قصهگوي كابلي، کام پارسیزبانان را با «قند پارسی» شیرین كرد
محمد صادق دهقان
دبير ستاد خبري چهارمين جشنواره «قند پارسي»
ms_dehghan2003@yahoo.com
چهارمين جشنواره ادبی «قند پارسی» با گرامیداشت جايگاه ادبی محمداعظم رهنورد زرياب، نويسنده بزرگ افغانستان و معرفی برگزیدگان دو بخش شعر و داستان به کار خود پایان داد.
جشنواره «قند پارسی»، بزرگترین گردهمآیی شاعران و نویسندگان افغانستان است که «خانه ادبیات افغانستان»، آن را برای چهارمين سال پیاپی در ایران برگزار ميكند. در این جشنواره که نهم و دهم عقرب (آبان) به مدت دو روز در باغ ورشو تهران برپا بود، شاعران و داستاننویسان جوان افغان به شعر و داستانخوانی پرداختند.
چهارمين جشنواره ادبي «قند پارسي» با پیام حامد كرزي، رييس جمهور افغانستان گشايش يافت. كرزي در پیام خود آورده است: «با مسرت فراوان آگاهي يافتم كه چهارمين جشنواره ادبيات جوان زبان دري از سوي خانه ادبيات افغانستان و شماري از فرهنگيان افغان مقيم كشور دوست ما ايران در شهر زيباي تهران برگزار ميگردد». وي با بيان اينكه فرهنگيان دور از ميهن با اين گونه كارهاي فرهنگيشان از نظرهاي گوناگون سزاوار ستايش هستند، يك دليل را اين عنوان كرد كه در شرايط دوري از ميهن و زيستن در غربت، به زبان و فرهنگ به ويژه ادبيات جوان افغانستان كه در شرايط دشوار روييده و باليده است، توجه نشان ميدهند.
رييس جمهور افغانستان با نكوداشت مقام محمداعظم رهنورد زرياب به عنوان فرهنگي فرهيخته، دعوت او را به اين جشنواره، مثبت ارزيابي و اظهار اميدواري كرد: «فرهنگيان عزيز ما كه در برگزاري اين جشنواره سهم گرفتهاند، در سالهاي بعدي در كشورشان در كابل و شهرهاي ديگر به برگزاري چنين جشنوارههايي بپردازند. اميد است فرهنگيان مهاجر ما هرچه زودتر به ميهنشان بازگردند و همراه با فرهنگيان داخل كشور، كارهاي رشد و بالندگي فرهنگ را رونق خاصي بدهند».
در بخش بزرگداشت جشنواره که به محمداعظم رهنورد زرياب، نويسنده بزرگ افغانستان اختصاص داشت، محمود دولت آبادي، داستاننويس بزرگ ايران و نويسنده رمان معروف «كليدر» با ستودن تلاشهای فرهنگی و ادبی رهنورد زرياب، اظهار داشت: «بهترين راه آشكارسازي يك نويسنده آن است كه آثار او خوانده شود. البته برخي از داستانهاي زرياب را به آساني نمي‌توان خواند و فهميد و اين سبب كثرت تأثيرگذاري آن‌هاست. نيز مشتركات بسياري بين يك نويسنده افغان و ايراني وجود دارد».
وي با بيان اين مطلب كه داستان بلند «گلنار و آيينه» را با اشتياق خوانده است، ادامه داد: «بخشي از داستانهاي زرياب در دهه 50 نوشته شده و فضاي داستانهاي او در آن دوره، نزديك به فضاي زندگي ما در آن سالهاست و گويي داستانهايش در نيشابور خود ما رخ داده است».
نويسنده «جاي خالي سلوچ» گفت: «ما بايد به مردم افغانستان درست مثل مردم خودمان نگاه كنيم و اميدواريم كه هرگز خاطره بدي از ما در ذهن يكديگر باقي نمانده باشد». دولتآبادي سپس در ميان تشويقهاي حاضران، يكي از داستانهاي زرياب را خواند.
