روزگار سخت مهاجران افغانستانی در ایران:
نفرت‌پراکنی در تلویزیون، دیوارکشی مرزها و اخراج بیشتر
زمانه : وزیر کشور گفت اخراج مهاجران از اولویت‌های دولت چهاردهم است. در تهران قرار است خشونت بیشتری بر مهاجران تحمیل شود تا سریعتر تهران را ترک کنند. تلویزیون هم یک سریال پخش می‌کند که در آن تمام مجرمان فارسی دری صحبت می‌کنند و در پوشش کارگر مهاجر عضو شبکه تروریستی‌اند.
دو مقام دولتی در ایران گفتند اخراج مهاجران افغانستانی شدت می‌گیرد. وزیر کشور گفت انسداد مرزها شدت گرفته است.
ایران قصد دارد تا پایان سال ۱۴۰۳ دو میلیون افغانستانی را اخراج کند. فرمانده مرزبانی شهریور امسال گفته بود ۷۰۰ هزار افغانستانی اخراج شده‌اند. در ادامه همین سیاست مهاجرستیزانه، جمعه ۱۸ آبان اسکندر مومنی، وزیر کشور که به اراک سفر کرده بود گفت: «طرد اتباع غیرمجاز در اولویت اول اجرای طرح ساماندهی اتباع است.»
او علت این اقدام را صفر بودن کمک‌های بین‌المللی عنوان کرد و مدعی شد «چند میلیون اتباع خارجی از همه بخش‌های یارانه‌ای استفاده می‌کنند».
وزیر کشور با بیان اینکه به تازگی از مرزهای شرقی بازدید کرده است، گفت:
روند انسداد مرزها شدت بیشتری گرفته و امیدوار است در بازه زمانی مناسبی به اتمام برسد.
ایران قصد دارد مرزهای شرقی را با دیوار مسدود کند تا مانع ورود پناهجویان عمدتاً افغانستانی شود. مومنی ۱۲ آبان در سفر به میرجاوه گفته بود فاز نخست انسداد مرزهای شرقی تا نیمه نخست سال ۱۴۰۴ به پایان می‌رسد.
طول این دیوار مرزی ۹۰ در مرحله نخست ۹۰ کیلومتر است که ساخت آن از خرداد ۱۴۰۳ آغاز شده است.
جمهوری اسلامی ایران آمار دقیقی از مهاجران افغانستانی ارائه نمی‌دهد. در نبود آمار دقیق، رسانه‌ها، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و برخی مسئولان دولتی با بزرگ‌نمایی در شمار مهاجران و افغانستانی‌تبارهای ساکن ایران، موج مهاجرستیزی را تحریک می‌کنند.
در همین راستا استاندار تهران ۲ آبان در یک برنامه تلویزیونی شمار مهاجران در پایتخت را دو تا سه میلیون نفر اعلام کرد. معاون بین‌الملل وزارت بهداشت پیشتر گفته بود بیش از پنج میلیون افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند که اغلب آنها نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند.
استاندار تهران ۱۷ آبان اخراج مهاجران را «یکی از اولویت‌های وزارت کشور» عنوان کرد. او گفت: «تا دو هفته آینده طرح تشدید انتقال اتباع از استان تهران با جدیدت دنبال و اجرا می‌شود».
ایران اقامت افغانستانی‌ها را در ۱۶ استان به صورت کامل و در ۱۲ استان در برخی بخش‌ها ممنوع کرده است. در برخی مناطق نیز مهاجران به اردوگاه‌هایی که مهمانشهر خوانده می‌شوند، منتقل شده‌اند.
استاندار تهران نگفت افغانستانی‌های ساکن استان تهران به سایر مناطق ایران منتقل خواهند شد یا به صورت کامل اخراج می‌شوند.
در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز به مهاجران یک هفته فرصت داده شده است استان را ترک کنند. معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری این استان ۱۵ آبان گفت دستورالعمل اخراج اتباع غیرمجاز به همه صنوف ابلاغ شده است.
دولت ایران مهاجران بدون اجازه اقامت را «غیرمجاز» می‌خواند بدون اینکه بگوید بسیاری از آنها زاده ایران هستند و تنها والدین افغانستانی دارند.
در یک خبر دیگر، شهرداری کرج اشتغال مهاجران افغانستانی را در جمع‌آوری پسماند ممنوع اعلام کرد. رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرج در پیوند با این موضوع گفت: «تمام پیمانکاران حوزه جمع‌آوری و تفکیک پسماندهای خشک کرج مکلف شدند از هیچ نیروی انسانی خارجی در این بخش استفاده نکنند.»
تفکیک زباله یکی از مشاغلی است که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران برای افغانستانی‌ها مجاز می‌داند. مدیران شهری کرج توضیحی در باره چرایی ممنوعیت اشتغال کارگران خارجی در این بخش نداده‌اند اما این تصمیم را می‌توان بخشی از سیاست سخت‌گیری بر مهاجران به قصد اجبار آنها برای ترک ایران دانست.
پیش از این یک مقام دولتی در تهران گفته بود با افزایش هزینه اقامت در ایران برای مهاجران باید آنها را به بازگشت ترغیب کرد.
