داده شده است ودر جرمنی به اصطلاح Zeitgebers شهرت دارد، بايد بعمل آيد. عراقی47 و همکارانش نشان داده اند که محدودیت غذایی رمضان وقت و زمان عملیات ساعت بیولوژیکی را در انسانها تغییر میدهد.
چون مسلمانهای جهان در حدود 1433سال متواترهر ساله برای يک ماه روزه ميگيرند به آسانی و بدون کدام تاثيرناگواربا اين تغييرات بيولوژيکی تطابق کرده و توافق پيدا کرده اند.
مطالعات مکمل در بارۀ تنظيم بيولوژيکی ديکر فعاليتهای کيمياوی وانزايمی عضويت از طرف محققين در تونس و پاريس صورت گرفته است که بحث آن درينجا گنجايش ندارد5و6.
تاثيرات استقلابی ماه مبارک رمضان
استقلاب يا ميتابوليزم يک عمليۀ مغلق کيمياوی و انزايمی بوده همه خوراکه های را که ما صرف مينمايم مخصوصأ شحم، قند و امينو اسيد ها به اثر تعاملات Krebs cycle بلآخره به آب و کاربن دای اوکسايد تبديل گرديده انرژی توليد مينمايند. تغييرات حاد و مزمنيکه در اثر عوامل مختلف بار ميآيد انوماليهای استقلابی را سبب شده ميتواند.
در ماه مبارک رمضان نظر به نوشيدن کم آب بدن آب مکفی نداشته به Dehydration مصاب ميگردد. اين کمی آب عضويت غلظت خون را بلند برده سبب Hemoconcentration ميشود.
علاوتأ، در اخير ماه مبارک تغييرات ذيل رخ ميدهد که به مفاد صحی عضويت ختم ميشوند، عبارتند از:
کولسترول عمومی، کولسترول بد يا LDL، پروتيين مجموعی، کرياتينين، ترايگليسيريد، شکر خون، و ESR پايان آمده کولسترول خوب يا HDL، لنفوسايتها بلند ميروند در حاليکه يوريک اسيد، البومين، انزايمهای جگر مانند ALP,AST, ALT و CPK, Hct ، لوکوسيتهای مجموعی، پلتليتها و گرانولوسيتها بحال خود مانده کم ويا زياد نمیگردند.8و9و10و11و12و13
اگر روزه دار، بين افطاروسحرآب ومايعات مکفی ننوشد عضويت وی به خطرکم آبی بدن معروض ميگردد14. لهذا روزه دار اين نکته را متوجهه بوده بين افطار و سحرآب مکفی نوش جان فرمايند. در صورت نگرفتن آب و مايعات مکفی بدن ميتواند که به درجه های مختلف Dehydration معروض کردد. بدينصورت، اگرکم آبی بدن 5% باشد فرد تشنگی، خشکی دهن ويک اندازه خشکی جلد حس ميشود، اگر 5 تا 10% کم آبی توليد شده باشد ضربان قلب بلند رفته، فشار خون يايان آمده، اکر روزه دار دفعتأ تغييروضيعت بدهد برايش سرچرخی خفيف رخ ميدهد و اگر کم آبی بدن از 10% بلند ميشود روزه دار به شاک ميرود15. هر وقتيکه يکی ازين علايم از طرف روزه دار درک ميشود بايد بلادرنگ آب و مايعات نوشيده به روزۀ خود دوام ندهد.
در روز بيست و هشتم (28) ماه مبارک ، روزه داريکه آب و مايعات مکفی نگرفته است غلظت خون شان بلند رفته زمان نزف خون يا Bleeding Time و زمان لخته شدن خون يا Clotting Time بلند ميرود. بآنهم از حدود فزيولوژيکی خود بيرون نميباشند 16.
مادر شيردهنده بطفل، بايد روزه نگيرد. اما بعضأ ميخواهند که ازديگران عقب نمانده روزه دار باشند. نوشيدن کم آب سبب توليد کم شيرگرديده در ترکيب آن تغييرات رخ ميدهد. اگرچه شحم شير و ديگرMacronutrient ها تنقيص نميآبند اما در مقدار Micronutrient ها مانندجست، مگنيزيم و پوتاسيم خون کمی زياد رخ ميدهد. در اخير رمضان مادر شير دهندۀ روزه داردر حدود يک کيلوگرام وزن ميگيرد.17و18روزۀ ماه مبارک رمضان بر Immune Complex و يا معافيت دورانی کدام تاثير منفی ندارد.19
اگرروزه با شرايط آن گرفته شود و ازپر خوری بيجااجتناب ورزيده شود وزن بدن در مردها 2.2 کيلو گرام ودر زنها 1.2 کيلوگرام بعد از رمضان تنقیص ميآبد10و20. تنها يک اثر از عربستان سعودی ازدياد وزن را در اخير رمضان راپور داده است.7و10اين تنقيص وزن در ابتدا از باعث کمی آب ودرآخر رمضان از سبب ضياع شحم که جهت توليد انرژی بمصرف ميرسد بعمل ميآيد7. همچنين گفته شده است که اشخاص فربه نظربه اشخاص نورمل وکم وزن زياد تر وزن ميبازند.20 بتاريخ 20 ماه اگست سال 2007 باستن گلوب نوشت : نادرأ رمضان در وزن بدن انسان تغييراتی وارد ميسازد.
تاثيرات سايکولوژيک روزه در ماه رمضان
در اثر مطالعاتيکه در استانبول ترکيه به عمل آمده است به اين نتيجه رسيده اند که "در ماه مبارک رمضان کدام تغييرات سايکدلوژيکی ديده نشده است. اشخاص سالم رمضان را بدون کدام زجرت و تکليف پذيرفته7 در حاليکه معتادين سگرت، چای و کافی بيحوصلگی، زودرنجی و تخرشيت نشان ميدهند؛ ايرانيها که در ويب سايت خود گفته اند" روزه مردم را بيحوصله و زودرنج ميسازد که بمفاد احتماع نيست" ممکن هدف شان از همين گروپ باشد2.
برای اينکه تاثير تغييراتيکه در عادت خواب در ماه مبارک رخ ميدهد معلومات علمی بدست بيايد؛ ديپارتمنت Family Practice يونيورسيتی امارات متحدۀ عربی عادت خواب را در ماه مبارک رمضان نزد محصلين طب مطالعه نموده به اين نتيجه رسيدند که: اندازه يا Score خواب در مدت قبل از رمضان، هنکام رمضان و بعد از رمضان کدام تغيير فاحش نشان نداد. ساعات خواب در قبل از رمضان درازتر از رمضان دريافت گرديد21. محصلين کمبود خواب خود را با يک ساعت دير تر خواب تلافی مينمودند. درافغانستان کارهای دولتی وقتترشروع و وقتتر ختم ميشد، به اينصورت وقت مکفی برای عبادت و استراحت ميسرميبود.
چون مسلمانها هر يک از برکت ماه رمضان به تغييرات و تاثير روشنی و تاريکی بلديت دارند وقتيکه سفرهای طولانی نموده از Time Zone های مختلف ميگذرند کمتربه Jet lag مصاب ميگردند4.
يکی از ميتود های مؤثرمقابله با تشويش وStress يا فشارهای روحی توصل به دين ومذهب و عبادت است. مسلمان های جهان در ماه رمضان به تشويشهای گوناگون مثل افطار اگر بوقت معين صورت نگيرد، اگر ادانمودن نمازهای پنجگانه بوقت معين صورت نگيرد، اگر به تراويح ويا ختم شرکت نتوانند و اگرشرکت بتوانند تحمل ميتوانند يانه، اگر سحری را فراموش نمايند ميتوانند که فردا روزه بگيرند، اگر در معاملات روزمره که با خانمهای همکار سروکار دارد ميتواند که چشم پايان بياندازد وبازعکس العمل آنها در برابرش چه خواهد بود، آيا ميتواند که دوری چندين ساعتۀ اعتيادات سگرت و چای وکافی وغيرۀ خودرا تحمل کند؟ خوشبختانه مسلمانان جهان با توصل به عبادت، پرهيزگاری و ارادۀ راسخ بر همۀ اين ناقراريها و تشويشهاغلبه حاصل ميکنند. در اخير ثواب عظيم، اجر بيپايان و قناعت نفسی نصيب گرديده ختم رمضان را با خوشيها و ديد و بازديدها در ايام عيد فطرجشن ميگيرند.
