عبدالواحد خرم
سخنی چند درمورد آزادی بیان درقوانین اساسی افغانستا ن
ارسالی عبدالواحد خرم از دهلی جدید 22 آگست 2013
1- نظام نامه سا ل 1301
آنچه که آمروز به نام قانون اساسی یاد می شود برای نخستین بار پس ازاسترداد استقلال افغانستان درزمان امیر امان الله خان (1301)به نام نظامنامه اساسی دولت علیه افغانستان تدوین وتصویب شد.
درمورداین نظامنامه حرفی از آزادی بیان به صراحت نیامده ولی درماده دهم از حریت شخصیه به معنی ضد غلامی وبردگی تذکر به عمل آمده است .
ماده دهم:حریت شخصیه از هرگونه تعرض و مداخله، مصون است هیچ کس بدون امر شرعی نظامات مقننه تحت توقیف و مجازات قرار نمی گیرد ،در افغانستان اصول اسارت بالکل موقوف است .....
2- اصول اساسی دولت 1309
دراصول اساسی دولت علیه افغانستان در زمان محمد نادر خان (1309) حتی اصل بیست سوم- مانند نظامنامه امانی –از آزادی مطبوعات صحبت شده و شرط خلاف مذهب نبودن درآن اضافه شده است .
3-قانون اساسی 1343
این قانون اساسی در مقایسه با نظام نامه واصول اساسی دولت در گذشته وحتی در اصول اساسی ده های بعد بیشتر با اصول آزادی ودموکراسی ساز گار است ماده سی ویکم این قانون می گوید:آزادی بیان از تعرض مصون است هر افغان حق دارد فکر خود را به وسیله گفتار نوشته تصویر یا مثال آن مطابق قانون اظهار کند.
هر افغان حق دارد مطابق احکام قانون به طبع ونشرمطالب بدون ارایه قبلی ان به مقامات دولتی بپردازد....
دراین ماده بدون ارایه قبلی آن به نشان دهنده آزادی افراد دربیان وتحریر وبدون سانسوراست.
4 قانون اساسی 1355
در این قانون اساسی که نام قانون اساسی جمهوریت یاد می گرددطبق حکم ماده سی وهشتم ، مصوونیت آزادی فکر وبیان از تعرض، ذکر شده است. به همین صورت طبق حکم ماده سی ونهم به مردم اجازه داده شده بود تا برای تامین مقاصد جایز وصلح آمیز ، بدون حمل سلاح، اجتماع نمایند ولی در عمل در طول زمامداری داود خان چه قبل وچه بعد از انفاذ قانون اساسی هرگز این اجازه داده نشد واز مطبوعات آزاد خبری نبود وفقط اجتماعات دولتی بر گذار می گردید وبس . این نظام به نام جمهوری بود ودرعمل به مراتب از نظام شاهی گذشته،صلاحیت ها را در شخص ریس جمهور متمر کز ساخته بود .
5- اصول اساسی جمهوری دموکراتیک افغانستان(1359)
این اصول از سوی شورای انقلاب جمهوری دموکراتیک افغانستان تصویب و از اول ثور 1359 نافذ گردیده بود.
طبق مفاد فقره 7 ماده بیست و نهم آن " حق بیان آزادانه و علنی فکر, حق تشکیل اجتماعات و تظاهرات مسالمت آمیز ...." تضمین شده بود
6- قانون اساسی جمهوری افغانستان (1366)
این قانون در زمان حاکمیت داکتر نجیب الله توسط لویه جرگه به تصویب رسید و در اواخر 1366 نافذ شده بود.
در این قانون (ماده چهل و نهم) آمده است:
" اتباع جمهوری افغانستان دارای حق آزادی فکر و بیان می باشند . اتباع می توانند از این حق به صورت علنی , شفاهی و تحریری طبق قانون استفاده کنند. سانسور مطبوعات قبل از نشر جواز ندارد "
7- اصول اساسی دولت افغانستان (1372)
این اصول که توسط یک کمیسیون عالی تصویب شده بود در زمان حاکمیت مجاهدین که پروفیسور ربانی رئیس دولت اسلامی بود . آماده انفاذ بود ولی به دلیل اختلافات میان گروه های جهادی و به ویژه موضوع مذهب رسمی نافذ نگردید.
همچنان در ماده سی و پنجم آن می خوانیم :
"اتباع افغانستان حق دارند برای تامین مقاصد مشروع بدون حمل سلاح به طور مسالمت آمیز با اجتناب از اذیت مردم , مطابق احکام قانون اجتماعات نمایند ".
8- قانون اساسی جدید (1382)
قانون اساسی جدید افغانستان که به تصویب لویه جرگه رسید , با وجود اعتراضات بر دستکاری ها و تصرفات حکومت در آن , و با وجود کمی و کاستی ها و ایراد ها بر مفاهیم و کلمات و جملات آن , طی ماده 34 در مورد آزادی بیان چنین می گوید:
"آزادی بیان از تعرض مصئون است "
هر افغان حق دارد , فکر خود را به وسیله گفتار, نوشته تصویر و یا وسایل دیگر , با رعایت احکام مندرج این قانون اساسی اظهار نمایند..."
با وجود صراحت احکام قانون اساسی در مورد آزادی بیان و رسانه ها , حکومت محدودیت های را وضع نموده و رسانه ها به خصوص روزنامه نگاران از وضع راضی نیستند و محدودیت ها و قیود حکومت را اضافه بر ظلم و ستم مخالفین دولت حرکات ضد ازادی بیان می دانند و خواهان آزادی واقعی هستند.
بالا
بازگشت