مهرالدین مشی
پاکستان و گذار از عمق استراتیژی خونین به استراتیژی همزیستی مسالمت آمیز!!؟؟
تغییر استراتیژی پاکستان و پایان بازی های خونین تروریستی در منطقه
کابل پس از یک دوره خاموشی و کرختی و هیچ ندانم کاری ها فعالیت های جدید سیاسی را در سطح کشور های منطقه آغاز کرده است. هدف از این تلاش ها تقویت اجماع منطقه ای در پیوند به صلح افغانستان است که تا کنون عقیم مانده اند. این نازایی سیاسی اجماع داخلی و گفت و گومیان افغان ها را نیز به چالش رو برو کرده است. هرچند کرختی سیاسی یا بن بست سیاسی در کابل دلایل داخلی و خارجی داشت؛ اما نبود اجماع در سطح ملی و منطقه ای در پیوند به صلح افغانستان، تایید یا رد توافقنامۀ دوحه از سوی کاخ سفید و بی میلی و فرار طالبان از گفت و گو های دوحه از جمله عوامل کلان آن به حساب می رود. شماری ها شکست نسبی بن بست در کابل را وابسته به تصمیم جدید اسلامی آباد تعبیر کرده اند.
گرچه هنوز زود است تا باور کرد که بن بست در کابل را اسلام آباد شکسته است و اما شکستن این بن بست بیرابطه با اظهارات اخیر عمران خان نخست وزیر پاکستان هم نمی تواند باشد. خان در این اواخر در دیدار با شخصیت ها و مقام های افغانستان از تغییر استراتیژی پاکستان در پیوند به افغانستان سخن گفته است. معلوم است که هرگاه چنین تغییری در رویکرد سیاسی پاکستان در پیوند به افغانستان بوجود آمده باشد و در ضمن در عقب آن ارادۀ حکومت ملکی و نظامی پاکستان باشد. این جرخش در سیاست اسلام آباد در ظرف چهاردهۀ گذشته و حتا پیش از آن بی سابقه است. اگر سخنان مقام های پاکستانی درست باشد، معنای این تغییر جز دست برداشتن پاکستان از حمایت گروه های تروریستی و بویژه گروه های مخالف مسلح افغانستان، چیز دیگری نخواهد داشت. این اظهارات مقام های پاکستانی و بازنگری جوبایدن روی توافقنامۀ دوحه اندکی روح تازه به دیپلوماسی کابل دمید و فعالیت های سیاسی در کابل را جنبش و تحرک تازه داد. چنانکه اتمر وزیر خارجهء افغانستان عازم مسکو و محمد عمر داوودزی نمایندهء خاص آقای غنی در امور صلح وارد اسلام آباد شده اند. این دیپلوماسی پس از یک دوره انتظار و رکود تازه از سر گرفته شده است. این سفر پس از تلاش های جدید رئیس جمهور غنی صورت می گیرد که وی بخاطر تقویت اجماع ملی گفت و گو هایی را با رهبران سیاسی در داخل کشور آغاز کرده است. چنانکه آقاي غني هفتۀ گذشته با حامد کرزي، رييس جمهور پيشين، يونس قانوني و کريم خليلي، معاونان پيشين رياست جمهوري و محمد محقق، مشاور ارشد رييس جمهور در امور امنيتي و شماری از اعضای مجلس نماینده گان ديدار هایی داشت. وزیر خارجه افغانستان، به دعوت سرگئی لاوروف، همتای روس خود، برای گسترش روابط دوجانبه به مسکو رفت و با مقام‌های روس دیدار کرد. این سفر سه روزه از آن جهت مهم خوانده شده که چند هفته پیش، نمایندگان ارشد گروه طالبان هم به مسکو سفر کرده وآنگونه که گفته می شود دررابطه به سرنگونی دولت قانونی افغانستان به ریاست جمهوری محمد اشرف غنی با روسها صحبت کرده بودند. وی دراین سفر با مقام های روسی از جمله با وزیر خارجۀ آن دیدار داشت. پروسه صلح، اجماع منطقه‌یی، مبارزه مشترک با تروریزم، مواد مخدر و جنایات سازمان یافته در منطقه و اتصال منطقه ای از بحث های مهم این سفر بود. از این سفر