و ز ير محمد گل خا ن مهمند بر ا سا س پا ليــسهای مشترکا ء تنظيم شــده ای خا ندادن آ ل يحی ــ ســر ا ن قبا ئل و ا يد و لو گها ی مــکتـب عظمت طلبی قــو مـی برای تطبيق پلانها ی برتری چويان قو می که بعدا ء به آن خو اهم پرداخت زميها ـ باغها ـ و چها ر باغها ی مـر د م را تـصـرف و آ نـرا قهراء و جبرا ء بر نواقل بدون پــر د ا خت پــو ل تو ز يع نمود وی بر ما مو رين موظف وتحت امر خود و ظيفه سپرده بود تا که از سا حه زميداری مردم اضا فه جر يبی ها پيدا کنند و يا اضا فه جريبها بکــشـنـدچون قبلاءدر زما ن ا ما ن ا له  خا ن دولت زمينها را به بهای نا چيز بمردم فرخته بو د و زمينها ی که قبلاء زير کشت و کار دهقا نا ن و صا با ن زمين قرار داشت بنا م صا حبان اصلی اش قبا له داده و شا مل دفتر ما ليه دهی نموده بود در زمان مذکور اکثرا ءزميداران از زميهای خود بخا طر اينکه از پرداخت ما ليه سنگين در هــراس بودند بــســياريها کلا ء و يا قسما ء از ا خذ دو باره ءزمينها ی خود صر ف کرده بودند دولت در آن وقت نها يت خر سند ميگرديد که مــردم بيشتر زمين اخذ کنند ازينکه اندازه ء آب ثابت بود مـردم بخاطر نرســيد ن آب کافی برای زراعت از تسليم شد ن زمين ها ی زيا د ا حتيا ط می کـردند و از طرفی جون دهقانان بازار بزرگتـر برای فروش محصولات خود ندا شتند ودولت اکثراءما ليه خود را نيز نقده تسليم ميشد و اين مطلب يکی از علل سقوط دولت امانيه از درک سنگين بودن ما ليه بر دوش مردم و از طرفی فسا د اداری در دستگا ه دولت اما نی بود ۰ دولت در آن زما ن خـرسند ميگرديد که زمينها صا حب کرده بدولت  ماليه د هـنـد و ازطرفی زمينها زير کشت و زرا عت و آبادانی قرار گيرد ولی در مقطع زما ن دگــر ما مو رين و ظيفه دار دولت نا در غدار و با با ی بيکا ره ملت  يکجا با نواقـل بالای زمينها باغها و چها ر باغها ی مردم (چهار با غ در زار ميوه دار گويند ) گــردش نموده اضا فه جيربيها را پيدا ميکـردند و يا به زو و بر نا حق از زمينها ی مـردم اضافه جــبيی ها می کشيدند مردم تقا ضا می کــردند که ما خود اضا فه جـريبی خود را اگـر وجود داشته باشد ما خود ما می خـريم ۰( دولت ذات ملو کا نه ا ی رعيت پــر و ( ! ! ! ) با با ی ملت حا ضرنبود و حاضر نميشد که بنا م اضا فه جـريبی شده را به صا حبا ن اصلی اش بپول  بفروشد ولی با تقسيم و پارچه پا ر چه نمودن  زمينها ی مذکور آنها را به هموطن ديگر ما  اضا فه جـريبيها ها ی مذ کور را بطو ر رايگا ن ميدادند ۰۰۰ اين   بود فرق در ميا ن دو رعيت سلا طين جبا ر که اذ جيب ملت برايش عنوا ن بابا ی ملت عطا ءنمودند۰) 
 

