تعصب را بشناسیم

مردم و کشور ما از تعصب بحیث حساسیت در برابر افکار و  اندیشه های دیگران  رنج فراوان را متحمل شده است. یک نسل کامل که در رویارویی ها  تولد و بزرگ شده اند با تعصب نموکرده اند.

برای هر فرد هموطن ما و برای جامعه افغانی داخلی یا در  دیاسپورا و برای خانه مشترک ما تعصب  نقش  تعیین کننده ای را  در درازای تاریخ بازی کرده است.

در این مقدمه نخست بر  مفاهیمی مانند  تعصب و تبعیض مکث مینماییم زیرا تعریف دقیق  و صریح  هم  به ادامه بحث کمک مینماید و هم به درک موضوع.

تعصب عبارت از حساسیت در برابر یک اندیشه یا عمل است. همین حساسیت موجب میگردد تعصب به زودی و اسان تشخیص نگردد و در سرتاسر فرهنگ های فرعی و عمومی بتواند فعالیت نماید. تعصب مانند زوال بینایی چشم رشد میکند.

تبعیض محصول و فراورده تعصب است و تعصب عامل تبعیض. تبعیض یگانه فراورده یا پیامد تعصب نیست زیرا در صورت تبعیض بحیث پیامد تعصب  با شخص یا دسته ای از اشخاص به دلایلی برخورد  متفاوت  و نابرابر صورت میگیرد.

کینیت آررو (Kenneth  J. Arrow) در یک کنفرانس در ماه اکتوبر 1971در مقاله ای زیر عنوان (تیوری تبعیض) به یک مساله مهم توجه را بر میگرداند: این  واقعیت که گروپهای مختلف کارگران – کارگران ماهر یا غیر ماهر، سیاه یا سفید، زن یا مرد – دستمزدهای متفاوت دریافت میدارند به این معنا است که گروپهای مختلف باید از نظر برخی از مشخصات دارای اهمیت در بازار از هم متفاوت باشند. در تیوری معیاری اقتصادی ما مقدم بر همه در مورد  تفاوتها در  مولدیت فکر مینماییم. مفکوره تبعیض این افاده  سنتی را  شامل است که مشخصات شخصی کارگر که به مولدیت رابطه ندارند نیز  در مارکیت دارای ارزش میباشند. نژاد وابستگی اتنیکی و جنس را  اغلب در این رابطه نام میبرند.

در این نقل دو موضوع  قابل توجه پنداشته میشود. آیا جنس را یک مشخصه مرتبط  یا غیر مرتبط با مولدیت باید پنداشت؟ مشخصات مرتبط و با ارزش برای مارکیت یا بازار را کدام فکتورها و عوامل تعیین میکنند؟ در هردو صورت  تبعیض به نحوی میتواند تبریه گردد.

اصطلاح پریجودایس (prejudice) را به گمانم میتوان بحیث معادل تعصب  قبول کرد. چارلس ستانگور (Charles Stangor) پریجودایس را "بحیث موضعگیری منفی در برابر یک گروپ یا اعضای یک گروپ" تعریف کرده است. اما این موضعگیری منفی در برابر فرد یا گروپ از کجا ناشی میگردد و بر چه مبتنی میباشد؟    

استیریوتایپینگ (stereotyping)  را  چارلس ستانگور بحیث " آن خصوصیاتی که هنگام فکر کردن در مورد  گروپها بیدرنگ به فکر ما میآیند" تعریف کرده است(Todd D. Neslson (ed.).  2009:2).

استیریوتایپینگ عنصر پیش –قضاوت را دارا است و میتوان آن را تعمیم -کاری نامید. قضاوت ها در مورد  کمونیست و مجاهد یک مثال  استریو تایپینگ اند. استیریوتاپینگ میتواند نتیجه تعصب نباشد بلکه   بیشتر نتیجه   فقدان معلومات و عجله در  قضاوت باشد.
مصوون ترین تعریف این است که تعصب را بحیث حساسیت در برابر  فکر ، فرد یا گروپ  تعریف نماییم. بدین ترتیب تعصب بحیث حساسیت در همه وجود دارد و تنها باید
- به درجه تعصب 
-حد و مرز تعصب
-پیامدهای تعصب
توجه شود.