رانده شده از مدرسه
وزارت آموزش و پرورش در آستانه سال تحصیلی جاری ثبت‌نام دانش‌آموزان افغانستانی را به دریافت شناسه یکتا مکلف کرد. دریافت این شناسه برای آن دسته از مهاجران که مدرک اقامتی ندارند، غیرممکن است. یک تصمیم مناقشه‌برانگیز دیگر تعیین سقف ظرفیت برای ثبت‌نام دانش‌آموزان غیرایرانی بود. بر اساس این تصمیم، مدارس مجازند ۲۰ درصد ظرفیت خود را به دانش‌آموزان غیرایرنی اختصاص بدهند.
علاوه بر محدودیتی که دولت بر دانش‌آموزان افغانستانی تحمیل کرده است، در برخی استان‌ها مسئولان محلی حتی بخشنامه دولت را هم نپذیرفته و حاضر نیستند کودکان افغانستانی را ثبت‌نام کنند. این گروه از مسئولان دولتی از آموزش و پرورش خواسته‌اند دانش‌آموزان غیرایرانی را در مدارس ویژه ثبت‌نام کنند.
در واکنش به این درخواست‌ها که مانع حضور کودکان افغانستانی در مدارس شده است، مدیرکل آموزش و پرورش استان تهران گفت برنامه‌ای برای جداسازی دانش‌آموزان اتباع وجود ندارد و «این دانش‌آموزان در کنار سایر دانش‌آموزان ایرانی تحصیل می‌کنند».
او البته ثبت‌نام دانش‌آموزان مهاجر را به داشتن شناسه یکتا مشروط کرد و افزود: «هر فرزند اتباعی که دارای شناسه اتباع یا کد اتباع باشد، می‌تواند وارد درگاه ثبت‌نام آموزش و پرورش شده و مراحل ثبت‌نام را انجام دهد.»
پیش از این رسانه‌ها خبر داده بودند در برخی مناطق با دستور مدیران محلی ثبت‌نام مهاجران دارای شناسه یکتا نیز ممنوع شده است. با این حال وزارت آموزش و پرورش ادعا کرده است تمامی دانش‌آموزان افغانستانی ثبت‌نام شده‌اند.
وزیر آموزش و پرورش مهر ۱۴۰۳ گفته بود حدود ۶۰۰ هزار دانش‌آموز اتباع در مدارس ایران تحصیل می‌کنند.
یکی از این دانش‌آموزان آرزو خاوری، ۱۶ ساله بود که پس از تهدید به اخراج از مدرسه ۱۵ آبان خودکشی کرد.
افغانستان‌ستیزی در تلویزیون
همزمان با خشونت بیشتر حکومت بر افغانستانی‌ها، صداو سیما مجموعه تلویزیونی روز خون را هر شب نمایش می‌دهد که در آن کارگران افغانستانی برای داعش کار می‌کنند.
در این سریال که به ادعای سازندگانش بر اساس قصه حمله آبان ۱۴۰۱ به شاهچراغ در شیراز ساخته شده است، مهاجمان به زیارتگاه شیعیان در استان فارس افغانستانی هستند. علاوه بر شخصیت اصلی که حمله را برنامه‌ریزی می‌کند، همدستان او نیز افرادی با گویش فارسی دری و افغانستانی هستند که در پوشش کارگر ساختمانی، دستفروش، زباله‌گرد کار می‌کنند.
سازندگان این مجموعه تلویزیونی که تلاش دارند همزمان روایت رسمی حکومت از اعتراض‌های ۱۴۰۱ که به قیام ژینا شهره شد و حمله به شاهچراغ را به مخاطب غالب کنند، تمام کلیشه‌های رایج در باره مهاجران افغانستانی را بازتولید کرده است؛ آنها به نام دیگران معامله می‌کنند، در پوشش کارگر فعالیت مجرمانه دارند و بخشی از «شبکه تروریستی داعش» در ایران هستند.
وزارت اطلاعات ایران پس از این حادثه در اظهارنظرهای متناقض دو عامل اصلی این واقعه را دارای تابعیت افغانستان و تاجیکستان معرفی و تیر ۱۴۰۲ هر دو آنها را در ملاء عام اعدام کرد.
آنچه که در این سریال نشان داده می‌شود، برخی نمایندگان مجلس و رسانه‌ها از جمله روزنامه جمهوری اسلامی، هفته‌نامه میدان آزادی و سایت فرازدیلی بیان شده بود تا احساسات مهاجرستیزانه شهروندان را تحریک کند.
در ایران از سال گذشته ده‌ها کارزار مجازی برای اخراج مهاجران افغانستانی به راه افتاد. همچنین در برخی شهرها، از جمله میبد در استان یزد و اقبالیه در استان قزوین به سکونتگاه مهاجران حمله کردند. مجلس شورای اسلامی هم در امتداد این موج مهاجرستیزانه طرحی را بررسی می‌کند که بر اساس آن شمار مهاجران سال به سال کاهش خواهد یافت و به گفته آرش نصر اصفهانی، پژوهشگر اجتماعی در ایران هدف این طرح به صفر رساندن مهاجران در ایران است.
بالا
بازگشت