سیدعبدالقدوس سید
توافقات قطر و ژنیو ٬ تشابه ها و تناقض ها :
تاریخ افغانستان طی قرن سیزدهم خورشیدی ٬دو رویداد تاریخی٬ مبنی بر خروج نیروهای خارجی از کشو را بستر وقوع خود کرده است . - یکی ٬ امضای توافقات ژنیو درسویس در ۱۸ اپریل ۱۹۸۸ م پیرامون خروج نیروهای شوروی از افغانستان - دومی ٬ امضای توافقات » دوهه در قطر « ٬ در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ «ده حوت ۹۸ » پیرامون خروج نیروهای امریکایی و ناتو از کشور. این دو رویداد علی الرغم تشابهات از تناقض های ویژه ء تاریخی برخوردار اند که مکث پیرامون انها ارزش معلوماتی خواهد داشت : اول - تشابهات : -- هر دو توافق بر خروج قوای خارجی از کشوروقف گردیده اند --- هردو توافق در خارج کشور برگذار گردیده اند --- در هردو توافق نقش توده های مردم متضرر که از جنگ و جهاد تحت حمایت اجنبی ها علیه حضور چالشزایی خارجی ها به ستوه امده بودند در خروج نیروهای خارجی از کشوراز نقش ویژه برخوردار بوده است . --- در هر دو توافق مسله خروج جلوه ی یکسانی را در» مذاکرات و توافق « بخود اختصاص داده است ٬ شوروی ها بعد از حدود نو سال و امریکایی ها بعد از حدود دودهه امادهء خروج از کشور گردیده اند . دوم - تباقض ها ـ نخست انکه - در کنفرانس ژنیو پاکستان به نیابت از گروهای مجاهدین با دولت افغانستان به مذاکره پر داخته و تصامیم اتخاذ میکرد . گروهای مجاهدین مقیم پاکستان و ایران و افراد دیگر ازحامیان جهاد ٬ طی هفت سال تداوم گفتگو ها به روند مذاکرات ٬ راه داده نشده بودند . اما درشهر دوهه قطر ٬ طالبان مستقیما طی ۱۸ ماه با امریکایی ها به مذاکره پرداخته و در نهایت مورخ ۲۹ فبروی ۲۰۲۰میالدی توافقنامهء خروج امریکایی ها را که به پندار طالبان یک داعیه قابل افتخار محسوب میشود امضا نمودند . انچه در این مذاکرات شگفت انگیزبه نظر رسیده است انست که شماری از اعضای هییت مذاکره کننده طالبان که در زندان مخوف »گوانتانامو « مربوط امریکا زندانی بودند ٬ ازاد گردیده و به قطر ٬اورده شده و مستقیما رو یا روی با هییت امریکایی ها در طول مدت به مذاکره و مناظره پرداخته بودند . در واقع مسله که یک نوع اطاعت به اولی ال مر را در میان طالبان متبازر می نماید . دو دیگر - در طول مدت ۱۸ ماهه مذاکرات دوهه هر دو طرف هم امریکایی ها وهم طالبان بر تداوم و حصول نتیجهء مورد نظر با پیگیری به مذاکرات تداوم بخشیده بودند . اما در کنفرانس ژنیو وضع بگونه دیگر بود ٬ درحالیکه دولت افغانستان با تمکین به فیصله سازمان ملل با صدور اعالمیه در ۱۵ ماه می ۱۹۸۰م پیشنهاد مذاکره مستقیم با پاکستان وایران را با صراحت طوری مطرح نموده بود ٬ که ٬در صورت قطع مداخالت از دو کشور متذکره قوای شوروی را از کشور خارج می نماید . سازمان ملل متحد با توجه به پیشنهاد ارایه شده دولت افغانستان و بذل مساعی برای حل قضیه افغانستان ٬با تعین نماینده ویژه به اسم » اقای دیگوکوردو ویز « دستور العمل مذاکرات را در چهار زمینه زیرین پیشنهاد کرد ه بود : ) ۱ـ متوقف کردن مداخالت از کشورهای همسایه -۲ -خروج نظامیان شوروی از افغانستان -۳- بازگشت داوطلبانه مهاجرین به کشور ۴ -تضمین های