در اکتوبر 2001 يونيورسيتی اصفهان در ايران تاثيرات سايکولوژيک روزه را مطالعه نموده خلاصه کردند که : روزه بهترين ميتود برای رفع تشويش و Stress ميباشد22.
در ماه مبارک رمضان چه نوع غذا صرف باید کرد31
صرف غذای صحی در ماه مبارک رمضان خیلی ها مهم است. لازم نیست که هنگام افطار و یا سحر ازپرخوری زیاد کارگرفت. جهت معلومات مزید شما, مشروبات و غذائی که به اساس سنت پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) توسط پروفیسورمحمد ظفر نعمانی از یونیورسیتی ویرجینیا31, درایالت ویرجینیای امریکا تهیه شده, حضور شما خوانندگان گرامی ذیلأ تقدیم میدارم.
• نان خشک, برنج, سیریال, پاستا یا مکرونی, بسکیت
(یکنوع نانهای کلچه مانند), و از گروپ Cracker ها
6-11 خوراکه در روز.
• گوشت, لوبیا, خسته جات2- 3 خوراکه در روز.
• شیر, و تولیدات شیری 2-3 خوراکه در روز.
• از گروپ سبزیجات 3-5 خوراکه در روز.
• از گروپ میوه جات 2-4 خوراک در روز.
• از شکر (بوره) کم استفاده شود.
• منحیث روغن از تیلهای Polyunsaturated به اندازۀ
4-7 قاشق نانخوری استفاده شود.
اکنون, با استفاده از مواد غذایی صحی فوق یک رژیم غذایی برای افطار, نان شب, و نان سحر پیشنهاد میشود:
در افطار چه باید صرف کرد:
سه (3) عدد خرما
یک خوراک به اندازۀ 4 اونس شربت
یک پیاله شوربای ترکاری
ضرورت آنی عضویت, در وقت افطارتهیۀ انرژی برای هر
حجرۀ بدن انسان مخصوصآ دماغ و حجرات عصبی میباشد.
شکر شربت و خرما این انرژی را از طریق قند های فرکتوزو
گلوکوز تهیه میدارد. شوربا و شربت مایعات ضروریه32 را در
وقت افطارمیسر میسازد. صرف شرینی باب مثل حلویات و
فرینی باب غیر صحی است.
در نان شب چه باید صرف کرد:
گروپ اغذیۀ ذیل شامل نان شب بوده میتواند:
گوشت/گروپ لوبیا به اندازۀ 1-2 خوراک
نان خشک / و گروپ سیریال به اندازۀ دو خوراک
گروپ سبزیجات: به اندازۀ یک پیاله سلاته که مرکب
از سبزیجات محتلف بوده بالای آن دوقاشق
چایخوری مخلوط روغن زیتون وسرکه علاوه شود.
گروپ میوه جات: به اندازۀ 1-2 خوراک صرف شود. میوه باید
آخرین خوراک نان شب بوده ویا بزودی بعد از نان شب
نوش جان شود. میوه عمل هضم را تسهیلات بخشیده از
پرابلمهای ناگوار جهار هضمی جلوگیری میکند.
گروپ لبنیات و تولیدات آن: یک گیلاس شیرکه منبع مهم پروتین و
کلسیم برای دوام صحت و فعالیتهای فزیولوژیکی بدن ضروری
است, نوشیده شود. آنهائیکه شیرنوشیده نمیتوانند از ماست,
دوغ, شیر(Soy Milk (Silk و Lactaid استفاده نمایند.
ماست34: قدیمیترین مادۀ غذائی برای انسانها است. حضرت محمد(ص)
پیامبر اسلام ماست را همیش به اصحاب کرام توصیه
مینمودند. علمای ساینس دریافته اند که ماست دارای باکتریا های
مفید بوده هضمیت رابهبود بخشیده امعا را تصفیه میکند. در
حوالی سال 1900 داکتر ایلیا میچنیکوف (Ilya Metchnikoff )
صرف شیر اسیدی شده را که مانند ماست است رایج ساخته
مفاد باکتریاهایی را که در عملیۀ اسیدی ساختن و تخمر شیر
(دوغ ویا لبن) رول دارند بحث کرده است. این باکتریهای مفید
عبارت از لکتوبسیلوس بولگاریس Lactobacillus Bulgaris
و ستریپ تیرموفیل Strep. Thermophile میباشد.
پیشنهاد شده است که: با داخل شدن این باکتریاهای مفید در
امعا ازتاثیر تسممی باکتریاهای مضرۀ امعا جلوگیری میشود.
کاربوهایدریتهای جذب وهضم نا شده درامعای صغیره سه (3)
حوادث ذیل را تولید مینمایند:
• گاز های کاربن دای اکساید (CO2 ), نایتروجن (N2 ),
میتین (CH4 ) و الکهول.
• ما حصل مکروبها چون لکتیک اسید.
• نشونمای بکتریاهای مضرۀ در داخل امعای صغیره سبب سوء امتساس (جذب) کاربوهیدریت, وفرت نشونموی بکتریا ها, کشش آب ازجدار امعا بجوف آن, ازدیار تولیدات یا ماحصل عملیۀ استقلابی واسهالات مزمن, میگردد.
کسانیکه به فقدان انزایم Lactase مصاب اند و شیررا هضم نمیتوانند بایست از نوشیدن و صرف تولیدات شیر,مانند شیر رقیق, شیر خشک, ماستهای تجارتی, ماستهای تخمریافتۀ )خانگی (ماست ترش), پنیر های Process شده (مصنوعی, کریم چیز, قیماق چای,شیریخ, بعضی از Sour Cream ها و حتی قروت اجتناب ورزند. درماست های تهیه شدۀ تازۀ خانگی Lactase وجود ندارد34 .
در سحر چه باید صرف کرد:
آنهاييکه نظر بعدم موجوديت Lactase شير را هضم نمی توانند بايد از خوردن مايعات شير دار( قيماق چای ) شيرخشک، ماستهای تجارتی، پنير های مصنوعی، شير يخ، Cream Chease وحتی قروت (Whey) اباورزند.
رژیم غذايي که برای سحر پيشنهاد شده:
غذاييکه در سحر صرف ميشود بايد کم وساده باشد 1-2 . خوراک سيريال گندم ويا Oat (جو صحرايي) با يک پياله شير. 2-3 قاشق چايخوری روغن زيتون برای سريال و يا سلاد استفاده نموده، 1-2 خوراک ميوه بايد در اخير غذا صرف شود.
علاوتأ نکات ذيل نيز بايد مدنظر گرفته شود35و36و37:
• آب مکفی بين افطار و سحر نوشيده شود
• مقدار مکفی سبزيجات و ميوه جات صرف شود
• از شيرينی باب ابا ورزيده شود.
• از خوردن غذای مصاله دار( Spicy) جلوگيری شود.
• از مشروبات Caffeine دار مثل کوکاکولا وغيره ممانعت بعمل آید. اگر به کافی و چای معتاد باشند بايد 3 الی 5 روز قبل از رمضان نوشيدن اين مشروبات را بتدریج کم نمایند.
• سگرت کشيدن که برای صحت خطرناک است، بايد توقف داده شود. اگر توقف دادن آن دفعتأ امکان پذير نباشد بايد به تدريج چند هفته قبل از رمضان به تعداد آن باید کاهش رخ دهد.
رمضان و امراض حاد و مزمن:
مريضأ او علیِ سفر فعدة من أيّام اّخرط و علی الذين يطيقونۀ فديةطعام مسکينط فمن تطّوع فهو خيرأ لۀط و ان تصومو خيرلّکم ان کنتم تعلمونO ( روزه در روزهای شمرده شده است، پس هرکه باشد از شما بيمار و يا در سفر پس لازم است بر او شمار آن از روزهای ديگر... (تفسير کابل).