اين تقا ضا ءشر يفا نه ءمـردم با دشنا مهای رکيک و مشت و لگــدجوا ب دا ده ميشـد ۰در زما ن ا ما ن ا له خا ن کو شش برای قبو لا ندن مـردم به اخذ زمين بيشتر از طر ف دولت صو رت مـيگـر فت و دولت با و سا ئل مختلف مـر د م را به قبول زمين بيشتر تشو يق ميکـرد ولی بعداء   زمينها قـد ر و ا رزش زيا د پيـدا کـرده و از طر فی با زحمــکشی صا حـبا ن خود آ با د وزرا عتی گـرديده بود و قـسمتی از زمينها ی مذکور به باغ وچهـا ر با غ و زمينها ی زرا عتی و د ا رای سـيـستمهای آبيا ری وصا حب درو دروا ز ه گـرديده بودند۰ما مـورين مـو ظف يکجا با جر يب چـيــها ونواقل مسلح بالای زمـيـها ی مـردم قـد م زده هـرچـه کـه دلـشا ن می خوا ست سا حـه زميدا ری مـردم را هما نقـد ر ا علا ن می کـر دند ۰ چو ن اکثر يت دهــقا نا ن و زمينـدا را ن ازجـر يب ــــ بـسو ه ــ بـسو ا سه و ا ز مـتر مـر بع چـيز ی نمی دا نستـند ۰و از طر فـی چو ن جا ن شـرين است و لت کوب هـم تلخ و حــفــظ عـزت و آ برو ضـر ور و از طرف مـردم نمی خـو ا سـتند ديده و دانسته خود را زير مشت و لگد هـيت مـذ کور بی اند ازند چون نواقـل يکجا با ما ورين مـو ظـف و جـريب چی هـا مشلـيکه ميرا ث پـد ر وپـدر کلا ن خو د را از کسـی اخذ کـنـند يکجا با ژاندرم هـا ی مسلح توام با شلاق با لا ی باغ زمين و چها ر با غ مـردم در گـردش بو دند و صاحبان باغ و زمين بخا طـر اينکـه کا ملا ء بربا د نگـرديد ه با شـند دارو ندا ر خـود را فـر وخته بما مـورين مو ظف دولت ستمـگـر رشوه مـيدا دند و رنه خانه ء آنها کا ملا ء خـرا ب و بربا د ميگـرديد هــر گا ه با غ   ـ چـهـا ر با غ ـ زمين و دروديوار آ نـهـا خوش نوا قـل می آمد ما لک اصلی تبا ه و بر با د شـد ه بود چو ن سا حـه ء زمـيـندا ری مـردم هـر جـه کـه ما مو ر مـو ظـف و جـريـب چــی می گـفـتـند به هـما ن اندا زه تـعـيـين گـر ديد ه و اضا فـه جـر يبی فـو راء بنا م يکی از نو ا قــل قـبا لـه دا ده مـی شـد و سـا حـه ء مـذ کـو ر فـو راء نشا نی شـد مـيگرديد طبـق پلا نها ی  قـبـلا تـنـظـم شـد ه بعـد ا ز سپر ی شدن چـنـد روز وجا بجا گـر د يـدند در ملکيت جد يد و آ شنا گرد يد ن در محل فـر د نوا قـل يک بها نـه را پـيـداد کرده جـنـگ و جـنـجا ل ر ا طـبق پر و گـرام عـمـو مـی و قبلاء تعـيـين شـده از طرف د ولت شو نيسـتی برپا مـی کـردند و از دست صا حبا ن اصلی زمــيـنها ـ با غها و چها ر با غها به حکو مت عارض گشـته و ادعا مـی کـردند که گذا ره و زنده گی ا يشان با صا حبا ن اولی که حالا به همسا يه صا حبا ن جديد تبد يـل شـد ه است مـمکـين نيست با يد که صا حب اصلی ( يعنی صاحب قبلی ) زمين مـر بو طه به صاحب جديد را بخرد ورنه نواقـل (هـمسا يه جـد يد ) زمين با قی ما نده ای ما لک  اصلی را خوا هــد خـر يد ( هيـچکـس نمی توانست که ازين نو وا رد ين پـر سا ن کند که شما اين پولها را از کجا نموديد ؟ ) و نـر خ زمين مـر بو ط به خود را خيلها بلند انتخاب می کـردند که صا حـبا ن اصلی زمينها ی مذکو ر را خـر يد ه نتوا نند چو ن چند روز قـبـل صا حب اصلی زمينها ـ باغها و چـهـا ر با غها دار و ندا ر خو د را به هيت موظف دولت شـو نـيـسـتی خا ند ا ن آل ايحی رشوه داده بودند و از طرفی نواقـل نرخ سهميه خود را بسـيا ر  بلند تعيين ميکـردند که صا حبا ن اصلی از خــر يدن سـهميـه نو وا رد صر ف نظـر نموده حا ضر  بـفـرو ش سهم خود ميگـر ديدند ۰ در صورت قبولی مو ضـو ع از طرف صا حبان اصلی هـر نـر خيکـه از طرف صا حبا ن اولی تعيين ميشـد با جـبـيـن گشـا د ه ( ! ) ا ز طـرف نوا قـل قبول ميگــرديد و فو را ء قباله دومی از سا حه با قی مانده ای زمين د ا ری آن مـرد مظلوم تهيه ميگـرديد و به خـر يد ا ر نو ( به نو ا قـل ) خـر يد زمين ـ باغ و چهار با غها ی باقی مانده تبر يک گـفـته مـيـشد ۰ فوراء نو وارد قبا له را اخذ و از قا ضی خا نه بيرون شده چند افغا نی بمثا به ء از گا و غدود به صا حبا ن اصلی زمينها ـ با غها و چهار با غها داده و پـر داخـت پول اساسی  وبا قی ما نده را بـچـنـد روز بعـد تـر و عــد ه مـی گــذ ا شــتـنـد ۰ البه اين اولين وآخـرين پو لی می بود کـه به صا حبان ا صلی داده ميشد ۰ هـر گا ه دهقانان ساده دل عـر يضه و شکا يتی بـه حکو مـت می کردند بجز از مشت و لگد دو و دشنا م چيز ی ديگری نصيب ما لکان اصلی نميشد نه محاکمه ـ نـه ما مورين مسوول ـنه ديوان و دفتر استبداد کسی و مـر جع ای بـه داد مـردم نمی رسيد و ا صلاءبربا دی مـردمان محل وتشد يد دشمنی و مخالفتهای دوامدار در ميان مليتهای با هـم برادر کشور ما جـز برنامه و پلا نـهای قبلاءتنظيم شـده دولت بود ۰

