دکتورعلی احمد کریمی

طالبان و دورنمای ثبات در کشور های آسیای میانه!

سیاستمداران ،نظامیان و کارشناسان روسیه نگرانی دارند که حاکمیت طالبان " گروه تروریستی ممنوعه در روسیه"بعد از خروج امریکا برای کشور های آسیای میانه چالش برانگیز خواهد بود. اگرچه کشور های آسیای میانه به مقایسه سالهای ۱۹۹۰ قدرت دفاعی بهتر دارند ,اما بازهم برای مقابله با خطر احتمالی چشم امید بروسیه دوخته اند. کشورهای آسیامیانه به جز ازبکستان عضو قرارداد امنیت دستجمعی می باشند. ازبکستان از جمهوری مهم درآسیای میانه به شمار می آید، بعد از فروپاشی شوروی وتحولات جدید در جمهوری های سابق این کشور تمایل دوستانه به امریکا نشان داد و خوداری آن از عضویت در قراردادامنیت دستجمعی شاید به همین دلیل بوده باشد، با آمدن طالبان ازبکستان مخالفت خودرا رسمابه حضور نیروهای نظامی امریکا درقلمرو این کشور اعلام نمود. جمهوری های آسیای میانه، چین،ایران وپاکستان در همایش مسکو از ادامه همکاری ها بادولت جدید حمایت نمودند ،ولی به دیده  شک، تردید وبی اعتمادی به آینده رویداد ها می نگرند. چین که بازیگر قوی دراین منطقه است مخالف حضور نظامی روسیه در جمهوری های آسیای میانه نیست ،چین و روسیه پیرامون مسله افغانستان  و حاکمیت طالبان موضعگیری های مشابه دارند اگرچه چین رقیب بالقوه اقتصادی روسیه در این منطقه می باشد اما هردو قدرت اتمی نفوذ وتاثیر امریکا را تهدید به منافع اقتصادی و استراتژیکی خود دراین جمهوری های سرشار ازذخایر منابع طبیعی می پندارند. نخستین سفر رسمی بلند پایه طالبان" گروه تروریستی ممنوعه در روسیه" بعد از فرار غنی آشنایی نزدیک این گروه به نگرانی ها وتشویش های نمایندگان کشور های همسایه بود.  این همایش برای کشورهای آسیای میانه بعد از فرار امریکا درجنگ بیست ساله افغانستان تمایل  برگشت وامیدواری آنها به روسیه و نا امیدی آنها به امریکا شد .اگرچه قدرت فزاینده روسیه درحل مسایل منطقوی علاقمندی و امیدواری این کشور ها را به روسیه بیشتر گردانیده است اما بی مهری وتبعیض به ازبکها، تاجکها وترکمنهای افعانستان می تواند اختلافات قومی را درداخل این جمهوری ها تشدید بخشد.روسیه باتوجه بااین مسله درروابط با طالبان علاقمند با حفظ توازن به منافع سایر اقوام ساکن در افغانستان  است تا باعث تحریک احساسات اقوام جمهوری های آسیای میانه برعلیه روسها نگردد،  نسل جوان در این جمهوری ها بعد ازشوروی سابق بیشتر علاقه به کشور های غرب دارند وزبان انگلسی جای زبان روسی را که عامل وحدت بود گرفته است، باوجودیکه رهبران و اکثر کارشناسان نظامی و امنیتی این کشور ها از زمان شوروی باقی مانده اند و همه در دیگ بزرگ گ ک ب جوشیده وآبدیده گردیده اند، افراطگرایی های مذهبی را عامل بحران وبی ثباتی به کشور و آینده سیاسی خود می دانند همزمان روابط خودرا با کشور های اتحادیه اروپا وامریکا تقویت می بخشند تا به شلاق کشورهای غرب مجازات نگردند . سرگی لاوروف عالی ترین دیپلمات روسیه با خیر مقدم محترمانه به طالبان وانمود گردانید تا در رفتارخود