در سوگ استاد محمد اکبر شورماچ
استاد محمد اکبر شورماچ در سال ١٣۰٨ خورشیدی در دهکدهء کیوشت ولسوالی مندول ولایت نورستان زاده شد.
اوتعلیمات ابتدایی و متوسطه را در مکتب عسکری موسوم به « لیسهء سپورت نورستانی» و سپس در لیسهء عالی حربی مؤفقانه به پایان رساند.
بعداً او شامل دانشگاه (پوهنتون) کابل شده و از رشتهء تاریخ و جغرافیه سند فراغت بدست آورد.
زنده یاد شورماچ مدت ٢٧ سال بحیث استاد تاریخ و جغرافیه در لیسهَ حربی ایفای وظیفه نموده و در سال ١٣٦١ پیش از فرارسیدن موعد قانونی به تقاعد سوق داده شد.
چون او شخص فرهیخته، با درایت و آگاه از مسایل و معضلات پیچیدهء اجتماعی- ملی افغانستان بود، دولت وقت افغانستان در سال ١٣٦٢ او را بحیث مشاور وزیر اقوام وقبایل انتصاب کرد، که کارش در این پست مؤفق بوده و دستآوردهای معینی را در قبال داشت.
مرحوم شورماچ پسانها (در سال ١٣٦٥) بحیث معین وزارت اقوام و قبایل تعیین گردید.
از آنجایی که برای دولت جمهوری افغانستان و حزب دموکراتیک خلق افغانسان مسایل ملی و امور مربوط به سرحدات از اولویت ویژهء برخوردار بود، رهبری آنزمان کشور در سال ١٣٦٩ تصمیم به تقسیم وزارت موصوف به دو وزارت مستقل گرفت و در نتیجه استاد شورماچ به حیث وزیر امور ملیتهای جمهوری افغانستان که در تاریخ حکومات افغانستان سابقه نداشت تقرر حاصل کرد.
اما حسن شرق صدراعظم باصطلاح تکنوکرات آنزمان در جملهء اشتباهات عدیده یی که مرتکب شد، یکی هم انحلال وزارت امور ملیتهای جمهوری افغانستان بود، که در نتیجه محترم شورماچ درسال١٣٧۰ نیز از کار سبکدوش شد.
روانشاد شورماچ همزمان با کار های رسمی دولتی در اکثر نهادها و مؤسسات فرهنگی و علمی کشور مانند:
اکادمی علوم افغانستان،
انجمن نویسنده گان افغانستان،
انجمن فرهنگی سید جمال الدین افغان،
انجمن و شورای فرهنگی نورستان (که خود بنیانگذار آن بود).
شورای سراسری نورستان ( که خود ش آنرا تأسیس کرده بود)؛ عضویت داشت.
زنده یاد اکبر شورماچ در اکثر سیمینارهای علمی، در سطح ملی و بین المللی اشتراک کرده بود.
او در کمیسیونهای تدوین قانون اساسی، قانون انتخابات و شورای ملی افغانستان و کمیسیون عالی انتخابات شورای ملی افغانستان عضویت داشت.
شادروان شورماچ مقالات و آثار زیادی ( اعم از مطبوع وچاپ نشده ) در بارهء مسایل تاریخی- اجتماعی و سیاسی کشور دارد که عمده ترین آنها اینها اند:
- رسالهء « تحلیل اوضاع اجتماعی نورستان»، نشر شده در مجلهء آریانا در سال ١٣٣٥ .
- کتاب «صد سوال و صد جواب»، که در سال ١٣٤٧چاپ شده است.
- کتاب «جغرافیای عمومی افغانستان» طبع سال ١٣٥۰.
- رسالهء « تقسیم کار و مفهوم طبقاتی آن در جامعهء نورستان» که هنوز به شکل نسخهء قلمی بوده و اقبال چاپ نیافته است.
- رسالهء « فرهنگ نورستان» که درسال ١٣٦٥ چاپ شده است.
- رسالهء قلمی « رهنمای نورستان» که در سال ١٣٦٨تألیف شده است .
- کتاب « واقعیت سیمای سیاسی افغانستان» که در سال ١٣٦٩ ازجانب وزارت امور ملیتها چاپ شده است.
- رسالهء « نامهای تاریخی و ساختار نظام اجتماعی نورستان» که در سال ١٣٧٢ برشتهء تحریر درآمده ولی هنوز چاپ نشده است.
- نسخهء قلمی، تعلیق و تحشیه به رسالهء « منور الانسان فی بیان الانساب» مولانا عبدالرزاق نورستانی عمگلی گزینی.
- تعلیق و تحشیهء کتاب « صفتنامهء درویش محمد خان غازی و جنگهای شصت و شش دره »، نسخهء قلمی.
- کتاب « هویت سیمای سیاسی و تاریخی افغانستان » که در سال١٣٧٣ تألیف شده و هنوز اقبال چاپ نیافته است.
- رسالهء دستنویس « شناخت اجتماعی- تاریخی جامعهء نورستان » که در سال ١٣٧٢ به رشتهء تحریر درآمده است.
- رسالهء قلمی « قدامت تاریخی زبان کافری (نورستانی) » که در سال ١٣٧٤ تألیف شده است.