ابوطالب مظفري، سردبير فصل‌نامه «خط سوم» و عضو هيأت داوران بخش داستان جشنواره، سخنران بعدي برنامه بود كه در سخنراني خود تصريح كرد: «ما چهره‌هاي ماندگاري در تاريخ فرهنگ افغانستان داريم، از آن جمله استاد زرياب كه شخصيتي رندانه دارد كه بيش از هر عالم و روشنفكري مي‌تواند براي افغانستان مفيد باشد و مشكلات را از دوش اين كشور بردارد. آن‌چه ما را مي‌رهاند، آن است كه رندي در شخصيت انساني وجود داشته باشد و براي ما راهگشا باشد كه متأسفانه روشنفكران از اين قضيه غافل‌اند و تنها كسي كه چنين ويژگياي دارد، استاد زرياب است. او خود را يك روشنفكر تمام‌عيار فرض نكرده، بلكه با تمام قوا اعتراض ميكند و براي فرهنگ آشفته وطن خويش تلاش و استقامت ميكند».
مظفري افزود: «با اين كه در افغانستان، تفكر دموكراسي بسيار مد است و تفكر ايران‌گريزي و فارسي‌گريزي، اما زرياب كوشيده است كه بنيان‌ها را محفوظ بدارد، حتا با وجود آن‌كه روشنفكران ما از دايره محدود قوميت بيرون نمي‌روند».
در ادامه اين نشست، حميرا قادري، مدير انجمن هنرمندان و فرهنگيان افغان مقيم ايران، در سخناني گفت: «زرياب، ريشه تنومند داستان‌نويسي افغانستان است و از مباهات ماست كه در اطراف اين ريشه، شاخه‌دواني كنيم. استاد زرياب در داستان خود از رهگذر تكنيك‌هاي حرفه‌اي وارد شده است. روايت داستان او در فضاي جريان سيال ذهن اتفاق مي‌افتد و ما را به حيطه رئاليسم جادويي سوق مي‌دهد. كيفيت داستان زرياب، به‌عنوان پدر داستان‌نويسي امروز افغانستان همچنان پابرجاست و ما به حضور اين استاد ارجمند در ميان خود افتخار مي‌كنيم».
سپس محمداعظم رهنورد زرياب، داستاننويس برجسته افغانستان، سخنراني خود را اين‌گونه آغاز كرد: «ما بايد خودمان را خوشبخت و شاد بدانيم؛ زيرا اگر چيز ديگري در چنته نداشته باشيم، ادب پارسي را داريم كه قابل باليدن و افتخار كردن است. زبان پارسي با گذشته‌اي درخشان، دايره‌اي وسيع را زير سلطه خود داشته است، چه به لحاظ جغرافيايي و چه به لحاظ فرهنگي. پوشكين ـ بهترين شاعر روسيه ـ در بسياري از موارد از ادب پارسي تأثير پذيرفته است. پائولو كوئيلو در «كيمياگر» آن‌چه را گفته است كه پيش از او مولانا در «مثنوي معنوي» سروده بود. زبان فارسي، ميراث مشترك كشورهاي پارسي‌زبان از جمله ايران، افغانستان و تاجيكستان است».
زرياب درباره اينكه چرا زبان «پارسي» را زبان «دري» نيز مي‌گويند، گفت: «در دهه 30 خورشيدي، شماري از پژوهشگران افغانستان كه به گونه‌اي از زبان آركاييك علاقه‌مند بودند، دريافتند كه اين زبان را در گذشته «دري» گفته‌اند و بهتر است اين واژه را جانشين لفظ «پارسي» كنند، همچنان كه فردوسي نيز از لفظ دري درباره اين زبان بهره گرفته است».
وي ادامه داد: «در اين ميان، آن‌چه مهم است، روح زبان پارسي است. ما بايد اين روح را تجليل كنيم و از اين روح بزرگ الهام بگيريم. بدون شك، فرق‌هايي بين زبان ما در ايران، افغانستان و تاجيكستان وجود دارد كه همه اين‌ها تفاوت در لهجه‌هاست و تفاوت در زبان محسوب نمي‌گردد».