بین اللملی ( دولت افغانستان با پذیرش این طرح با دلچسپی برای حل قضیه کشورو خروج قوای شوروی درمذاکرات ژنیو با پیگیری شرکت نموده درجستجوی راه حل معقول بمساعی مبادرت ورزیده بود . . اما جوانب دیگر تمایلی چنداتی بحل قضیه از خود تبارز نمی دادند . مثال ٬ ایران تمایلی به اشتراک در چنین مذاکراتی نداشت و از شرکت در ان اباورزیده بود ٬ امریکایی ها هم بنابر تنوع انگیزه ها ومنفعت ها طرفدار مشارکت دران نبوده و دلگرمی اش متبارز نبود ٬ پاکستانی ها بویژه جنرال ضیا والحق ریس جمهور پاکستان گفته بود نمی خواهد در همسایگی اش کشوری را مشاهده نماید که طرفدار شوروی و هند بوده و مدعی بخش های از سر زمین های پاکستان باشد٬ از این رو به جای تمکین به مذاکرات به تسلیح و اعزام جهادگرایان داخلی و القاعده بداخل کشور جهت ادامه جهاد ؟ مورد نظرش به گسترده گی مساعی انجام میداد . بنابر چنین انگیزه ها مذاکرات ژنیو در یک فضای رکود و رخوت از ۱۶ ماه جون ۱۹۸۱ تا اپریل سال ۱۹۸۸م مدت هفت سال در حالی استمرار حاصل کرد٬ که جنرال ضیاالحق دیکتاتور نظامی و ارتش پاکستان اصال نمی خواستند که شوروی ها از افغانستان خارج گردند ٬ زیرا از یکسو حضور شوروی در افغانستان ادامه کمک های هنگفت امریکا و سایر کشورهای غربی به پاکستان را تضمین میکرد .و از سوی دیگر ان استراتیژي منهوس » باید کابل و افغانستان در اتش بسوزد و قوتهای مسلح ان منهدم گردد « عملی نمی گردید . علی الوصف ٬ بنابر تالش های مستمر ملل متحد ٬شوروی ها و دولت افغانستان - توافقات ژنیو در ۱۸ اپریل ۱۹۸۸م میان دولت افغانستان و دولت پاکستان که خروج قوای شوروی را دریک جدول زمانی » نه ماهه « از افغانستان تسجیل میکرد درحالی امضا نمودند که امریکا و شوروی بحیث تضمین کنند ها درپای اسناد دستخط نموده بودند . مسله قابل تصریح انست که ادعای گروهای مجاهدین مبنی بر انکه شوروی را انها از کشور کشیده اند ٬ از جوهرهء حقیقت تهی است ٬ اصال گروهای مجاهدین هفت گانه پیشاور و هشت گانه ایران درطول مذاکرات هفت ساله در مذاکرات ژنیو راه داده نشده بودند . جنگهای چریکی انها ٬نیز یک جنگ تمام عیار مسلمان با مسلمان یعنی شبه جهاد امروز طالبان با قوتهای مسلح کشور بود نه با شوروی ها . این پاکستان بود که بجای گروهای مجاهدین حرف می زد و تصمیم میگرفت و اسناد توافقات ژنیو را امضا کرده بود . اما در مذاکرات دوهه ٬ قضیه طور دیگراتفاق افتاد ه است ٬ تحریک طالبان بطور مستقیم با هییت امریکایی باالی میز گفتگو ها نشسته و طی هژده ماه بحث و مناظره ها به توافق خروج کامل نیروهای امریکایی در یک جدول زمانی ۱۴ ماهه دست یافته اند . پیامد های توافقات ژنیو : واضح است حینیکه فصلی از تاریخ سپری می شود ارزیابی و عبرت اندوزی در باره ان سهل تر میگردد . علی الرغم انکه امضای توافقات ژنیو به خروج قوای شوروی در ظرف نه ماه ٬ منجر گردید ٬ اما پاکستانی ها و امریکایی ها به تعهدات خود پابند نماندند ٬ قطع کمک ها به جوانب درگیر ٬ دولت و گروهای جهادی تناظر یک جانبه حاصل کرد ٬ امریکایی ها به ارایه کمک های خود به گروهای مجاهدین مقیم پاکستان در حالی تداوم بخشیده بودند که شوروی ها با رعایت