آخرین اثر پر ارزش زنده یاد شورماچ «نورستان در گسترهء تاریخ » نام دارد که در سال 2000 میلادی به کمک نورستان فوندیشن در پیشاور اقبال چاپ یافته است.
او بدون شک یک دانشمند آگاه، رجل خبرهء سیاسی، میهن پرست، مردم دوست، زحمتکش، معلم توانا و یک پدر مهربان بود. وی از نفوذ معنوی زیادی در میان مردم زحمتکش نورستان برخوردار بود.
او طی خدمت ٢٧ ساله اش در مکتب حربی و بعدها شاگردان زیادی را پرورانده و به جامعهء افغانی پیشکش کرد.
استاد شورماچ با زورگویی، استبداد، پرستش قدرت و مادیات نه تنها مخالف بود، بلکه با جرأت علیه آن میرزمید. او مانند قله های شامخ هندوکش سربلند و استوار بوده هیچگاهی سر به آستان دون صفتان مستبد فرو نیآورد. اوهمیشه با مردم و در کنار مردم بلا کشیدهء کشور قرارداشت.
وی به شاگردانش حتا در مکتب حربی، در دورهء های سیاه آل یحیی ( اعم از ظهر شاه و داود خان) و پس از آن در زمان امین فاشیست که پرداختن افسران (و آنهم استادان مکتب حربی) به سیاست جرم سنگین شناخته میشد، این صفات نیکو را به نسل جوان کشور درس میداد. او همانطوری که از تخلص اش شورماچ پیداست و این واژه در زبان نورستانی مفهوم بهادر و پهلوان را میدهد، عیار و مبارزی نستوه بود.
درزمستان سال گذشته من اورا بعد از سیزده سال در خانه اش واقع دهمزنگ کابل دیدم. مرحوم شورماچ که ازدرد درناحیهء پا وفشار بلند شِکوَه داشت در خانهء ساده اش از من مانند فرزند و رفیقش استقبال کرد. گرچه من او را پس از اینهمه سالها پیرتر ورنجورتر یافتم، اما از تهء قلب و از ژرفای وجودش هنوز آزاده گی و صفای رادمردی و عیاری هویدا بود. ما چندین ساعت متوالی باهم صحبت کردیم و بالآخره من از ایشان اجازهء رخصت شدن را خواستم، اما او مرا نمیگذاشت، من وعده دادم باز هم بیآیم و روز دیگر (روز دوم عید قربان) برای مدت طولانی ترنزدش رفتم . بازهم در وقت وداع، که واقعاً لحظه یی دشوارتر از وداع و فرقت نیست، چنانچه من به یاد این شعر مولانا ( ترانهء مرحوم احمد ظاهر) افتادم:
بگذار تا بگریم چون ابر در بهــــاران کز سنگ ناله خیزد روز وداع یاران
هرکو شراب فرقت روزی چشیده باشد داند که سخت باشد، قطع امــیدواران
او مرا نمیگذاشت، بروم ومیگفت درست گپ نزدیم و همدیگر را سیر ندیدیم. بالآخره ما خداحافظی کردیم. چون فردای آنروز قرار بود پرواز آریانا به استانبول صورت بگیرد، من از حضورش مرخص شدم، او با وجود آن که پادرد بود، مرا تا بیرون، تا کوچه های کثیف دامنهء دهمزنگ مشایعت کرده و در هنــــــگام خداحافظی گفت:
« چرا عجله داری، قصه های ناگفتهء زیادی دارم که برایت بگویم» من پاسخ دادم: «استاد، من در تابستان انشألله خواهم آمد.». او در حالیکه قطره اشکی از صورت نورانی اش سرازیر شده بود، گفت: «خدا میداند، شاید که دیگرهمدیگر را نبینیم!»
دریغا که چنین شد، و ما همدیگر را نتوانستیم بار دیگر ببینیم. متأسفانه که تابستان امسال به کابل رفته نتوانستم و این واقعاً آخرین دیدار ما بود.
روانشاد شورماچ در اول ماه سپتامبر سال روان در اثر بیماریی که عایدش شده بود، در اکادمی نظامی علوم طبی در کابل پدرود حیات گفت.
قالو انا لله و انا الیه راجعون.
با مرگ استاد شورماچ خانوادهء مرحومی، جامعهء فرهنگی کشور و منجمله نورستان، دوستان و رفقایش، شخصیتی برومند و فرهیخته یی آزاده را ازدست داده اند.
من به مثابهء یکی ازدوستان نزدیکش، به شاگردان و اقاربش، به رفقایش وخانوادهء شورماچ ابراز تسلیت و همدردی نموده برایشان از بارگاه ایزد متعال صبر جمیل میخواهم. روان استاد شورماچ شاد و خاطراتش ماندگار وجاویدان باد!
دوکتور خلیل وِداد. هالند
*- یاددآوری: به روز شنبه 14 اکتوبر مجلس ترحیم شادروان شورماچ در شهر پورمرنت هالند از جانب فامیل زنده یاد و انجمن محلی افغانهای مقیم آن شهر دایر شده بود. در این مراسم سوگواری نوشته ء فوق توسط دوکتور وداد درحضور اشتراک کننده گان ختم قرائت شد.
بالا
بازگشت