رهنورد زرياب در پايان سخنانش، از حضور محمود دولتآبادي و ديگر بزرگان فرهنگ و ادب افغانستان و ايران در برنامه سپاسگزاري كرد.
«خانه ادبيات افغانستان» در بخش پاياني چهارمين جشنواره ادبي «قند پارسي»، ياد و خاطره زندهياد منوچهر آتشي، شاعر بزرگ معاصر را كه داور دورههاي گذشته جشنواره بود، زنده نگاه داشت.
سپس محبوبه ابراهيمي، مدير بخش علمي جشنواره، بيانيه هيأت داوران را خواند كه در بخشي از آن آمده بود: «متأسفانه در بخش داستان با ضعف نسبي آثار در مقايسه با دورههاي پيشين مواجه بوده‌ايم و اين مسأله در يكنواختي تكنيك، فاصله گرفتن از معيارها، سهل‌انگاري در زبان و دور شدن از خاصيت‌هاي بومي و وطني به چشم مي‌خورد. در بخش شعر، خوشبختانه پيشرفت قابل ملاحظه‌اي نسبت به دورههاي قبل به وقوع پيوسته است. شعرها از عمق كافي نسبت به زبان و بيان برخوردار بودند و آثار و چهره‌هاي جديد، نويدبخش دورنمايي روشن و متعالي است».
حافظ موسوي، محمدكاظم كاظمي و سيدرضا محمدي، داوران اين دوره جشنواره در بخش شعر بودند و سيدابوطالب مظفري، محمدحسين محمدي و محمدرضا گودرزي نيز در بخش داستان، داوري كردند.
گفتني است در بخش شعر، سيدالياس علوي، سيدعاصف حسيني و زهرا حسين‌زاده به ترتيب، مقامهاي نخست تا سوم را به دست آوردند و وجيهه خدانظر، زهرا زاهدي، روح‌الامين اميني و عليمدد رضواني به عنوان شاعران برگزيده معرفي شدند. در بخش داستان نيز فاطمه موسوي، سكينه محمدي و تينا محمدحسيني، نويسندگان برتر و آمنه محمدي، صديقه كاظمي و بتول محمدي، نويسندگان برگزيده شناخته شدند.
هديه برگزيدگان و شاعران و نويسندگان برتر را آقايان محمداعظم رهنورد زرياب، ياسين تخاري (رايزن سفارت افغانستان)، حضرت وهريز (رييس مركز مطالعات استراتژيك وزارت خارجه افغانستان)، ابوطالب مظفري (شاعر افغانستان و داور بخش داستان)، حافظ موسوي (شاعر ايراني و داور بخش شعر) و ضيا قاسمي (دبير جشنواره) به آنان اهدا كردند. همچنين قاسمي، هديه ويژهاي را از سوي «خانه ادبيات افغانستان» به استاد محمداعظم رهنورد زرياب پيشكش كرد.
«خانه ادبيات افغانستان» این جشنواره را با همکاری مرکز آفرینشهای ادبی حوزه هنری، معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، ستاد مشارکت در بازسازی افغانستان مربوط به وزارت امور خارجه، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی، بنياد حفظ آثار و گسترش ارزشهاي دفاع مقدس و فرهنگسراي پايداري برگزار كرد.
«خانه ادبيات افغانستان»، نهادی غیردولتی است که گروهي از جوانان شاعر و نويسنده افغانستان در سال 1381 در تهران بنيان نهادهاند و در زمینه فرهنگ، هنر و ادبیات جوان افغانستان فعالیت میکند. مجله ادبی «فرخار» نیز ارگان نشراتی این مرکز است که هر فصل منتشر میشود و به ادبیات پارسی در گستره افغانستان، ایران و تاجیکستان میپردازد.
