بصیرهمت
ازمجله "مسايل بين المللی " ۲۲ دسامبر-۲۰۲۰
ايا ارتش پاكستان قدرت خود را از دست خواهد داد
جنرالان ، نخست وزير فعلي ، عمران خان ، را در يك انتخابات پارالماني بشدت دستكاري شده در سال 2018 بقدرت رسانيدند ، و اكنون اين نظاميان كشور را از عقب اين حكومت در ظاهر غير نظامي و انتخابي، اداره مينمايند.
جنرال بجوا ،سیاست خارجي باكستان در رابطه با دوستان بينالمللي پاكستان چون چين و عربستان سعودي رامستقلانه مديريت مي نمايد . تصميم گيري در معاملات با همسايگان پاكستان ازجمله امور افغانستان و هند را در كنترول خويش دارد .
خشم عمومي در برابر جنرالان كه در عقب تاج و تخت قرار دارند ، در حال افزايش است.
مدت هااست كه نظاميان پاكستاني با رويارويي و مخالفت شديد با هند خواستند تسلط
سياسي و اقتصادي خود را قانونمند جلوه دهند و با ر ملامتي را بدوش خويش نگيرند
. در حاليكه ، نظاميان پاكستاني هيچگاهي هم در رويارويي هاي نظامي برنده نبوده
اند ، مگر در جنگ با دموكراسي و برعليه دموكراسي برگ برنده با اين نظاميان بوده
است ، نظاميان پاكستان توانستند در حدود نيم قرن بعد از استقلال پاكستان
مستقيما بر پاكستان حاكم باشند ، نفوذ غير عادلانه و بيمورد سياسي شانرا بالاي
دولت هاي ظاهرا انتخابي دردر ازاي نيم قرن همچنان حفظ نمايند.
جنرالان ، نخست وزير فعلي ، عمران خان ، را در يك
انتخابات پارالماني بشدت دستكاري شده در سال 2018 بقدرت رسانيدندو اكنون اين
نظاميان، كشور را از عقب اين حكومت در ظاهر غير نظامي و انتخابي اداره
مينمايند.
مگر در روز هاي اخير نظاميان پاكستان با يك چالش
سياسي رو به افزايشي روبرو گرديده اند . جنبش دموكراتيك پاكستان كه ائتلاف بي
سابقه اي از احزاب مخالف است گرد هم ایی هاي وسيعي را برعليه دولت عمران خان
براه انداخت و خواهان استعفاي وي گرديد . گرچه با حمايت وسيع كه اردوي پاكستان
از عمران خان دارد بعيد بنظر ميرسد تا وی و نظامیان در برابر اين اعتراضات
بزانو در ايند و قد خم نمايند، مكر مخالفين عمران خان هدف بزرگتري دارند و اين
اعتراضات متوجه نظاميان نيز هست.
پاكستانی ها اردو را حامي نيرومند عمران خان
ميدانند و نظاميان را عامل اصلي اين همه مشكلات سياسي و اقتصادي در كشور شان
ارزيابي مي نمايند . خشم معترضين بيانگر تغير چشمگيري در برابر نظاميان است ،
زيرا اكثريت چهره هاي سياسي پاكستان براي اولين بار صداي شان را در اعتراض با
نظاميان بلند كرده اند . تغيري كه با ادامه ان ميتواند تهديدي بر عليه تسلط نيم
قرنه اردو و نظاميان پاكستان بر سياست اين كشور باشد.
قدرت در عقب تاج و تخت :
دشوار نيست تا بدانيم كه قدرت دقيقا در پاكستان
در انحصار كيست . اين درست است كه عمران خان سمت اجرايی امور نخست وزيري كشور
را بعهده دارد ، مكر فير كننده اصلي جنرال بجوا ، رئيس ستاد ارتش است . جنرال
بجوا ،سیاست خارجي باكستان در رابطه با دوستان بينالمللي پاكستان چون چين و
عربستان سعودي رامستقلانه مديريت مي نمايد . تصميم گيري در معاملات با همسايگان
پاكستان ازجمله امور افغانستان و هند را در كنترول خويش دارد . با تجاران بزرگ
جلسات توجيهي داير مي نمايد و حتي تصاميم مهمي در مورد پاليسي داخلي كشور از
جمله اجراي قرنتين عمومي در رابطه با ویروس كرونا را ميگيرد.
ويتيرانهاي متقاعد اردو و شخصيت هاي كه با اردوي
پاكستان رابطه نزديك دارند در پست هاي كليدي كابينه عمران خان بشمول وزرا
داخله ، ماليه، تجارت و امنيت ملي و كنترول مواد مخدر تعين گرديده اند وافسران
نظامي فعال، رياست سازمانهاي مهم سكتور هاي دولتي و اداره امور مسكن را در اين
كشور بعهده دارند.