بدين ترتيب مسلمانان جهان که به امراض( حاد و مزمن)1 مصاب اند از روزه گرفتن معاف ساخته شده اند والبته اين برای آنست که خداوند برای بندگان خود دشواری نخواسته آسانی ميخواهد. مصابين امراض حاد بايد روزه نگرفته اما بعد از شفای کامل قضايي روزه را ادا نمايند. درين قسمت ميخواهم توجهه خاص شما را به چند مرض ذيل عطف نمايم:
مرض شکرDiabetes Mellitus :
با وجوديکه مريضان شکر از روزه گرفتن معاف اند. هستند بعضی از آنهایی که ميخواهند روزۀ ماه مبارک رمضان را تکميل نمايند. اينها اولأ بايد ازاوامر الهی پيروی کنند و روزه نگيرند وثانيأ به مشورۀ داکترهای فاميلی خود گوش بدهند. مريضان شکريکه بدون رهنمايي و توجهه دقيق بمرض شکر خود روزه ميگيرند خطر24حياتی متوجهه حال شان بوده بضد مقولۀ که " جان نگه کردن فرض است " عمل مينمايند ، درعوض ثواب خدا ناخواسته مرتکب نافرمانی میشوند. باآنهم، اگر مريضان شکر روزه ميگيرند دستورالعمل ذيل برايشان تهيه شده است:
• اگر مريضان شکرميخواهند روزه بگيرند نباید مانع
شان شد.
• روزۀ خودرا بايد طوری بگيرند که برای شان خطر
حیاتی خلق نکند.
• شکر خون خودرا باید همیش نزدیک بسویۀ نورمل
نگه داشته اگر انسولين ميگيرد مقدار آنرا با ساعات
روزه داری ونوع غذاییکه میخورند محاسبه نمایند.
• بايد از خوردن غذای روغنی و شحم دارابا ورزند.
• باید انرژی کافی برای نگهداشت وزن ، نموی
نورمل و عبادات خود داشته باشند.
• از اختلاطات حاد ومزمن مرض شکر جلوگيری نمايند.
• بصورت عموم در بارۀ صحت کلی خود توجهه زیاد
داشته باشند.
در ذيل رژیم غذایی 1500 کالوری که برای مریضان شکرروزه دارکلچر های امریکایی، پاکستانی و شرق میانه درنظر گرفته شده حضور تان تقديم ميدارم:
• مثال رژیم غذایی 1500 کالوری برای مریضان شکر امریکایی:
برای افطار:
دودانه خرمای کلان، شش (6) دانه کلچۀ خورد Vanilla Wafers .
برای نان شب:
3 اونس گوشت گاو Roast شده، یکدانه کچالوی پخته شده (Baked)، یکدانه Dinner Role ، یک پیاله سلاد که حاوی زردک، بادرنگ، بادنجان رومی (بخار داده شده) و کاهو به اندازۀ اشتها. برای Dressing بايد از نوعیکه کالوری کم داشته باشد استفاده شود. دو قاشق چایخوری Sour Cream برای کچالوویکدانه سیب ویا هر نوع میوۀ که مهیا باشد و یک گیلاس کافی.
برای سحر:
نیم گیلاس شربت نارنج، نیم پیاله Oatmeal ، یکدانه English Muffin ، یکدانه تخم جوشداده، ربع پیاله Cottage Cheese ، یک قاشق چایخوری مارگرین، یک پیاله Skim Milk ، دو قاشق چایخوری مربای بیقند طبیعی، و کافی
• مثال رژیم غذایی 1500 کالوری برای مریضان شکر پاکستانی:
برای افطار:
دودانه خرمای کلان، ثلث پیاله Chana Chaat ، و یک پیاله Lassi .
برای نان شب:
سه (3) اونس Bhuna Ghosht ، ثلث پیاله دال با یکدانه چپاتی، یک پیاله سلاد سبزیجات خام مثل پیاربادنجان رومی، و بادرنگ ، ازBhindi Bhujia نیم پیاله، گلپی و بادنجان رومی، Broccoli Sauce ،
یک قاشق روغن نباتی برای پخت وپز، یک پیاله انگور.
برای سحر:
نیم پیاله Grape Fruit ، یک قرص نان پیته، نیم دانه Potato Bhujia ، دودانه تخم Omelet ، یک اونس Feta Cheese ، یک قاشق چایخوری روغن زیتون، یک گیلاس Skim Milk و چای.
• مثال رژیم غذایی 1500 کالوری برای مریضان شکر شرق میانه:
برای افطار:
دو عدد خرمای کلان، ثلث پِیاله Salatet Hummus یک پیاله شربت عنعنوی.
برای نان شب:
سه (3) اونس کباب تکه، ثلث پیاله شوربای دال، یک قرص نان پیته، نیم پیاله پیاز و بادنجان رومی برای کباب، یک قاشق چایخوری روغن زیتون برای پخت و پز، سیب و یا دیگر میوه های تازه.
برای سحر:
نیم دانه Grapefruit ، یک قرص نان پیته، ثلث پیاله Fool Midammis ،یکدانه تخم جوش داده، یک قاشق چایخوری روغن زیتون با دودانه زیتون سیاه، یک گیلاس Laban و چای.
* رژیمهای غذایی فوق توسط داکتر محمد شفیق از نیویارک نیویارک پیشنهاد و توصیه شده است.
تاثیر ماه مبارم رمضان بالای روزه داران مرض شکر نوع دوم در تونس مطالعه گردیده است. درین تحقیقات محققین رژیم غذایی افراد تحت مطالعه را سه (3) هفته قبل از رمضان، در هفتۀ چهارم (4) رمضان و سه (3)هفته بعد لز رمضان تعقیب نموده با این نتیجه رسیدندکه:
• نه در وزن بدن مریضان شکر نوع دو(2) و هم در
فشار خون شان تغییرات دیده نشده کدام اختلاط
استقلابی بظهورنرسیده بود.
• در سویۀ شکر خون، سویۀ Fructosamin سیرم وهم
در سویۀ Hba1c کدام تغییری رخ نداده بود.
• وقتیکه صرف مواد شحمی کولسترول داراز 400 ملیگرام روزانه کمتر بود، سویۀ HDL-chlesterol پلازما 13% دراخیر رمضان و 23% درسه (3)هفته بعداز رمضان بلند رفته بود25.
قرحۀ معده Peptic Ulcer :
تحقیقات دربارۀ این مرض در دیپارتمنت جهاز هضمی سرویس داخلۀ یونیورسیتی Doha صورت گرفته است26.محققین 277 مریض مصاب قرحۀ معده را قبل از رمضان، هنگام رمضان و بعد از رمضان تحت مطابعه قرار دادند که نتیجۀ مطالعات شان قرار ذیل خلاصه شده است:
هنگام رمضان مراجعین مردینه با شکایت اعراض قرحۀ معده در اطاق عاجل شان بیشتر از زمان قبل از رمضان بود. همچنین، سگرت کشان و اشخاص مسن در ماه رمضان زیادتر با اعراض قرحۀ معده به اطاق عاجل مراجعه نموده بودند. با آنهم، این محققین کدام ازدیاد در وقوع قرحۀ معده درزمان قبل وبعد ازرمضان مشاهده نکرده اند. بصورت نورمل افراز اسید معده بین صرف طعامها وبه نصف شب کم میگردد. ازینروتوقع میرود که روزه سبب افراز کم اسید شده قرحه راالتیام بخشد. معهذا، کدام تنقیص در وقوع قرحۀ معده دررمضان دیده نشده است.
افرادیکه پیوند گرده دارند، روزه گرفتن کدام تاثیر ناگوار برایشان نداده میتوانند بدون کدام احساس خطر روزه بگیرند27.
روزۀ ماه مبارک سبب ازدیاد حملات حاد شراییین اکلیلی قلب یا Coronary Artery Disease نمیگردد. پیشنهاد شده که باید تحقیقات بیشتر در بارۀ روزه و این مرض صورت گیرد28.
راپور داده شده که روزۀ رمضان نزد مریضان شکریکه با اختلاط Stroke مواجهه شده اند تاثیر ناگوار دارد29،اما کدام ازدیاد درFrequency یاکثرت وقوع Stroke یا سکتۀ دماغی دیده نشده. همچنین در رمضان وقوع حادثات سکتۀ دماغی نزفی که از باعث فشار خون رخ داده باشد کم بوده است. این مؤلفین ترکی پیشنهاد کرده اند که برای درک بیشتر تاثیر روزۀ ماه رمضان و حملۀ سکتگی مغز باید مطالعات Prospective براه انداخته شود.