پيشينه جشنواره «قند پارسي»
نخستین جشنواره ادبی «قند پارسی» در 29 و 30 سرطان (تیر) 1381 خورشیدی در فرهنگسرای بهمن برگزار شد. در آن دوره، کانون مطالعات افغانستان، میزبان شاعران و داستاننویسان جوان بود و از همکاری انجمن دوستی ایران و افغانستان سود میبرد. در همان سال، گروهی از همان شاعران و نویسندگان جوان که خود در برپایی جشنواره، سهم بزرگی داشتند، گرد هم آمدند تا «خانه ادبیات افغانستان» را بنیان نهند.
این نهاد نوبنیاد توانست در نخستین گام، دومین جشنواره ادبی «قند پارسی» را در روزهای 18 و 19 میزان (مهر) 1382 در فرهنگسرای بهمن برگزار کند. خانه ادبیات افغانستان در این دوره، به دو ابتکار دست زد. نخست آنکه با گنجاندن ساختار داوری در شعرها و داستانهای فرستاده شده به دبیرخانه، حالت رقابتی به جشنواره بخشید. افزون بر آن، در اقدامی نمادین، از استاد محمد کاظم کاظمی؛ شاعر، نویسنده و پژوهشگر افغان تجلیل کرد.
داوران این جشنواره عبارت بودند از: منوچهر آتشی، محمدرضا عبدالملکیان و سید ضیا قاسمی در بخش شعر و حسین سناپور، مژده دقیقی و محمد حسین محمدی در بخش داستان.
زهرا حسینزاده، سید عاصف حسینی و مریم ترکمنی، رتبه اول تا سوم شعر را به دست آوردند و از غلامرضا ابراهیمی، عبدالکریم جعفری، فرشته حسینی و سوسن ابراهیمی نیز قدرداني شد. در بخش داستان، به رضا ابراهیمی، حسین حیدربیگی و آمنه محمدی جایزه دادند که مقامهای اول تا سوم را به دست آورده بودند. همچنین صدیقه کاظمی، بتول محمدی و سکینه محمدی شایسته قدرداني شناخته شدند.
در این دوره، مرکز آفرینشهای ادبی حوزه هنری و کمیته آموزشی و فرهنگی ستاد مشارکت در بازسازی افغانستان مربوط به وزارت خارجه، خانه ادبیات افغانستان را یاری رساندند.در کنار جشنواره، نمایشگاهی از آثار نقاشی، صنایع دستی و کتاب افغانستان برپا شده بود و عبدالکریم میثاق، داستاننویس افغان در اروپا نیز بخشی از هزینه جایزههای برگزیدگان جشنواره را بر عهده گرفته بود.
سومين جشنواره ادبي «قند پارسي» روز چهارم ميزان (مهر) 1384 خورشيدي با پیام دکتر رنگین دادفر سپنتا، مشاور رییس جمهور حامد کرزی گشايش يافت. وی در پیام خود، با ارج نهادن به تلاشهاي فرهنگيان افغان در پويا نگاه داشتن زبان و ادب پارسي در دوران مهاجرت، اظهار اميدواري کرد برپايي چنين همايشهايي، شور و نشاط زندگي را دوباره به افغانستان بازگرداند. در بخش ديگري از اين پيام آمده بود: «افغانستان راه درازي براي رسيدن به اهداف متعالي صلح و توسعه و پي افکندن عدالت اجتماعي و وحدت ملي پيش رو دارد. بگذار فانوس فرهنگ، ما را براي گذار از شبهاي سياه بدفرهنگي، راهنما باشد».