پايان اخرين دوره حكومت مستقيم نظامي در سال
2007، منجر به دولت انتخابي در پاكستان گرديد ، بسيج مردمي در باكستان باعث شد
تاجنرالمشرف از قدرت كنار رود و بجای وی دولت هاي انتخابي از دو حزب عمده اين
كشور ، حزب مردم پاكستان برهبري آصف زرداري و حزب مسلم ليك شاخه نواز شريف يكي
بعدديگري بقدرت برسند و دوره هاي قانوني حكومت هاي خويشرا تكميل نمايند .
چنانچه حزب مردم پاكستان بطور مسالمت اميز قدرت را به حزب مخالفت ، مسلم ليك،
در 2013 سپرد . مگر هركدام به نوبه خود جهت رسيدن به پيروزي دروازه نظاميان را
كوبيدند و خواستار كمك گرديدند.
كار مهمي که اين دو حزب با اتفاق هم انجام دادند
این بود که ، اصلاحي در قانون اساسي باكستان در 2010 بوجود اوردند . مطابق اين
إصلاحات ،ساختار پارالماني فدرال متكي بر تمركز زدائي اداري و دادن اختيارات
مالي به ايالات پاكستان ، محدود نمودن صلاحيت هاي رئيس جمهور ( كه ميتوانست با
استفاده از صلاحيت خويش دولت هاي منتخب را بركنارنمايد) و صلاحيت هاي نخست وزير
مبني بر تعين روساي ستاد ارتش ووالي هاي ولايات قانونمند گردید . چيزي ديگري که
خيلي ها با اهميت بود ، إصلاح ماده ششم قانون اساسي اين كشور بود كه براي
هرگونه كودتاي نظامي " خيانت بزرك" و جزاي إعدام پيشبيني نمود ، همه اين
تغيرات باعث خود مختاري بيشتر ولایات و ايالات باكستان گرديد كه قبلا همه
اختيارات را حكومت مركزي طور سنتي بعهده داشت ، بهره برداري نظاميان را از
صلاحيت هاي إجرائي رياست جمهوري در برابرنخست وزيران ممنوع ميساخت و موانع جدي
قانوني در برابر كودتا هاي نظامي بوجود أورد.
جنرالان پاكستاني همواره سعي كرده اند تا پروسه
دوموكرسي را منحرف سازند، رهبران غير نظامي نيز تلاش نمودند تا بعد از بركناري
جنرال مشرف ، قدرت را در زمينه هاي امنيت ملي ، سياست خارجي و امور مالي و
بودجوي از تسلط نظاميان پس گيرند . زيرا جنرالان طي دهه ها با استفاده از
اين صلاحيت ها بدنبال تحريف دموكراسي بودند . جنرالان پاكستاني در حاليكه ظاهرا
چنين وانمود ميساختند كه گويا از حاكميت رهبران ملكي و انتخاباتي حمايت
مينمايند ، مكر در عمل دولت هاي ملكي احزاب مردم پاكستان و مسلم ليك نواز شريف
را به گونه هاي مختلف تضعيف و بي اعتبار ميساختند و أشكارا در جهت مخالفت با
انها بر ميخاستند و أإنها را در مخالفت با پاليسي شان تهديد به سرنگوني
مينمودند . جنرالان پاكستاني، بطور خاص در دو مورد با نواز شريف در مخالفت جدي
قرار گرفتند ، نخست، نواز شريف برخلاف نظاميان ميخواست ازُفعالیتهای مليشاهاي
بنياد گراي پاكستاني بر عليه هند بكاهد و دوم اينكه جنرال مشرف را بجرم خيانت
ملي در 2014.محاكمه نمايد.
جنرالان پاكستاني ، كه ميخواستند نواز شريف از
قدرت بركنار گردد ، در صدد دريافت رهبر ملكي ايديال خويش برامدند، كه دراین دور
رهبر ايديال نظامیان عمران خان، شريك و همدست خوبي براي جنرالان انتخاب گردید.