درماه رمضان ارتباط بین گرسنگی و فشار خون خوب درک شده است29.هنگام گرسنگی، تولید Cathecholamineنهی میگردد. نهی آن توسع وعایی وتنقیص در رجعت خون را بقلب سبب شده، تنزیل در Output قلبی و فشار خون بار میآید. حسین وهمکارانش راپور داده اند که هنگام رمضان ضربان قلب پایان آمده سبب آنرا نهی تولید کتیکول امین پیشنهاد کرده اند30. به اینصورت، پایان آمدن فشار خون در موجودیت Hypoglycemia که از اثر روزه بروز میکند خطرناک بوده برای فرد سرگنگسی، تشوش تمرکزو تیره گی در دید پیدا میشود که بمجرد احساس هریک اینها، روزه دار باید بروزۀ خود ختم داده شربت نارنج و دیگر مایعات را بنوشد واگر رانندۀ موتر است رانندگی را توقف داده فورأ به 911 زنگ بزند.
Essential Hypertension در هنگام رمضان تفاوت بسیار کم نشان داده است30.
مفاد صحی نماز تراویح:
با ادای نماز پنجگانه مسلمانان جهان بر بنای دوم اساسات اسلامی وتحفۀ بس گرانبهای که پیامبر اسلام رهنمای جهانیان محمد(ص) از سفر معراج به بندگان حضرت خالق کون ومکان ، خداوند(ج) و پیروان سنت محمدی و امت خود به ارمغان آورده اند ، فرمانبرداری نشان داده اجر و ثوابهای دنیوی و اخروی نصیب میگردند.
با ورود رمضان المبارک و افتخار علاوه شدن نمازتراویح بنماز های پنجگانه ، مسلمانها مفاد روحانی وجسمی بیشتر نصیب شده برخلاف نظریات پروپاگند چیان ضد اسلامی و بهانه جویان دوری از ادای تراویح صحتمندتربا قناعت فردی و صفایی باطن مؤفقانه بدرمیآیند.
تراویح38, که بعد ازنماز عشا ویا خفتن شروع میشود نظر به فقه مذاهب مختلف از 8 الی 22 رکعت بوده با ادای سه (3) رکعت نماز وتر ختم میآبد. پیروان فقه حنفی 20 رکعت نماز تراویح ادا نموده ختم تلاوت قرآن پاک را به آن ضم میسازند. تراویح با ادای نماز عشا مجموعأ به 29 رکعت میرسد. اکثرأ،ختم قرآن پاک در شب 27 رمضان که بگمان اغلب شب لیلةالقدراست با شب نشینیها ورازو نیازبدربار الهی وادای نمازصبح پایان میآبد.
ضمن ادای تراویح و عشا مجموعأ 229 بار حرکت دراعضای مختلف بدن صورت میگیرد. 14 بار نیت نمازاجرا میشود، 29 بار به رکوع کمر خم میگردد، 29بار قیام رخ میدهد، 58 بار سجده بدربار الهی سربه زمین نهاده میشود، 73 بار جلسه بین دو سجده و خواندن التحیات صورت میگیرذ و دراخیربا تسلیم ( سلام دادن) 26 بار بطرف راست و چپ ، نمازتراویح ختم وبرای دعا بدربار الهی دستها بلند میشود که شمارآن در سرتا سر جهان به ملیونها میرسد. ادای همۀ این 29 رکعت نماز در حدود دو (2) ساعت وقت را در بر میگیرد.
قبل از افطار ، سویۀ شکر خون و انسولین هردو پایان بوده بعد ازافطار با هضم غذای افطاریه سویۀ گلوکوز خون بتدریج بلند رفته انسولین خون نیز برای پایان آوردن این شکربلند خون در پلازما بلند میرود. کبد و عضلات گلوکوز دورانی را گرفته آنرا توسط عملیۀ استقلابی به CO2 و آب تبدیل نموده انرژی لازمه را برای انجام دادن تراویح تهیه میدارند. مجموع حرکاتیکه درجریان تراویح صورت میگیرد مانند یک تمرین خفیف تلقی گردیده مفاد ذیل را با خود دارد:
حرکاتیکه تقلص عضلی را تنبیهه میکنند یا بصورت Isotonic (کشش مساوی ) ویا Isometric (هم اندازه) انجام یافته جریان خون در عضلات وافر میگردد. گفته شده که روزه دارانیکه فشار خون دارندو برای ادای تراویح بپا میایستند، بعد از تراویح فشار خون شان پایان میآید. همچنین جریان دوران خون Capillary یا عروق شعریه(اوعیۀ مو مانند) که در اطراف کیسه های هوایی شش ها توضع دارند زیاد میشود. وفرت جریان خون در اطراف کیسه ها رد و بدل گازات خون را بیشتر ساخته با موجودیت بیشتر آکسیجن در خون عمل تنفس نماز گزاران بهبود یافته همینجاست که گفتۀ حضرت سعدی(رح) مصداق پیدا نموده: "هر نفسیکه فرو میرود ممد حیاتست و چون برمیآید مفرح ذات"، بر کرسی عمل نشسته نماز گزار احساس فرحت میکند.
در جریان تراویح حرکات متعدد درمفاصل مختلف رخ داده و ظیفۀ مفاصل را بهتر ترو مقاومترساخته Lubrication آنرا بهبود میبخشد. خطر جروحات به اوتار و رباط ها را تنقیص داده انقباض و انبساط مفاصل را آسان میسازد. با فعالیتهای بیشتر عضلی در دوام 20 رکعت، انرژی عضلی بیشتر بمصرف رسیده آکسیجن عضلی و موادیکه برای تغذی عضلی بکار میرود بصورت نسبی کمتر میسربوده سبب توسع وعایی میشود. و به اینصورت برگشت خون بقلب زیاد گردیده وظیفۀ قلب از بار گران مؤقتی به اساس قانون سترلنگ که با مملو شدن خون درقلب، قلب تقلص بهتر تراجرا میکند، بهتر تر خون به شرایین پمپ مینماید.
نماز گزاران تراویح، میتوانند بدون اینکه به اشتهای شان زیادت رخ بدهد وزن بدن خودرا با وجود زیادت کالوری کنترول نمایند. با محدودیت متوسط یک رژیم غذایی متوازن در وقت افطار و سحرکه مترافق با ادای 29 رکعت نماز تراویح باشد، بخوبی وزن بدن روزه دار کم میشود. این کمی وزن مترافق کمی شحم عضویت افراد فربه بوده بالای شحم بدن اشخاص لاغر کدام تاثیر ندارد. بدینوجه، روزه دار باید از پر خوری جلوگیری نموده بصورت متواتر شبانه به ادای 29 رکعت تراویح دوام دهد تا بمفاد و اجر دنیوی و اخروی مفتخر گردد.
افراز Growth Hormone با روزۀ ماه مبارک رمضان بلند رفته و با ادای تراویح حتی بیشتر افراز میگردد. چون هورمون نشونما برای تشکل کولژن ضروریست ممکن است نزد آنهاییکه بطورمنظم روزه میگیرند و تراویح ادا مینمایند این هورمون با وجودیکه فرد مسن هم باشد طراوت جلدی و کمی چنبلکی نصیب نماید.
در جریان تراویح ، اگر بشرایط نمازو نماز گزاری مترافق باشد ، یک حالت آرامی دماغی حاصل میگردد. این آرامی که در وقت تمرکزدماغی در تروایح و شنیدن قرآن پاک حاصل میشود با خود افراز Encephalin و Beta-endorphin وغیره که از جملۀ مرفین داخلی المنشاء اند داشته، ارامی بیشتردماغی و بدنی حاصل میکردد.
گرفتن ادویه در ماه مبارک رمضان39و40و41
در یک سروی که از طرف اسلم42 و همکارانش بعمل آمده روش گرفتن ادویه را نزد 81 نفر روزه دار مطالعه کرده اند.
نتیجۀ مطالعات شان قرار ذیل است:
• 42% دوای روزمرۀ خودرا مثل عادت همیشگی
گرفته بودند.