در بخش بزرگداشت جشنواره که به سید ابوطالب مظفری، شاعر معاصر افغان اختصاص داشت، دكتر لطیف ناظمی، استاد زبان و ادب پارسی در پیام خود از آلمان، با ستودن تلاشهای فرهنگی و ادبی مظفری، او را سخنور نوآیینی معرفی کرد که عمرش را با سختکوشی در پای پژوهش و آفرینش ریخته است. محمد کاظم کاظمی، شاعر و پژوهشگر افغان نیز در سخنانی، مظفری را يكي از بهترين‌هاي شعر معاصر افغانستان دانست. مصطفی محدثی خراسانی، سردبیر مجله «شعر»، ديگر سخنران این ویژه برنامه بود که از تعادل و ميانه‌روي پسنديده مظفري در سلوك شعري‌اش گفت. «خانه ادبيات افغانستان»، هدف از این حرکت را ادای دین و احترام نسل جوان به این شاعر اثرگذار بر جریان شعر افغانستان اعلام كرده بود.
در بخش ديگري از جشنواره، علی اصغر محمدخانی، رییس «شورای گسترش زبان و ادب فارسی» در ايران، از فرهنگیان پارسیزبان در سه کشور ایران، افغانستان و تاجیکستان خواست با طرحهای عملی و آسان مانند: چاپ کتاب و نشریههای مشترک یا برپایی مراسمهای فرهنگی و ادبی مشترک نظیر چنین جشنوارههایی، راه را برای پیوند دادن ملتهای همزبان در منطقه فراهم سازند.
یکی از ویژگیهای سومين جشنواره ادبي «قند پارسي»، گنجاندن بخش «چشم انداز ادبیات معاصر ایران» بود. خانه ادبیات افغانستان اعلام کرده بود برای افزایش پیوند فرهنگی میان فرهیختگان افغانستان و ایران، بخش ویژه شعر و داستان جوان ایران را در نظر گرفته است و در آن، شش تن از شاعران و داستاننویسان جوان ایران به عنوان میهمان ویژه در جشنواره حضور دارند. به جز اينان، بسیاری از شخصیتهای فرهنگی و ادبی ایران همچون: ناهید توسلی، شهلا شرکت، مژده دقیقی، حسین سناپور، فتحالله بینیاز، سعید آذین، علیشاه مولوی و علیرضا کرمانی در این جشنواره شرکت کرده بودند.
بخش پاياني جشنواره به معرفي برگزيدگان دو بخش شعر و داستان اختصاص داشت. بیش از دویست شاعر و داستاننویس جوان افغان از افغانستان، ایران، استراليا، امريكا و اروپا، آثار خود را به دبیرخانه جشنواره فرستاده بودند که از میان آنها، اثر سي شاعر و ده داستاننویس به داوری مرحله نهایی راه یافت. منوچهر آتشی، مصطفی محدثی خراسانی و سید رضا محمدی، داوری بخش شعر را بر عهده داشتند و حسین سناپور، فتحالله بینیاز و محمد حسین محمدی در بخش داستان داوری كردند.
سید الیاس علوی، وجیهه خدانظر و زهرا حسینزاده در بخش شعر و رضا ابراهیمی، معصومه حسینی و سکینه محمدی در بخش داستان، به ترتیب، مقام های نخست تا سوم را به دست آوردند. افزون بر آن، از معصومه احمدی، حسین حسینزاده، سیده معصومه موسوی و رحیمه میرزایی در بخش شعر و سیمین احمدی، حسین حیدربیگی و صدیقه کاظمی در بخش داستان قدرداني شد.
در پایان، شرکتکنندگان در سومین جشنواره ادبی «قند پارسی»، یاد و نام بانو نجمه زارع، شاعر جوان ایرانی را گرامی داشتند که هفته آخر شهريور در قم درگذشت.
سومين جشنواره ادبي «قند پارسي» روزهاي چهارم و پنجم ميزان (مهر) 1384 خورشيدي به مدت دو روز در فرهنگسرای دانشجو تهران برپا بود و شاعران و داستاننویسان جوان افغان به شعر و داستانخوانی پرداختند.
خانه ادبيات افغانستان این جشنواره را با همکاری کمیته آموزشی و فرهنگی ستاد مشارکت در بازسازی افغانستان مربوط به وزارت امور خارجه، مرکز آفرینشهای ادبی حوزه هنری، مدیریت فرهنگسرای دانشجو و شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی برگزار كرده بود.
بالا
بازگشت