به عنوان فصل جدید همکاری با روسیه یاد شده است. اتمر که رابطۀ نزدیک با روسیه دارد. این رابطه در تحکیم مناسبات کابل و مسکو می تواند اثرگذار باشد؛ اما این سفر نقش روسیه در قبال افغانستان را پراهمت تر ساخته و دیده شود که این سفر آقای اتمر چقدر بر تصمیم مسکو مبنی بر ایجاد ادارۀ موقت اثر گذار خواهد بود. شماری ها گفته اند، سخنانی را که آقای اتمر با وزارت های خارجه و دفاع روسیه در این سفر مطرح کرده است، بر حال مردم افغانستان اثر گذار نخواهد بود. پیش از او، ضمیر کابلوف به پاکستان سفر کرده و جزئیات این سفر را با پاکستان شریک ساخت. این سفر نشاندهندۀ نزدیکی مسکو و اسلام آباد است که دستاورد های این سفر اتمر را زیر پرسش می برد.سخنان اتمر مبنی بر این که روسیه از امارت طالبان حمایت نمی کند، نظر روسیه در مورد تشکیل ادارۀ ایتلافی در کابل را نفی نمی کند. این سفر در حالی صورت گرفت که هنوز بایدن تصمیم نهایی خود را در مورد توافقنامۀ دوحه اعلان نکرده و اما ناتو اعلام کرد که روند خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان حالا به تعویق افتاده و آلمان نیز دوره ماموریت نیروهای خود در افغانستان را برای هشت ماه دیگر تمدید کرده است.
اتمر در حالی به هدف تقویت اجماع منطقه ای بخاطر صلح عازم روسیه شده است که روسیه نظر دارد چند وقت بعد نشستی را به اشتراک چین و آمریکا و پاکستان در مسکو برگزار کند. در این نشست از کابل کسی خواسته نشده است. این در حالی است که مسکو خواهان ادارهء موقت است. هم چنان داوودزی نماینده ویژهء رئیس جمهور وارد پاکستان شده تا در محور تقویت اجماع منطقه ای در رابطه به صلح افغانستان با مقام های پاکستان دیدار نماید.
همزمان به سفر آقای اتمر به روسیه، آقای داوودزی با هیئت همراه اش عازم اسلام آباد شد. وی دلیل سفرش به اسلام آباد را بحث جدید و جدی خواند که تازه میان کابل و اسلام آباد پس از سفر عمران خان به افغانستان آغاز شده است. وی گفت به اسلام آباد می رود تا دریابد که خان چقدر از کار هایی را که هنگام سفرش به کابل بدست آورده بود، عملی کرده است. به گفتۀ وی ختم جنگ و آتش بس و تشویق طالبان به صلح با مفهوم از مسایل مهم فهرستی است که به خان در کابل سپرده شده بود. او در حالی نسبت به نتایج سفر خود به اسلام آباد بویژه در رابطه به صلح خوش بین است که هیئت طالبان پس از برگشت از پاکستان به دوبی موضع سخت تری را در برابر هیئت دولت افغانستان اتخاذ کرده و از ۴۴ روز بدین سو صرف یک بار دیدار داشتند و بس. نه تنها این، بلکه حفظ آثار باستانی، امتناع ورزی آنان از پناه دادن افراد خارجی، محاکمۀ مجرمان بدون مجازات در واقع عقب نشینی های گام به گام طالبان را بصورت تاکتیکی کلید می زند. در حالیکه توافقنامۀ امریکا با طالبان بجای سند صلح در حال به کاغد پارۀ ناکام بدل شدن است؛ اما باز هم کابل به اسلام آباد چشم دوخته است تا شب دیجورش را به صبح آرزو های دست یافتنی بدل کند. بعید نیست که انتظار کابل شاید با پاسخ یافتن و یا نیافتن پیام آقای غنی بوسیلۀ عمران خان به پایان نرسد و اسلام آباد بتواند با وعده های میان تهی سفیر صلح افغانستان را دست خالی اما راضی به کابل بفرستد. زیرا اسلام آباد سال ها است که سیاستگران کابل را به دنبال « نخود سیاه» می فرستد.