• 58% روزه داران عادت دوا گرفتن روزمرۀ خودرا هنگام رمضان تغییر دادند.
از جملۀ گروپ دوم:
• 35 روزه دار گرفتن ادویۀ خودرا در ماه رمضان توقف دادند.
• 8 نفر روزه داران وقت تطبیق دوای خودرا در رمضان تغییر دادند.
• 4 نفر روزه داران ادویۀ خودرا بیکبارگی گرفتند.
در یک سروی دیگر43 که از طرف یک کلینیک شفاخانۀ کویت براه انداخته شد، روش گرفتن ادویه را در ماه مبارک رمضان نزد 325 روزه دار مطالعه نمودند که
نتیجۀ آن ذیلأ ارائه میگردد:
64% روزه داران رژیم تداوی خودرا تغییر دادند 18% روزه داران همه ادویۀ خودرا بیکبارگی بعد از افطار یا قبل از غذای سحرگرفته بودند.
این مؤلفین خطر تاثیرات بین البینی ادویۀ متعدد را که در عین زمان گرفته میشود گوشزد کرده اند.
از مطالعات فوق درک میگردد که تنظیم در گرفتن ادویه درماه مبارک رمضان یک کار ساده و آسان نیست. ازینرو لازمست که مریض، مریضدار وداکتر فامیلی قبل ازروزۀ ماه مبارک رمضان باهم نشسته در بارۀ اینکه چگونه دوا گرفته شود، از کدام طریق دوا گرفته شود، بکدام وقت روز و ساعت روز دوا گرفته شود، از چه نوع غذا با گرفتن دوا باید اجتناب شود وغیره باهم بیک تفاهم رسیده بعد مریض و مریضدار باید به آن فیصله ها پایبند بوده توصیه ها را جدأ مراعت نمایند. اکنون میخواهم در بارۀ موضوعات فوق کمی بیشتر صحبت نمایم:
مقدار یا Dose دوا:
برای محفوظ بودن وسلامت مریض مقدار دوای روزمره،باید از طرف داکتر فامیلی مریضان تعین و توصیه گردیده این مسؤلیت مریض و مریضدار است که به هدایت داکترتوجهه عمیق مبذول داشته باشند. ادویۀ که توصیه میشود روز یکمراتبه یا اضافه از یکمرتبه هدایت داده میشود:
اول- ادویۀ که روز یکمراتبه ( Single Dose )39هدایت داده میشود:
روزه دارانیکه دوای خودرا معمولأ از طرف شب میگیرند در ماه رمضان کدام مشکلات نداشته مثل همیش بگرفتن دوای خود دوام دهند. اما اگر یکعدد دوای که میگیرند برای صبح ویا ظهرتوصیه شده باشد دوکتور معالج باید جدأ متوجهه آن باشد که اگرتاخر ویا تقدم (زودتر گرفتن)در گرفتن دوا هدایت میدهد ، باید به تاثیر و تحمل دوا کدام سکتگی وارد نکند. مؤثریت و سمییت دوا نظربوقت تطبیق وتاثیر ساعت بیولوژیکی( Circadian Rhythm) فرق میکند CR . یکی از فکتورهای مهمیست ک بالای Pharmacokinetic و عوارض جانبی دوا مؤثر بوده، توجهه زیاد بکار دارد. ذیلأ مثال چند ادویۀ را که Pharmacokinetics (PK) "عبارت از مطالعۀ ادویه است که چگونه دربدن حیوانات تجربوی وانسانها داخل شده و چطور اطراح میگردند" 44Pharmacodynamics (PD) "عبارت از مطالعۀ تاثیرات بیوشیمیکی و فزیولوژیکی دوا با با میخانیکیت عمل شان که مشتمل است برهمبستگی عمل وتاثیر دوابا ساختمان کیمیاوی شان : این تاثیرات ممکن مبنی بر یک دوا ویا چندین دوا باشد45" شان زیر تاثیر CR میباشند حضور خوانندگان گرامی تقدیم میدارم40.
:Propranolol گرفتن این دوا ازطرف صبح بیشترجذب میگردد. پس در اوخر سحر که نزدیک به صبح باشد باید گرفته شود.
: Nifedipine نوع آزاد شدن فوری دوا یا Immediate Release آن در خون مربوط بوقت معین روز است. گرفتن این دوا ازطرف روز جذب بهترداشته اگر در وقت شام گرفته شود 40% میسریت
بیولوژیکی یا Bioavailability خودرا میبازد. پس میشود که این دوا همگام سحرنزدیک صبح گرفته شود.
Digoxin :زمان غلظت اعظمی این دوا در پلازما در حوالی 8:00 صبح بسیار زیاد کوتاه است54) دقیقه( و اگردر حوالی 8:00 شب گرفته شود این زمان (96 ) دقیقه خواهد بود. فلهذا ایندوا باید در اواخر سحر نزدیک صبح گرفته شود.
Diltiazem :نوع Diltiazem HCL که به آهستگی داخل دوران خون میشود وبنام Extended Release شهرت دارد، اگر از طرف شب ) حوالی ده بجه( بحیث یک دوز منفرد استعمال شود Bioavailability آن 17% بیشتر است. پس بهتر است روزه داران ایندوا را هنگام نان شب بگیرند.
Enalapril :با این دوا، اگر تداوی فشار خون تنها بساعت 7 صبح صورت گیرد فشار خون هنگام روز خوب تحت کنترول میباشد وو قتیکه تنها ازطرف 7 شام استعمال میشود فشارخون را در طول شب کنترول نموده اما در طول روز فشار خون بلند میرود. پس ایندوا باید یکی دروقت افطار و یکی دیگرهنگام سحر گرفته شود.
:Theophyllin آن نوع ایندوا که به آهستگی داخل دوران خون میشود اگر بساعت 3 بعد از ظهر گرفته شود تاثیر بسیار خوب در طول شب داشته از سمیت آن جلوگیری بعمل میآید. یک رژیم غیر متقارن یا Asymmetric فورمول Sustained Release ایندوا که شامل گرفتن یک(1) تابلیت درصبح و چهار (4) تابلیت در شام است یک غلظت یکنواخت و مؤثر تیوفیلین را هنگام روز و مخصوصأ شب در پلازما تولید نموده ، مریض استما ویا COPD نفس براحت میکشد. ممکن این رژیم برای روزه دارانیکه استطباب تطبیق آنرا دارند بهترباشد.
Gay JP و همکارانش46 گرفتن تیوفیلین را نزد روزه داران صحتمند دو (2) ساعت بعد از افطارو دفعتأ بعداز سحر مطالعه نموده دریافتند که جذب تیوفیلین بعد از افطاربسیار زیاد کم شده بود. از این مطالعه چنین برمیآید که روزه داران تیوفیلین را هنکام سحربکیرند.
:Inhaled Steroids با استعمال این گروپ ادویه درماه مبارک رمضان کدام ممانعتی وجود ندارد. معمولأ چون روزدو (2) بار توصیه میشود، روزه داران میتوانند که این ادویه را هنگام افطار و سحراسنعمال نمایمد.
Prednisone :نشان داده شده است که اگر این دوا بساعت سه (3) بعد از ظهر از طریق دهن گرفته شود در بهبودی خصوصیات استمای شبانه مؤثر تر میباشد. پس اگر بمجرد افطار پریدنیزون گرفته شود مؤثر خواهد بود. اگرپسانترگرفته میشود خواب آرام را مختل میسازد.
Cimetidine :تطبیق این دوا هنگام رفتن به بسترمؤثرتراست. تطبیق شبانۀ این دوا نه تنها افراز اسید معده راتنقیص میدهد بلکه قرحۀ معده را نیز التیام میبخشد. روزه داران میتوانند که این دوا را بعد از تراویح بگیرند.
Ibuprofen :بعد از تطبیق فورمول Press coated این دوا دریافت گردید که سرعت و وسعت جذب آن هنگام 8 صبح نظر به 10 شب کمتر بود. پس روزه داران باید این دوارا بعد ازصرف طعام شب بگیرند. در نوع آیبوپروفینی که به زودی داخل دوران خون میشود کدام فرقی بین گرفتن آن در صبح ویا شب دیده نشده است.