بطور عملگرانه با ایجاد دولت فراگیر در افغانستان به اشتراک اقوام ساکن و نیروهای سیاسی، مشروعیت  سازمانهای جهانی را کسب نمایند. او دولت طالبان را یک واقعیت غیر قابل انکار که به وقوع پیوسته است پذیرفت، وبا وجود شکل وهمناک و محتوای ناسازگار آن که با خواسته های اکثر مردم در داخل و استاندارد بین المللي و نیاز زمان مطابقت ندارد افزود، همه دولت طالبان را نمی پسندند ولی به خاطر بی میلی بد بینان به این دولت  باید مردم افغانستان مجازات نگردند و کمک های بشردوستانه به‌ مردم مستحق که سزوار کمک های عاجل اند از موضعگیری های بد بینانه سیاسی تفکیک گردد. مهم ترین پیام همایش مسکو به طالبان این بود، مشروعیت بین المللي  تنها تامین امنیت با استفاده ازخشونت ،سرکوب مخالفان با ابزار وروشهای قرون وسطی نیست بلکه امنیت واقعی و مشروعیت جهانی شامل مبارزه باتروریسم، ترافیک موادمخدر، همکاری ها مطابق استاندارد جهانی، مبارزه برعلیه تبعیض، احترام به ارزشهای انسانی، حقوق بشر . حقوق زنان،گسترش وتوسعه آموزش وپرورش، جلوگیری ازشیوع بیماری ها ،غمخواری از کودکان ومبارزه بافقر می گردد. نمایندگان کشورهای آسیای میانه  زنگهای خطر را به صدا در آوردند تا این گروه به تعهدات قبلی خود وفادار بمانند و نگذارند تا افغانستان به لانه داعش وسایر گروه های تروریستی برعلیه این جمهوری ها تبدیل گردد . شرکت کنندگان درهمایش مسکو حمایت خودرا ازهمکاری های بشردوستانه به دولت جدید ابراز نمودند، ولی همه بیم دارند که بی اعتنایی طالبان به خواسته های بشردوستانه مردم در داخل و عدم توجه آنها به نگرانی های سازمانهای جهانی منجر به تکرار سناریوی سالهای ۱۹۹۰ نگردد و بهانه ای برای حاکمیت دوگانه نه شود. مطبوعات ،خبرنگاران و کارشناسان روسیه و جمهوری های سابق در امور افغانستان پیرامون نخستین سفر مقامات عالی رتبه طالبان و آینده افعانستان  نظریات خوشبینانه و بد بینانه دارند. به باور خوشبینان با آمدن طالبان امنیت در تمام افغانستان تامین گردیده است. مردم از فقر وبیکاری شکایت دارند و مهم ترین دلیل فقر قطع کمک های سازمانهای جهانی به دولت افغانستان است، سازمانهای جهانی چگونه می توانند از حقوق بشر دفاع نمایند در حالیکه خود باقطع کمک های انسانی زندگی میلونها مردم معمولی افعانستان را به خطر مرگ مواجه گردانیده اند. این گروه، طالبان را به میوه خام مقایسه می نمایند وتا رسیدن فصل باید سردی وگرمی روزها وشب های دشوار را آزمایش نمایند، خبرنگاری می نوسد، تنفر مردم از کارنامه های جنایت کارانه و چپاولگرانه دولتمردان سابق شاید به طالبان کمک نماید تا در این آزمایش پخته گردند. بد بینان انحصارقدرت، بدرفتاری برعلیه حقوق وآزادی زنان، تفتیش عقاید و مداخله به حقوق طبیعی افراد را برگشت به وحشت دوران اولیه و قانون جنگل انتقاد می نمایند ونگرانی دارند که افغانستان گام بسوی عصر بربریت می گذارد و باعث افزایش خطر افراطگرایی برای همسایگان و کشورهای منطقه خواهد گردید.

دکتور علی احمد کریمی تحلیلگر مسایل بین الملی- امریکا