عمران خان كه شهرت قهرماني كريكت داشت ،به فساد هم متهم نبود و از حمايت بخش
هاي مختلف اقشار تحصيل يافته و اقشار متوسط برخوردار بودودرمبارزه برعليه
رهبران سياسي سنتي كه متهم به فساد بودند سهم داشت . علاوه بر اين خان مائل بود
رول ويلون نواز دوم را براي جنرالان بازي كند و با سازمان اطلاعاتي أي اس آي
نيز تباني داشت . خان در تظاهرات و اعتراضات وسيع سال 2014 كه ماه ها دوام
نمود ومردم خواهان بركناري نواز شريف مبني بر اتهام تقلب هاي انتخاباتي سال
2013 از جانب حزب وي بودند، سهم برجسته داشت . چنين گفته ميشد كه نظاميان
پاكستاني بار ها از نواز شرف خواستند تا از قدرت دست بردارد و استعفا دهد مگر
از جانب پارالمان پاكستان بشمول اعضا پارالماني حزب مردم پاكستان در برابر
هرگونه مداخله نظاميان حمايه شد.
براي اينكه زمينه احراز قدرت براي خان اماده شود
، جنرالان خواستند نواز شريف از طريق محاكمه قضائي در اتهام به موضوعي بنام "
أوراق پانامه" ، تحقيقات در سطح جهاني در مورد استفاده مخفيانه حساب هاي بانكي
در باصطلاح بهشت هاي مالياتي، وي را از قدرت بركنار نمايند .
در انتخابات 2018 , تعدادي از ناظران انتخاباتي ادعانمودند كه قوتهاي نظامي در
حوزه هاي انتخاباتي جهت دستكاري أوراق انتخاباتي و شمارش ارااعزام شده بودند كه
همه اينها توانست عمران خان را بر اريكه قدرت بنشاند.
از انزمان تا كنون در حالیکه ارتش سعي نموده است
با مهارت تمام اين پديده نيمه جان ، دموكراسي، با اعمال دكتاتوري و كنترول
مستقيم و غير مستقيم ، مشهود و غير مشهود نظاميان و اي اس اي حفظ گردد مگر
نظاميان پاكستان با وارد نمودن فشار روز افزون بر گروه هاي جامعه مدني ، رسانه
هاي اجتماعي ، احزاب اپوزيسيون و دستگاه هاي عدلي و قضائي ميخواهند بر كنترول
خويش ادامه دهند . وناراحت کننده ترین تاكتيك ابزار قدرت نظاميان نابود سازي
افرادو شخصيت هاي مخالف ارتش است . در سالهاي اخير دستگاه هاي استخباراتي ارتش
نشنليست هاي بلوچ ، پشتون ،سندي ، مدافعين حقوق بشر ، ژورنالستان و پروفيسوران
را نابود نموده اند . در ماه جولاي 2020افراد استخبارات با برتن نمودن يونيفرم
افسران پوليس يكي از برجسته ترين ژورنالستان ، مطيعالا جان، را كه از منتقدين
نظاميان بود در يكي از جاده هاي اسلام أباد ربودند . مگر رسواتر اينكه ، اين
حادثه توسط كمره هاي نصب شده در جاده، ثبت گرديد و افشاي ان خشم مردم را بر
افروخت و نظاميان چاره ای نداشتند جز اينكه وي را بعد از مدتي رها نمودند مگر
اين چانس براي ديگران ميسر نبودو ربوده شدگان ناپديد شدند.
در حاليكه دستيابي به اطلاعات مشخص و معتبر در
اين زمينه خيلي ها دشوار است مگر آمار رسمي نشان ميدهد كه از سال 2009 , در
حدود 4557جسد مشكوك به قتل هاي فراقضايي( خارج از موضوع مطرح شده در دادگاه ها)
كشف گردیده است . فعالان حقوق بشر چنين اضهار ميدارند كه: :
از سال 2014 به تعداد 5 تا 6 هزار تن از بين برده
شده اند از جمله ميتوان از يكتن از فعالان مدني بنام ادريس ختك پنجاه و شش ساله
نام برد كه در نوامبر سال 2019در نزديكي شمال غربي شهر پشاورناپدید شد.
جنرالان ارتش هميشه سعي نموده اند تا كودتا هاي
گذشته نظامي در برابر دولت هاي ملكي را چنين توجيه نمايند كه گويا اين دولت هاي
انتخابي ملكي با فساد همراه بوده اند و موجوديت فساد در ادارات ملكي امنيت ملي
پاكستان را تهديد مي نمايد.
مكر رسوائي فساد اخير ميتواند نمونهاي براي افشاي
فساد و عدم شفافيت در دستگاه نظامي باكستان و جنرالان باكستاني باشد . بررسي
يكي از ژورنالستان ، احمد نوروزي ، اشكار نمود كه اعضا خانواده یکی از افسرا ن
عالیرتبه اسبق پاكستان ، جنرال عاصم بجوا، كه اكنون سرپرست پروژه وسيع چين-
پاكستان " دهليز اقتصادي چین - پاكستان " مي باشد ، مالك تجاري چندين مليوني
مشتمل بر مراكز تجارتي و فروشگاه ها ، منازل مسكوني، رستورانت ها و كمپني هاي
مخابراتي در كانادا ، پاكستان ، إمارات متحده عربي و ايالات متحده است ، كه
البته جنرال بجوا خودش اين ادعا را رد مي نمايد.