تلاش های سیاسی به دنبال اعلام مقام های پاکستان مبنی بر تغییر استراتیژی آنان در قبال افغانستان و اعتراف آنان بر اینکه سیاست های پاکستان طی چهل سال گذشته در مورد افغانستان اشتباه بوده و دیگر این اشتباه تکرار نخواهد شد، شدت بیشتری پیدا کرده است. هرچند هنوز زود است که به حرف های پاکستانی ها باور کرد و اما هرچه باشد، منطقه آبستن تحولات جدید است پاکستانی ها که هنر انعطاف پذیری های محیلانه و زیرکانه را دارا اند و هم این کشور ناگزیر است که باید با این قافلهء تغییر خود را هم سفر سازد و در غیر آن از کاروان عقب مانده و نه تنها از جامعهء جهانی تجرید می شود؛ بلکه مشکلات اقتصادی اش بنابر تعزیرات صندق " ام آی اف" مبنی برحمایت این کشور از سازمان های تروریستی افزایش می یابد. گمانه زنی هایی هم وجود دارد که اعلام جدید مقام های پاکستانی مبنی بر تغییر استراتیژی آن در افغانستان ترفند است تا آمریکا نیرو هایش را از افغانستان بیرون کند. اسلام آباد پس از اظهار مقام های امریکایی مبنی بر این که پاکستان بداند که نیرو های امریکایی به این زودی از افغانستان بیرون نمی شوند، بیشتر حساس شده اند. ازاین رو وارد بازی تازه شده اند. ترس آن می رود که دعوت اسلام آباد از شخصیت ها و رهبران گروه های سیاسی افغانستان هم در این راستا باشد.
گفتنی است که پیش از سفر داوودزی به پاکستان، این کشور از مدتی بدین سو میزبان شخصیت ها و رهبران گروه های سیاسی افغانستان بوده است. در میان شخصیت های غیر دولتی که تا کنون به اسلام آباد دعوت شده اند، از جمله سفر و اظهارات حکمتیار (۲۱ اکتوبر ۲۰۲۰) بیش از دیگران واکنش هایی را در بر داشت. وی پیش از سفر به اسلام آباد در میدان هوایی کابل گفت که با پیام صلح به این کشور می‌رود و امیدوار است که سفرش تاثیر مثبتی برای روند صلح افغانستان داشته باشد؛ اما این سخنان او آقای حکمتیار که گفت، گروه طالبان، حکومت برحال افغانستان را نمی‌پذیرد و به همین دلیل، حکومت موقت تنها راه حل است و همچنین این سخنان او که حکومت افغانستان به صلح متعهد نبوده و بر جنگ تأکید می کند. واکنش های تند حکومت را در پی داشت. شماری از اعضای مجلس نمایندگان در واکنش به سخنان حکمتیار مبنی بر تشکیل حکومت موقت گفتند که عمق استراتیژی پاکستان، تشکیل حکومتی است که به نفع این کشور باشد و بتواند آن را در تسلط خود داشته باشد.حکمتیار پیش از این دیدار در اسلام آباد به خبرنگاران گفته بود، احزاب سیاسی در مذاکرات جاری صلح در دوحه، به حاشیه رانده شده اند. او همچنان گفتگو های صلح در دوحه را تنها میان «ارگ و طالبان» خوانده و گفته بود که به همه افغان ها ارتباط نمی گیرد.