: Valporic acid مؤلف Aadil N و همکاران شان48 در رضاکاران صحتمند نشان داده اند که: در اثنای رمضان جذب این دوا که بساعت 8 شب گرفته میشود )بعد از افطار یا نان شب) Elimination half life آن نظر به 5 صبح )سحر) بمقایسۀ قبل از رمضان بسیار زیاد تنقیص میآبد. مؤلفین فوق توصیه میدارند که باید سویۀ خون ادویۀ ضد صرعه (مرگی) در ماه مبارک رمضان جدأ تعقیب شود.
تاثیر ادویۀ فشار خون رابالای روزه دارانیکه مصاب فشار خون بودند Habbal R49 و Perk G وهمکاران شان50 مطالعه نموده اند. آنها فشار خون مریضان را با تطبیق Ambulatory Blood Pressure فشارخون 8 صبح ماورای رمضان و د رمضان را بوقت افطار تعقیب نموده کدام تغییر فاحش بین فشار خون این دو (2) زمان نیافتند. مؤلفین تحقیقات فوق به این نتیجه رسیدند که: مریضان مصاب Essential hypertension که صحتمند بوده کدام اختلاط ندارند میتوانند روزۀ ماه مبارک رمضان را با دوام ادویۀ قبل از رمضان خود بسلامتی دوام دهند.
Saour و همکارانش51 مؤثریت و تحمل ادویۀ طویل التاثیر ضد علقۀخون ویا Anti-coagulant را برای 5 سال در دو(2) کروپ ارزیابی نمودند. گروپ اول دوای خودرا از طرف شب گرفته روزه دار بودند. گروپ دوم دوای خودرا مثل گروپ اول دوام داده روزه دار نبودند. مؤلفین به این نتیجه رسیدند که روزه کدام تاثیر خطرناک بر محفوظیت و مؤثریت تداوی با ادویۀ طویل التاثیر یا Long acting ضد علقۀ خون ندارد. پس روزه داران میتوانند که این دوا را مثل قبل از زمان روزه داری دوام دهند.
دوم: ادویۀ که روز دو مراتبه یا اضافه تر گرفته میشود:
دراثنای رمضان تقسیم نمودن ادویۀ که دو(2) بار یا اضافه از آن گرفته میشود بین افطار و سحر مشکل است. درین وقایع به اساس قواعد اسلامی نگرفتن روزه روش بهترتر است. با آنهم روزه دارانیکه ادویۀ خودرا روزانه دوبار میگیرند میتوانند که روزه گرفته و ادویۀ خوددرا بین افطار و سحرعیار نمایند. مخصوصأ مصابین مرض صرعه یا Epilepsy که تداوی دامنه دار وقایوی با Carbamazepine دارند میتوانند که دوای خودرا هنگام افطار و سحربگیرند53. معهذا، چون زمان Dose دوا و مصافه بین دو دوز دوا فرق کرده است ، امکان دارد پروفایل غلظت پلازمای ادویه را متاثر ساخته، تحمل ومکفی بودن ادویه را متضرر سازد. این زیادتر به آن ادویۀ مصداق پیدا میکند که ضریب تداوی یا Therapeutic index شان بسیار تنگ و یا نزدیک بوده، بدین وجهه خطر سمیت شان هم بیشترشده میتواند.
در صورت مشکلات عیار نمودن تداوی در ماه مبارک رمضان یک راه کومک بمریضانیکه میخواهند روزه بگیرند تبدیل نمودن دوای عادی شان ، در صورت ، امکان بیک دوایست که به آهستگی یاSlow Release و دامنه دار یا Chronotherapeutic داخل دوران خون شود. مثال عمدۀ این نوع ادویه قرار ذیل است: تیوفیلینی که به آهستگی آزاد میشود، پروپره نولولی که به آهستگی آزاد میشود یا Propranolol CR ، Verapamil Hydrochloride( Verelan PM) ،Diltiazem Hydrochloride دیلتیازیمی که به تدریج آزاد میشود) و ادویۀ که بصورت Patch در جلد استفاده میشود مثل Tulobuterol skin patch که برای تداوی استما استطباب دارد.
همچنین ادویۀ که اطراح Half life آن طویلتر است میشود که منحیث یک دوز منفرد از آن کار گرفته شود. مثال عمدۀ انها عبارت اند از:گروپ NSAIDS مثل Naproxene با نیمه حیات 12 الی 17 ساعت و Piroxicam با نیمه حیات 26 الی 38 ساعت بمقایسۀ Ibuprofen که نیمه حیات 2الی 3 ساعت دارد، میباشد. ازجانب دیگربا نیمه حیات طویل خطرازدیاد اعراض جانبی بیشتر است مخصوصأ با استفاده از پیراوکسیکم.
تاثیرات دوا وغذا بر یکدیگر39
گرفتن دوا با غذا امکان دارد که سبب تنقیص، تاخیر ویا تزئید آن دوا در سیستم دورانی شود. درجۀ تاثیر دوا و غذا بریکدیگر و یا اینکه غذا تاثیر منفی یا مثبت در جذب یک دوا دارد مربوط به فکتورهای مختلف است که مشتمل اند بر:
• طبیعت فزیکی و کیمیاوی دوا
• فورمول کیمیاوی دوا
• نوع غذاییکه با دوا صرف میشود
• مصافۀ که بین زمان صرف غذا و گرفتن دوا وجود دارد.
درماه مبارک رمضان دو فکتور های اخیر رول عمده بازی میکند زیراکه در رمضان هم نظم وهم وقت صرف غذا فرق پیدا میکند. توجه زیاد به ادویۀعطف شود که باید به معدۀ خالی گرفته شود مثل: Furosemide, Rifampicin و انتی بیوتیکها مانند Erythromycin وغیره.
کمیت و کیفیت غذاییکه دررمضان در وقت افطارصرف میشود بر جذب بعضی از ادویه ها مؤثر میافتد. مشروبات مانند چای، کافی و شربت نارنج اسید معده را زیاد ساخته که در اثر آن جذب اسید های ضعیف مانند Salicylates, Dipyridamol ، سلفامیدها، بعضی انتی بیوتیکها و هیپنوتیکها زیاد شده در حالیکه تاثیر Pethidin, Amitryptylin و انتی هستامینها نهی میگردد. مقدار بلند شحم و کاربوهایدریتهای غذا میتواند Bioavailability ادویه را تغییر بدهد اما این تغییرات مربوط به فورمول دوا بوده میتواند. ذیلأ یک لستیکه رابطه و تاثیربین دوا و غذا را نشان میدهد حضورتان تقدیم میکنم:
Levothyroxin :گرفتن این دوا همرای طعام ، ورژیم غذایی که حاوی الیاف زیاد باشد جذب تایروکسین را تنقیص میدهد. هرگاه این دوا، در معدۀ خالی گرفته شود جذب آن بیشتر میگردد. فلهذا تایروکسین هر روز بعین وقت و یکساعت قبل از غذا گرفته شود.
Digoxin :غذاییکه دارای الیاف غذایی زیاد باشد مانند تولیدات گندم، سبزیجات خام، Cereal bran و میوه جات ، جذب دایجاکسین را نهی نموده از تاثیر آن میکاهد. برای رفع این مشکلات مریضان باید این دوا را یا یک (1)ساعت قبل از غذا و یا دو(2) ساعت بعد از غذا بگیرند.
Verapamil/Felodepine :نوشیدن Grapefruit قبل از گرفتن Verapamil, amlodepin, nifedipin و felodepin جذب شانرا زیاد میسازد. فلهذا کسانیکه به گرفتن این ادویه توصیه شده اند باید از خوردن و نوشیدن این میوه پرهیز نمایند تا از سمیت این دوا جلوگیری شود.
Propranolol :غذاییکه پروتیین زیاد داشته باشد استقلاب آنرا متضرر ساخته غلظت خون و تاثیرآنرا ازدیاد میبخشد. فلهذا با این دوا از صرف کبابها و غذا های گوناگون پروتیینی پرهیز شود.
Lithium :غذاییکه ادرار را قلوی میسازد اطراح آنرا از بدن سرعت بخشیده تاثیرآنرا کم میسازد. این دوا درین اواخر استعمال زیاد ندارد.