بدين وسيلـه طی چند سا ل زمـينها و با غـها ی مـردم بـه نوا قل به ( خا ن و خا ن صا حبان های جديد ) بـه اشکا ل مختلف با يد تسليم داده ميشد ۰ صا حبا ن اصلی زميـها ی زراعتـی ـ باغها و چـها رباغها در شما ل کشـو ر ( در ترکسـتا ن دير وز ) و بخصو ص در ولا يت بلخ به مـزدور ـباغبا ن ـ چو پا ن ـ اشتر کا ر و دهـقا ن مـهما نا ن نا خوا سته با يد تبد يل ميگرديدند ۰ چنا نچـه اکثر يت قا طع با شند ه گا ن اصلی از هـمـه چيزسـا قط گـر د يد ه بـه مـزدور ـ نوکـر ـ چـو پا ن و د هـقا ن نوا قـل تبد يل گـر ديد ند و اين يک تراژيدی و اقعی تا ر يخی بود کـه عملی گـرديد ۰

تو ز يع زمينها ی دولتی با ئـر به نوا قـل هـمز ما ن غصب آبـها ی زراعـتی مـر دما ن بو می سـمـت شـما ل و يا تـر کسـتا ن ديروز بـر ا ی آنها !!!۰  در و لا يت بلخ زمـينـها ی زيا دی دولتی و جود داشـت و تا هـنوز نيز و جـود دارد ۰ در و لايت بلخ چيزيکه ارزش دارد آب است و زمين بدون آب آرزش نــها يت کم دارد ۰ وزير محمد گل خان مـهمند به نواقل امـر کـرد هــر قـدر زمين از هـر جائيکه کا ر داشـته با شـيد تصرف نما ئيد بعـداءمامـور ين برايتا ن اسنا د و قبا لـه تهـيه و ترتيب می نما يند ۰ لذا نو ا قـل بيشتر ا ز  و لسوالی بلخ و اطرا ف آن کـه از محلات مـذکور   ۱۸ هـژد ه نــهـر آ ب ميگذرد برای خود زمين ا نتخـاب و آ نـرا تصرف نمودند ۰ طـوريکـه مـردم ما قصـه مـی کنند : يک روز نوا قـل با يک کميت زيا د نزد وزير محمد گل خان مهمند رفــتـند و گـفـتـند که : و زير صا حب تو ما را صا حب زمين ـ باغ وچهار باغ سـا خـتی حالا بگـو کـه مـا آ ب را از کجا کنيم ؟چون زن و مـرد نوا قـل هـمـه مسلح به تـفـنـگ ـ تـفـنـگجه و شـمشير بودند و برای نشان دادن زهـر چشم يگا ن وقت ايشان در پيشروی مـردم به نشا نزنی مبا درت می ورزيد ند و مـردم محلی چه برسد به اسلحه حتی حـق نگاهداری چا قو را نيز نداشتند وزيرمحمد گل خا ن مهمند در جوا ب ميگويد گه در شا نه هـا و در دستاها ی تا ن چيست ؟ نواقل در جواب ميگو ينـد کـه :تـفـنـگ ـ تـفـنگچه وشمشير و با زسوال ميکنـد که اين تـفـنگـــ ــ  تـفنگچه و شـمشـير برای چيست ؟نواقـل خا مو ش و بـدون جـوا ب می ما نـنـد و زيـر محمد گل خا ن مهمند خود جوا ب ميد هــد کـه : برويد آ بهای خا م کله ها را بسته نمو ده کشتـزا ر های خود را سيـرا ب کنيد همينکه زمينـها و با خـها يتان سـيراب گرديد ند دو باره آبـرا برا يشان رها کنيد و و همينطـور هميشه عمل کنيد ۰ هـر گا ه خام کلها اعتراض و شکا يت نمودند برا يشا ن بگوئيد که اينجا افغا نسـتا ن است و به افغانها تعلق دارد اگـر شما مـزدوری و نوکـری ما را قبولداريد خوب ورنه