كنترول ارتش بر رسانه هاي جمعي و اطلاعاتي سروصدا
هاي اين رسوائي را تضعيف نموده و انرا بيرنگ ساخته است . زيرا
افسران استخبارات نظامي و رسانه های نظامي
باكستان بصورت دوامدار و مستقيم رسانه هاي اطلاعاتي را كنترول مي نمايند و
بصورت مرتب تصميم ميگيرند كه كدام نوع اخبار و اطلاعات رسانه اي در صدر نشر
قرار گيرند ، گزينه هاي كه ميتوانند نشر گردند كدام ها باشند ، با که ها مصاحبه
هاي تلويزيوني صورت گيرد ، چه مسائلي در اين مصاحبه ها مورد بحث قرار گيرد و
حتي كدام يك از ژورنالستان مهماندار كدام مصاحبه باشد.
ارتش " اداره پاسخ گوي ملي" پاكستان را كه اداره
اصلي مبارزه با فساد است ، به ابزار انتقام گيري براي ارتش تبديل نموده است . و
با استفاده از اين اداره رهبران سياسي بخصوص رهبران دو حزب عمده ، حزب مردم
پاكستان و حزب مسلم ليك شاخه نواز شريف را مورد حمله قرار ميدهد.
طي ماه هاي اخير ، اعتراضات شديد برعليه ارتش و
عمران خان در پاكستان ادامه يافت . احزاب مخالف در دسيمبر 2020, جبهه متحد
بيسابقه اي را تحت نام " جنبش دموكراتيك مردم" براه انداخته اند ، طي اين
اعتراضات هزاران تن از اعتراض كنندگان بر جاده هاي شهر لاهور ريختند و براي
عمران خان الي اخير جنوري 2021 مهلت دادند تا استعفا دهد و راه را براي
انتخابات سراسري پارالماني باز نمايد . در غير أن تظاهر كنندگان تهديد نمودند
تا در ماه فبروري اعتراضات و راه بيمايي هاي وسيعي را در جاده هاي اسلام أباد
براه خواهند انداخت . اعتراضات مخالفان احتمالا در ماه هاي اينده شدت خواهد
كرفت مگر دولت نيز در برابر اين اعتراضات خاموش نخواهد نشست و روشن نيست كه
جنبش مردم براي دموكراسي چه دست اوردي خواهد داشت . مگر جاي شك نيست كه نظاميان
باكستان بر كنترول زندگي سياستمداران ملكي اين كشور ادامه خواهند داد كه يقينا
تهديد جدي بر ازادي هاي دموكراتيك و حاكميت قانون خواهد بود.
براي نخستين بار در تاريخ پاكستان يك ائتلاف وسيع
ميان طيف هاي مختلف ايديولوژيك و احزاب اپوزيسيون بخاطر تحقق مرد سالاري در
برابر زورگويي هاي دوامدار ارتش و نظاميان بوجود امده است در حاليكه نظاميان
بر سركوب فعالان جامعه مدني و مخالفين و اعمال محدوديت ها بر ازادي بيان ادامه
ميدهند.أكاديميسين ها ، فعالان حقوق بشر، و ژورنالستان باقبول خطر مرگ لُب بر
انتقاد و اظهار حقايق گشوده اند .
با تاسف، جامعه جهاني ، بشمول ايالات متحده تحت
رهبري اداره ترامپ ، در دفاع از دموكراسي شكننده و نيمه جان پاكستان كاملا
متفاوت بود و هيچگونه فشاري در اين مورد بر دولت باكستان و نظاميان وارد نساخت
، مكر اداره جديد قصر سفيد تحت رهبري بايدن ، در قدم اول بايد در برابر اعمال
خصمانه جنرالان پاكستان خاموش ننشیند و فشار لازم را وارد سازد ، زيرا در يك
پاكستان دموكراتيك ارتش و أي اس اي جاي پاي كمتري خواهند داشت تا بنياد گرايان
اسلامي و خشونت گران را به همسايگان خويش صادر نمايند ، بدون فشار دوامدار
جامعه جهاني بر جنرالان غير مسيول ، ارتش پاكستان به حيله هاي گوناگون جهت خفه
ساختن صداي مردم و دموكراسي توسل خواهند جست.پایان
بالا
بازگشت