:Theophyllinیک رژیم غذایی که دارای کاربوهایدریت کم و پروتیین زیاد باشد بشمول گوشت گاو گریل شده اطراح این دوا را از عضویت سرعت بخشیده منجر به کنترول نا مکمل استما و دیگر حالاتیکه استطباب استعمال را درآن داشته باشد،میشود. بنأء، غذاهای غنی از کاربوهیدریت و فقیر از پروتیین مانع اطراح آن گردیده مریض تاثیر بهترتر آنرا حس میکند. اما غذا برفورمولهای مختلف تیوفیلین تاثیر مختلف نشان میدهد. نوع تیوفیلینی که به آهستگی داخل دوران خون میشود باید در معدۀ خالی گرفته شود. نوع مایع و آنکه Non-sustained release اند بهتر است اول در معدۀ خالی گرفته شود، بعدأ در صورت تخریش معده با غذا گرفته شود.
Loratidine :غذا جذب این دوا را بطی ساختهباالنتیجه جذب مقدار کلی آنرا زیاد میسازد. فلهذا این دوا باید در معدۀ خالی گرفته شود.
Fexofenadine : صرف گریپفروت و نوشیدن شربتهای نارنج و سیب با این دوا غلظت سویۀ خون آنرا تنقیص میدهد. فلهذا ازصرف این میوه و شربت با این دوا پرهیز شود.
Carbamazepine : شربت گریپفروت میسربودن بیولوژیکی یا Bioavaiability آنرا توسط نهی فعالیت انزایم CYP 3A4 در جدار امعا و کبد ازدیاد میبخشد.
Diazepam : با گریپفزوت جذب دیازیپام بسرعت پیش میرود.
Biophosphonates : غذا فوق العاده Bioavailability Alandronate را تنقیص میدهد. گرفتن الندرونیت 30دقیقه ویا 60 دقیقه قبل ازیک ناشتای ستاندرد امریکایی 40 % Bioavailability آنرا بتناسب دو (2) ساعت انتظار برای ناشتا پایان میآورد. اگرالندرونیت با شربت نارنج و یا کافی سیاه گرفته شود میسر بودن بیولوژیکی آن 60%نزول میکند. فلهذا، بهترین توصیۀ عملی آنست که مریض بعد از نیم شب از صرف غذا خود داری کرده بمجرد بر خواستن از خواب و اقلأ 30 دقیقه قبل از صرف غذا و مشروبات الندرونیت را با آب بلع نموده دوباره به بستر نرود. بهتر است برای نیم ساعت مکمل بحالت ایستاده و قدم زدن سپری کند.
روزه وطرق تطبیق ادویه در رمضان39
توصیۀ، گرفتن ادویه توسط طرق مختلف موضوعییست که بقضاوت داکتر فامیلی تعلق میگیرد. در یک سیمینار طبی و مذهبی زیر عنوان " نظریۀ اسلامی دربارۀ بعضی موضوعات طبی عصرحاضر" که در سال 1997 در موراکو برگزار گردیده بود در بارۀ مواد وافعالیکه روزۀ ماه مبارک رمضان را نهی میکند نیز بحث صورت گرفت. درین سیمیناریکتعداد علمای مشهورشریعت اسلامی، علمای فقه، دوکتوران طب، فارمکولوژیستها، ودیگر ساینتیست ها شرکت ورزیده بودند. در اخیر همه به این نتیجه رسیدند که تطبیق مواد از طرق ذیل روزۀ ماه مبارک رمضان را نهی نمیکند:
• قطره چکانهای گوش و چشم
• موادیکه از طریق جلد جذب میشوند مثل کریمها، مرهمها و پلستر های طبی.
• داخل نمودن Pessaries ، Ovule های طبی در مهبل وشستشوی مهبل .
• ادویه که از طریق جلد، عضله، مفاصل واورده زرق میشوند، به استثنای زرق تغذی داخل وریدی.
• آکسیجن و گازات انستیزیولوژی.
• تابلیت Nitroglycerin که تحت زبان برای رفع درد در خناق صدری یا Angina pectoris مورد استعمال دارد.
• استفاده ازMouthwash, gargle یا Oral sprayمشروط بر اینکه بلع (قٌرت) نشود.
• علاوتأ اکثریت حاضرین موارد ذیل را نیزاضافه
نمودند:
*قطره چکان بینی (انفی)، Spray انفی و Inhaler ها. زرقیات مقعدی برای بواصیرو غیره به استثنای تغذی از طریق ریکتم .
*عملیاتهای جراحی که تحت انستیزی عمومی اجرا میشود، اگر روزه دار بخواهد بروزۀ خوذ دوام دهد.
مریضان مصاب امراض و حالات ذیل ازگرفتن روزۀ ماه مبارک رمضان معاف اند.
• نفستنگی مزمن
• شرائین اکلیلی قلب
• عدم کفایۀ مزمن گرده ها و آنهاییکه از دیالیز استفاده مینمایند.
• عدم کفایۀ قلب
• مرض شکر نوع یک(1) و دو (2)
• زنان حامله دار
• مادران شیر دهنده
• امراض حاد ( قضایی روزه در ایام بعدتر).
• اشخاص معیوب
• مریضان عقلی و Mentally retard
• افراد بسیار مسن
• کارگران گرمیهای تابستان و سردیهای زمستان
• سفر اضافه از 48 مایل از اولین Highway Exit
نزدیک خانه.
• مریضان مصاب سنگ کرده که باید زیاد آب بنوشند.
• بعضأ برای نجات حیات یک شخص لازم میافتد
که اول روزه باید اختتام یابد.
خلاصه:
روزۀ ماه مبارک رمضان با تمام فضایل وخوبیهای آن موهبتیست که خداوندج نصیب مسلمانهای جهان عنایت فرموده هست. ماه رمضان ماه نزول قرآن برای رهنمایی بشر، ماه ترحم ومهربانی، ماه عفو بخشش، ماه توبه وروش پسندیده، ماه اجتناب از منهییات، ماه برکت و فراوانی، ماه درک ازاحوال پریشان گرسنگان جهان واتصال به اوامرخداوندیج و شریعت محمدیص هست که مسلمانان درهمۀ نقاط جهان برای این منظور روزه میگیرنذ، بپا میایستند و سر بدرگاه ایزدیج، برای راز ونیاز، فرو میبرند.
روزۀ ماه مبارک رمضان برای فاقگی و یا منحیث یک رژیم غذایی سریع التاثیربما نیامده است. روزه داران روی یک پلان منظم که از قرنها به اینطرف رائیج است روزۀ خودرا بعد از آفتاب نشست با افطار باز میکنند و با قبل از آفتاب برآمد در سحر روزۀ خودرا شروع میکنند و از افطار تا سحرهر نوع غذا و مشروبات حلال استفاده مینمایند. در طول رمضان هدف اولییۀ مسلمانان جهان اینست تا روزۀ خودرا جهت رضای خداوندج وپیروی از اساسات اسلام بجا آورده تا به تا ئیدنورم دینی خود موفق بدر آیند.
یکی از فضایل ماه مبارک رمضان بهبودی صحت روزه داران صحتمند و مریض میباشد. تاثیرات فزیولوژیکی ماه مبارک شامل تغییرات در ساعت بیولوژیکی یا Circadian Rhythm است که روزه داران بدون مشکلات خودرا Re- synchronize میسازند. عملیۀ فزیولوژیکی دیگر عبارت از فعالیتهای استقلابی یا Metabolism عضویت است که بفضل و کرامت ماه مبارک رمضان به مفاد روزه داران ختم گردیده کولسترول عمومی پایان میآید، کولسترول خوب شان بلند میرود، کولسترول بد شان کم میشود و وزن افراد یکه وزن زیاد دارند تنقیص میآید. تطابق یا Coping بدون فشاراضافی،تخرشییت ،زودرنجی وبیحوصله گی صورت میگیرد. تنها روزه دارانیکه در ماه رمضان این روشها را تظاهر میدهند همانا کسانی اند که به سگرت، کافی ویا جای اعتیاد روزمره دارند ؛ ازجانب دیگربرای این افراد ماه رمضان یک وسیلۀ مفید و ارزانیست که میتوانند ازشراعتیادات خود رهایی یابند. کدام تغییر فاحش در (Score )اندزۀ خواب ماه مبارک رمضان بمقایسۀ قبل از رمضان درک نگردیده است. اگر کمی خواب را بعضی افراد در ماه مبارک احساس مینمایند با استراحت بعد ازظهرآنرا تلافی میتوانند.