از هـر جا ئيکه آ مـد يد واپس دو باره به هما نجـها برويد اگـر باز هـم جنجا ل کـردند ايشا نرا بکشيد ورنه گو ش وبينی ايشا نـرا بريده آنهـا را نسـخ نما يد ۰ ديگـر من نشنوم که بنام آب نزد من بی آئيد شما افغا نـها صا حب اين وطن هستيد خام کلـه هـا حتی يک چا  قو ندارند هـر گا ه باز هم زور تا ن  به خام کله نــر سيد قو م وقبيله خود را دعوت نما ئيد تااينکه يکجا با آنها از سر زمين خود در مقابل بيـگا نــها  ( يعنی در مقا بـل ازبکها ـ ترکمنها ـهـزارهـها ـ تاجکها ۰۰۰و غيره دفاع نما يد و ا ز طرفی هـر چند روز بند ساختن آبها و دو با ره باز نمودن نهر ها کار دشواری برای نوا قليکه اکثراء مصروف مالداری بودندواز ز راعت ـ با غ و با غداری چيزی نمی دانستند بود ۰ تا اينکـه ايشا ن با هم بمشوره نشستند از ميان آنها يکتن بنام سلطا ن محمد خان يکی از خا نها ی زرنگ ساختن آسيابهای را در مسـير نهـر های مـر د م ابتکا ر نمود ه۲۲ بيست و دو آسياب آبی در مسـير ۱۸نهر اعما ر نمود آسياب های ساخته شـده حـيـثـيـت بند های آبگـردان را داشت و فعلاء نيز عين وظيفه را اجرا می کند ۰و بدين وسيله نواقـل صاحب بی چون وچـراء آب ۱۸ هژده نهــر گــر ديد که هــرکدام از در يا بلخ جدا ميگــردد بر بادی وخانه خـرابی با شنده گا ن اصلی و لايت بلخ نيز از همين روز آغاز گـرديد۰ و ا ز طر فی پول سـر شا ر از بابت حق آرد نمودن گندم مـردم نيز بطور علاوه گی نصيب سلطان محمد خان گــرديد که در تاريخ پوليا ک از سلطان محمد خا ن بحيث يکی از خانهای تـيـپـيک تذکر داده شده است با شنده گا ن اصلی بلخ و کسا نيکه بدولت ماليه ميدهند ـ جوی کنی و نهـرکنی و سنگ کشی انجام می دهند (سنگکشی کار نها يت پر مشقت است ک در هـر سيلاب مـقـدار زيا د از سنگهای خورد و کوچک يکجا  با سيلاب هـا سـر ا زير شـده شـروع نهـر را بطول خيلی ها زيا د از ريگ و جغله و از سنگها پـرکـرده مسيــر آب را بسته می نمايد و آب در مسيــر دريا جاری گـرديده نهـر ها در کنار در يا هــمـه از ريگ و جغله پـر شده و نهـر ها کا ملاء بسته ميشو ند ۰ و تا و قتکه سنگ وجـغله ءآ ورده شـده تو سط سيلاب در نهـر ها پاک نگـردد در نهـر ها آب جاری نميگــردد ) با شنـد ه گا ن اصلی شما ل کشـور بخصو ص با شند گان و لا يت بلخ با حفظ کشيدن هـمـه ءزحمات و پرداخت ما ليه بدولت حق استفا ده از آب خود را نداشتند و تا هنوز در دموکـراسی کرزی صاحب نيز ندارند ولی نواقـل جوی کنی ـنهـر کنی وسنگ کشی نکـرده بدولت هـر گـز ما ليه نمی پـردازند و نمی پرداختند ( برای در يافت حـقـيـت موضو ع به د فا تر ماليه دهی مـراجعـه گـردد) ولی ايشا ن بخصوص بيشتـر از ۹۰%آب  را در فـصـل تا بستـا