پاکستان به دنبال دعوت از حکمتیار از احمد ولی مسعود دعوت به عمل آورد تا به اسلام آباد سفر کند. احمد ولی مسعود پس از سفر به اسلام آباد که شماری اعضای مجلس نماینده گان و مجلس سنا او را همراهی می کردند، در یک کنفرانس خبری در مورد سفر خود به پاکستان گفت، پاکستانی ها در جریان صحبت های شان گفتند که در رابطه به افغانستان اشتباهاتی داشته اند و اکنون اعتراف کردند که پیروزی نظامی هیچگاهی صلح را در افغانستان بوجود نمی آورد. وی افزود که به مقام های پاکستانی گفت،افغانستان بر روی چهار زون امنیتی آسیای میانه، جنوب آسیا، خاورمیانه و زون امنیتی چین قرار دارد و وی ایجاد تعادل مناسبات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی با پاکستان و سایر کشور ها را هم خوانده و تاکید کرد که به مقام های پاکستانی گفته که دوستی با یک کشور را نیابد دشمنی با کشور دیگر تلقی کرد. وی در ضمن این که پاکستان را به دلیل داشتن سرحد مشترک گسترده و اشتراکات فرهنگی وسیع با افغانستان مهم و از این رو تفاهم با پاکستان را مهم خواند و ابراز خوش بینی کرد پاکستانی ها از پیشنهاد های آنان استقبال به عمل آوردند. وی علت سفرش به پاکستان را تغییر استراتیژی پاکستان در مورد افغانستان بیان کرد تا با پاکستانی ها گفتمان جدید را آغاز کنند. وی از بازگشت پاکستان به یک سیاست جدید سخن گفت که باب جدیدی را میان کابل و اسلام آباد خواهد گشود. پاکستانی ها به این نتیجه رسیده اند که جنگ افغانستان برنده ندارد و یگانه راهء حل آبرومندانه و منطقی جنگ افغانستان رسیدن قطع جنگ و صلح دایمی است. چنانکه هفتهء گذشته باجوه رئیس عمومی ارتش پاکستان هم ابراز کرد که آنان خواهان گرفتن قدرت به زور در کابل نیستند. چقدر ممکن است تا باور کرد که زمامداران پاکستان در یک چرخش جدید به باور جنرال اشفاق کیانی فرمانده پیشین ارتش پاکستان رسیده اند. کیانی در یک دیدار کم پیشینه با خبرنگاران در فبروری ۲۰۱۰ گفت که هیچ کس در طول تاریخ قادر نشده که افغانستان را به زیر سلطه خود درآورد و افزود، کشورش خواهان آن است که افغانستان تبدیل به کشوری "امن و باثبات" شود و افزود که این امر می تواند "عمق استراتژیکی" را تضمین کند.
هنوز زود است تا به حرف های مقام های پاکستانی باور کرد؛ زیرا آنان طی چهار دهه و بویژه در دو دهۀ اخیر هر از گاهی به مقام های دولتی و غیر دولتی وعدۀ همکاری با صلح و پایان جنگ در افغانستان داده اند واما در عمل آن طور نبوده و عکس آن را انجام داده اند. سفر بی نتیجۀ ۲۲ بار آقای کرزی و وعده های نوشته شده در یخ حکومت ملکی و نظامی پاکستان به حکومت کنونی نمونه های آشکار بازی های سیاسی فریب آلود پاکستان است که بار عظیمی از ناباوری ها را نسبت به زمامداران اسلام آباد در کابل برانگیخته است.حرف بر سر تغییر استراتیژی پاکستان به هدف فریب افکار سازمان های مالی جهان است و بویژه این که تلاش های اخیر این کشور هم برای بیرون شدن از لیست کشور های حامی ګروه های تروریستی به دلیل به اجرا گذاشته نشدن ۳ مورد از ۲۷ مورد برنامۀ ابلاغی توسط گروۀ ویژۀ اقدام مالی به نتیجه نرسید و برقرار ماندن این کشور در لیست خاکستری را تا ماۀ جنوری تمدید کرد و آن را میان کشورهای تحت نظارت بیشتر قرار داد. تغییر در استراتیژی پاکستان را بسته شدن لانه های تروریستی و به محاکمه کشاندن رهبران آنان کلید می زند. کاری که پاکستان هرگز به آن عمل نخواهد کرد. دلیلش واضح است که پاکستان به گروه های تروریستی بحیث عمق استراتیژیک خود در افغانستان و رقابت با هند می داند. زمانی به تغییر استراتیژی پاکستان در مورد افغانستان می توان خوش بین بود که افغانستان بحیث عمق استراتیژی پاکستان در رقابت با هند از افکار نظامیان این کشور پاک شود. این کشور به تروریست پروری پایان داده و لانه های تروریستی در خاک خود را برای همیش ببندد. در حقیقت تغییر نگاۀ عمق استراتیژی پاکستان، دگرگونی در استراتیژی این کشور را رقم می زند. یاهو
بالا
بازگشت