اشخاصیکه، امراض مزمن دارند و یا سن بسیار پیشرفته دارند از روزه گرفتن ماه مبارک رمضان معاف اند. کسانیکه به امرض حاد در طول رمضان مصاب میشوند باید تا بهبودی حال روزه نگیرند واما مکلفیت دارند تا قضایی آنرا در روزهای پسین ادا نمایند. مریضان شکر) هر دو نوع ( روزه نگیرند، آنهاییکه روزه میخواهند بگیرند باید توجهه جدی به صحت و سویۀ شکر خون خود عطف نموده متوجه اعراض و علایم کمی شکر یا Hypoglycemia که خطر حیاتی دارد باشند. اگرانسولین میگیرند باید مقدار آنرا با مشورۀ داکتر فامیلی خود، روزه دار تنقیص بدهد.
روزه داران صحتمند، هم مفاد صحی زیاد در ماه مبارک رمضان نصیب میشوند که به آن اصطلاح Detoxification تائید کرده اند. روزه سیستم جهازهضمی رامنظم ساخته غذای متوازینی که اشخاص کم وزن دررمضان میگیرند در امعا بهتر تر جذب گردیده وزن میگیرند.
تراویح، که با نمازعشا شامل 29 رکعت است برای روزه داران صفایی باطن و صحت فزیکی بار می آورد. در 229 حرکاتیکه در جریان نماز عشا و تروایح در طی تقریبأ دو(2) ساعت اجرا میگردد جریان خون در عضلات ازدیاد میآبد، فشار خون پایان میآید، وظیفۀ قلب آسانتر میشود، آکسیجن خون زیاد میگردد ودرینجاست که روزه دار درک میکند که هر نفسیکه فرو میرود ممد حیاتست و چون بر میآید مفرح ذات.
حرکات متعددیکه درمفاصل مختلف اجر میگردد و ظیفۀ مفاصل را بهترتر و مقاومترمیسازد. هورمون نشونما یا Growth Hormone در ماه مبارک رمضان و با اجرای تراویح زیاد افراز میشود و چون در تشکل الیاف کولژن رول عمده دارد سبب طراوت جلدی میگرددو بلآخره در هنگام تراویح مورفین های داخلی المنشاء افراز گردیده آرامی دماغی و راحت بدنی رابا میآورند.
گرفتن ادویه درماه مبارک رمضان توجهه جدی بکار داشته داکتر فامیلی، مریض و مریضدارهمه باید قبل از رمضان باهم نشسته موضوع گرفتن دوا را مذاکره نموده ، بعد وظیفۀ مریض وفامیل وی است که ازهدایات داکترخالصانه پیروی نمایند. دواییکه روز یکمراتبه گرفته میشود عیار نمودن آن کدام مشکلات ندارد. ادویۀ که روز دوباراستعمال میگردد،میشود که در زمان افطار و سحرآنرا گرفت. مریضان صرعه میتوانند که دوای وقایوی و دامنه دار خود مخصوصأ کاربهمهزیپاین را دراثنای افطار و سحر بگیرند. ادویۀ که اضافه از دو بارگرفته میشود باید توصیۀ داکترفامیلی را جستجو نمود. همچنین به مداخلۀ دوا و غذا درماه مبارک رمضان و خارج از آن توجهه زیاد بکاردارد. طرق تطبیق ادویه هم در ماه مبارک رمضان مهم بوده ادویۀ که بلع میگردد با تغذیهای وریدی و از طریق ریکتم مجاز نبوده ادویۀ که در جلد تطبیق میگردد ویا در بینی و چشم وگوش چکانده میشود در ماه رمضان سبب نهی روزه نمیگردند. همچنین ادویۀ که برای استما انشاق میگردد سبب نهی روزه نمیشود.
در اخیر از دربار الهی تمنا دارم تا به همۀ مسلمان های جهان توفیق عنایت فرماید تا روزۀ ماه مبارک رمضان را با شرایط محولۀ آن ادا نموده از امتحان خداوندی موفق بدر آمده در جریان روزه استعمال مسواک و در اخیررمضان فطر روزه را فراموش نفرمایند.
و من الله التوفیق
REFERENCES
• Shahid Athar MD, at www.islamfortoday.com
• Lisa Lytle at www.geocities.com
• Dorland’s Illustarted Med. Dictionary 28th Ed page 332
• Dr.Ebrahim Kazemi at www.rasulallah.net
• Ben salem et al at www.websciences .com
• L.Iraki et al at jcem.endogournal.org.
• Toda et al at findarticles.com
• Yavuz Furuncuglu et al, Pakistani J, of Nutrition 209-11, 2007
• Seddighe Asghary, Medical J. of Islamic Acad. of sci. 13:1, 35-38,2000
• K.M.S. Mansi et al, Am.J. of Appl. Sci, 565-69,2007
• Durdi Qujeq et al,Annals of Saudi Medicine 22:5,5-6,2002
• Emily Anthis at www.boston.com/news/blobe/health_science/articles
• Ramadhan at ramadhanku.com/2007/08/effects-on-human
• Leiper JB et al at www.webscience .org
• The Merk Manual 18th Ed page 1233-1237, 2005
• Memat Aybak et al at resources.metapress.com
• Neslisah Rakicioglu et al at www3.interscience.wiley.com
• Harunor Rashid, Breastfeeding Medicine 2:1, 2007
• A.Latifnia et al , J Ayub Med Coll Abbottabad, 2007:19(2)
• S.A.Saleh et al , Mal J Nut 11(2): 143-150, 2005
• Stephen A. Margolis et al at www.informaworld.com
• S.Akuchakian MD et al,J Res. Med. Sci. 2004;2:65-68
• Gaman Ali Mohammad, Diabetlogia Croatica 31-2, 2002
• From Shahid Athar , www.submission.org
• Rachida Roky et al at content.karger.com
• Saad Al-Kaabi et al at www.indianjgastro.com
• Einollahi B et al at www.library,nhs/ethnicity/view
• A.Temizhan, linkinghub,Elsevier.com
• Temizhan A. International J. Cardiol 70:149-153, 1999
• Selcuk Comoglu et al, Turk J Med Sci, 33(2003)237-241
• Mohammad A.Zafar Nomani at www.crescentlife.com/diet-during-ramadan
• Guma K.A, et al, Brit J Nutr 40:573-80, 1978
• THE NOBLE QUR’AN
• Hwaa Irfan at www.islamonline.net
• Safia Meek at www.islamonline.net
• Eat Healthy this Ramadan at health.iafrica.com
• Advice on health during Ramadan at www.bbc,co.uk
• Dr. Ibrahim B, Sayed at www.crescentlife.com
• N Aadil et al at www.bmj.com/cgi/content/full
• Z.Vahdat shariatpana et al at journals.cambridge.org
• Irish Health Headlines at www.vhi.ie/news/n011104b.gsp
• Aslam M et al, J Clin. Hosp. Pharm 1986; 1321-5
• Aslam M et al, Public Health 1986;100:49-53
• Dorland’s Illustrated Medical dictionary 28 Ed
• Ramadan Fasting: Health Benefits and problems at www.keralaayurvedics.com
• Gay JP et al, J Interdiscip. Cycle Res. 1991;21:190-2
• Iraki L et al, J Clin. Endocrinology Method, 1977;821261-73
• Aadil N et al, Methods Find Exp Clin. Pharm. 2002;22:109-14(medline)
• Habbal R et al Arch. Mal Coeur vais 1988;91:995-998 (medline)
• Perk G et al, J hum. Hypert., 2001;15:723-725
• Saour JN et al,Ann Saud. Med.1989;9:538-40
• Dr.Rami Mohammed Sami Diabi at www.quitcliniconline.com
• Elham Khattab, JIMA, 2008;40:156-160
بالا
بازگشت