ن استفاده ميکنند ۰ آنـها بخا طر تهيه علوفه به حيوانات خود شـوره زار ها را آبياری کرده به کبلـزار ها تبديـل نمودند صاحبان اصلی سر زمين ولايت بلخ که ا زهـزارن  سـا ل به اينطر ف در آنجا زنده گی می کنند برای دادن آب بحيوانات خود و برای آ وردن آب بخاطر زنده گی شـبا روزی خود حداقـل مجبوراءبعضا ء۱۰ ده الی ۱۵ پانزه کيلو متر راه را طی مکنند اينسـت دمو کـراسـی و انساندوسـتی رژيمهای چـپ و راسـت و همچنا ن از برکت تخت و تاج ( ! ) بابای بيکاره ملت نصيـب مـردم مـا گــر ديد ۰ يعنی ماليه دهنده گان ـ جوی کنی ـنهـر کنی وبعد از هـر سيلاب سنگ کشی کننده گان از آب خود محـروم شده باغهـا ـ درختا ن و علوفه ءشان کاملاءخشک گـر ديد ه و مجبور بودند که فا صله های زيا دی را بخا طر آ وردن آب بر ای مصرف خود و حيوانات شان طی نما يند ۰به اسا س ضرورت شديد به آب و بخصو ص در فصل گـر ما تا بستا ن باشنده گان اصلی سر زمين بلخ بمجرد يا فتن آب اولاء بطور عا جل حوض های خود را از آب پر می کـر دند ۰ چون در سالها ی اول زنده گی با نواقـل مـردما ن محل پلو ا ن شـر يک هـا ی جـد يد خود را همدين و هـمـو طن خوب خود و افـراد دلسـو ز صلح دوست و با فـر هنگ فکر می کـردند همينکه آبشا ن قطـع ميـشد دهقانا ن فوراء بخا طـر کنترول آب خود در بالا ی جوی ها حـرکت می کـر دند همينکه می ديد ند آبشـا ن توسط نواقـل قطع گرديده است تقا ضا بردن آب خودرا ميکـردند و کسـا نيکه بخاطر بردن آب خود نزد نواقـل آ مد بودند تو سط برتری جويا ن قومی و عظمت طلبا ن زبا نی و ملی به گيـر سـگها ی آدمخو ر داده ميشد ند تا اينکه توسط سگـها ی آ د مخور تکه تکه و پارچه پارچه ميگرديدند دهقا نا ن اکـثراء بعد ا رها شدن ا ز چـنـگ سگهای مذکور ما هـهـا زخمهای خود را تداوی نموده اکـثراء به امـراض روحی گر فـتـا ر ميگـرديدند ايشا ن بعضا ء در خواب خود فريا د زده  و بيدار شده فـرار مـيکردند و بيمو جب و سر به خود داد و فريا د می زدند ۰ ويا کـسانيکه بخاطر آب خود به نزد نواقـل می رفتند ايشا نـرا با پا هـهای برهنه بالای پخصه های خار چـرخ ميدادند فـرد مظلوم را به درختی که در اطراف آن پخصه های خار ( بند لها ی خار ) را گذاشـته بودند در صورتيکه دستا ن وی را به عـقـبـش بسته کرده  و از گـردنش با ريسما ن بسته نموده ونوک ديگرريسمان را به د رخت بسته کرده و  پـير ا هـن وی را از جا نش بيرون کـرده وی را زير قمچين قـرار ميدادند تا اينکه وی مجبور به دورزدن بالای خا ربا پا يها ی بـر هنهء خودگـردد ۰

انجنیر امان  الله  استوار

روزندال   ـــــ  هـــا لند 

     Ostowar@Tiscali.nl

P h  :  0031-62-93- 23-475

قسمت اول

بالا
 
بازگشت