متون توافقات و در بستر منافع شان کمک های نظامی خود را به دولت افغانستان قطع نموده بودند ٬ بعد از خروج شوروی جهاد گرایان افغان و القاعده که جنگ برادر کشی و مسلمان کشی های خود را جهاد اسالمی که اوصوال یک انحراف قطعی از مسیر اسالم بود با ابعاد گسترده شدت بخشیده بودند . حدود دو هفته بعد از توافقات ژنیو در ۱۵ ماه حوت ۶۷ خ ارتش پاکستان با یک بسیج گسترده بشمول القاعده و جهادیهای افغان بر جالل اباد با پوتانسیل نیرومند حمله نموده بودند ٬ هرچند بنابر صالبت و شهامت منسوبان قوتهای مسلح کشور پاسخ دندان شکن و عبرت ناک در یافت نموده و شکست خوردند اما علی االصول با یستی توافقات ژنیو به حل قضیه کشور درحالی منجر میگردید ٬ که دولت افغانستان تحت رهبری داکتر نجیب هللا با پیروی ازسیاست مصالحه ملی که در مطابقت با عملیه صلح سازمان ملل مطرح گردیده بود ٬ بستر وفاق ملی برای حل قضیه کشور را اماده نموده بود اما طرف ها در راستای منافع شان بجای مساعدت در تطبیق توافق ژنیو به شرارت و مخاصمت پرداخته بودند ٬ یعنی که موافقنامهء ژنیو ٬ عمال به حل مشکالت کشور ما مساعدت نرساند . توافقنامه قطر ـ توافقنامهء قطر مورخ ۲۹ ماه فبروری ۲۰۲۰ میالدی» دهم حوت ۱۳۹۸ خ« در میان نماینده تحریک طالبان و امریکا که هر دو جانب انرا دست اورد محسوب نموده اند به امضا رسید . به نظر اکثر اگاهان ٬انچه در متن توافقنامهء قطر به ابعاد حقیقت سایه افگنده است ٬ مسله فراموشی دها هزار قربانیان معصوم جنگ ها ٬ کشتار های دسته جمعی در این نوزده سال بوده است ٬ مسله معافیت بخشیدن به متهمان به جنایات جنگی نه تنها اهانت به قربانیان ٬ بلکه جسارت بخشیدن به انها و به چالش کشیدن هرنوع عدالتی در کشور خواهد بود . به نظر میرسد از یکسو امضای توافقنامه قطر که طالبان که انرا » روزی خوشی برای ملت ٬و نوید بخش صلح عنوان نموده اند « و از سوی دیگر پخش اعالمیه مورخ ۲۹ فبروری از سوی سکر تر جنرال ناتو ٬ ووزیر دفاع امریکا در کابل ٬ که دولت در افغانستان را بعنوان حاکمیت مشروع کشور شناخته اند تضمین های محاسبه میگردند که توافقنامه قطر را از موافقتنامه ژنیو ٬ متمایز نموده و بشارتی بر عملی نمودن ان خواهد بود . با امضای موافقتنامه قطر ٬ توپ مسابقهء چالشزایی صلح ٬ در میدان طالبان افتاده است . طالبان در حالیکه با اشغال گران اتش بس نموده اند ٬ با دولت افغانستان چه گزینه ی را اختیار خواهند کرد ٬ ادامه جنگ مسلمان علیه مسلمان ٬ که از یک سو تخطی صریح از اصول دین و نابخشودنی از جانب مردم خواهد بود ٬ یا اتش بس و اغاز مذاکرات با دولت افغانستان و انعطاف ٬ جهت دست یابی به حل قضیه کشور . مسلم انست که شرایط امروز ٬ زمانه دو دهه قبل دوران جنگهای داخلی ٬ دوران حکومت های خودکامه ٬ استبداد جنگساالری وتحمیل هنجارهای متحجرانه نیست ٬ مردم نمی خواهند به عقب برگشته وجهان خود را به بد بسپارند ٬ نیل به قدرت مشروع را انتخابات شفاف و صندوق های رای تعین میکند ٬ مسله که طالبان اگر » یک گروه واحد باشند« بایستی در پذیرش ان شجاعت نشان دهند . امید های که ٬ اینده پاسخ انرا خواهد داد . ختم . ۲۹ فبروری 2020 «ده حوت ۹۸ »سید
بالا
بازگشت