د ستگیر نا یل
چونکه بیر نگی ، ا سیر رنگ شد
ما ا د می زا ده گا ن را که خدا وند ا شرف مخلو قا ت خوا نده ، با همه فضیلت ها ، شرا فت و معنویت و خوبی ها ومقا م ا ر جمندی که در معرفت شنا شی وخود شنا سی وا فرینش فر هنگها وتمد نها در تاریخ مدون بشر یت کسب کرده ا یم، با ز هم رگه ا ی ا ز خصو صیت شیطا نی وخوا هشا ت نفسا نی درنها د ماهست که نمی گذا رد د ست بکا ر های خیر ، صلح وخو شبختی همنوع خود بزنیم وا ن فضا یل را که د ر حق ما روا دا شته شده ومارا بدا ن مفتخر گردا نیده ، حفظ کنیم.
بر طبق روا یا ت د ینی ا ز هما ن ا غاز خلقت ، شیطا ن ( نفس سر کش ) در وجود ا دمی حلول کرده وانرا به اجرای ا مری که ممنوع اعلا م شده بود، وا دا شته ا ست :
پدرم روضهء رضوان به دو گند م بفروخت __ نا خلف با شم ا گر من، به جوی بستا نم
( حا فظ )
تا ریخ نشا ندا ده ا ست که بشراز هما ن دوره بر بر یت تا امروز که به نرد با ن ترقی وتمد ن وجها نی شد ن ا قتصا د وفر هنگ وتخنیک وانتر نت قدم گذا شته است، هیچگا هی ا ز ستمبا ره گی، قتل، تفوق طلبی وخودکا مگی ، ا ز کشتا ر همنوع خود گرفته تا ویرا نی تمد ن ها دست بر ندا شته وبرای رسید ن به قد رت و شوکت ودبدبه ودم ود ستگاه، ا ز هیچ وسیله ا ی د ر یغ نورزیده ا ست.
« ویکتور هو گو»، نو یسنده ودا ستا ن نویس بلند پا یه ء فرا نسوی بی جهت نگفته است که:« خداوند ، بی جهت گل وگیا ه وپرنده ونوا ی مو سیقی را برای بشر ا فریده . ا ین جا نور د و پا، فقط ا ز بوی خون وشیپورجنگ وعفریت مرگ وتبا هی خو شش می ا ید ولذت می برد. ..» کی میتوا ند ا ین حقیقت را ا نکا ر نما ید که د ربیش ا ز سه هزا ر سا ل حیا ت مد نی بشر، فقط د ر کمتر ا ز سیصد سا ل ا ن جنگ وویرا نی نبوده وبقیه سا لهاا نسا نها بی ا ما ن ا نسانهای د یگر را بنا بر د ا شتن عقا ید خا ص مذ هبی ، سیا سی ، زبا نی ونژا د ی وقو می شا ن کشته وما ل وثروت انها را به غا رت برده ا ند. ا ز همینجا ست که مولا نا گفته بود:
چونکه بیرنگی، اسیر رنگ شد موسی ای با مو سی ای د ر جنگ شد
به او ضاع ا مروز جها ن خود نگاه کنیم . ا نسا نها زیر نا م چه شعا ر های مقد س وواژه های ا نسا نی ا یکه متفکرین، فلا سفه ، معلمین ا خلا ق وجا معه شنا سا ن ا نرا بخا طر خو شبختی وتر قی زنده گی ا نسا نها وضعومدون کرده ا ند، بوسیله ء ا نسا نهای منفعت جو، خود کا مه وظا لم وقد رت طلب کشته می شوند، تمدنها ویرا ن میگردد ، فا جعه های بزرگ ا نسا نی وجها نی یکی پس ا ز د یگر رخ مید هد وحتی ا مروز د ر د موکرا ت ترین و پیشرفته ترین کشور د نیا ، کسی ا حسا س ا من وا را مش نمی کند. ا یا ا ین بیت خوا جه ء شیرا ز به حا ل وهوای
ما ا دمهای عصر ا نتر نتی هم صد ق نمی کند که گفته ا ست:
فتنه می بارد ا ز ا ین چرخ مقر نس بر خیز
تا به میخا نه پنا ه ا ز همه ا فا ت ، بر یم !
جها ن ما به هر ا ندا زه که بسوی سود جو یی، زر ا ندوزی ظا لما نه ، دور شد ن ا ز خود شنا سی ، وجها نی شدن سر ما یه به پیش می رود، به هما ن پیما نه شکل ا ستثما ر وبهره گیری ا نسا ن ا ز ا نسا ن ، شعا ر ها وبر نا مه ها که ظا هر بس ا را سته وزیبا دا رند، هم تغییر میکند. وبه هما ن پیما نه دکا ن رنگ فرو شی ، ونیرنگ کا ری رو نق می یا بد، بهما ن ا ندا زه با زار فر یب کا ری وتقلب صا حب کا ر وزهد وریا کا ری شیخ وزا هد هم گر متر میگرد د .
صد ها سا ل جنگهای ملتها وا د یا ن ومذا هب وفر قه ها وگروهها در کشور های مختلف جها ن ، وکشتا ر بیرحما نه هزا ر ها ا نسا ن بید فا ع ومو من ، نتیجه د و رنگی ، زهد ریا کا را نه ء متولیا ن ورهبرا ن فر قه ا ی ومذ هبی وسیا ست مدا را ن عا قبت نیند یش جها ن ما بوده که د هها وصد ها هزا ر قربا نی ا ز مر د م عا دی دا شته و زمین را برای مر د م بیچا ره وبید فا ع ، بر زخ سا خته ا ند. ا ن شا عر وا رسته که همیشه ا ین بیت ا و د ر لبها زمزمه میشود که گفته :
همه جا د کا ن رنگ ا ست، همه رنگ می فرو شد
د ل من به شیشه سوزد، همه سنگ، می فرو شد !
( رازق فا نی )
( د ل من به شیشه سوزد) ، یعنی : د ل من به ا نسا نها می سوزد که شیشه د ل های شا ن به سنگ جفا ها شکسته میشود. سیا ست مدا ران، قد رتمندا ن، ومتو لیا ن مذ هبی ورهبرا ن فر قه ا ی ، بجا ی تبلیغ ا ر زش ها ی وا لا ی د ینی ومذ هبی، وا رما نهای بزرگ ا نسا نی وا نسا ن دو ستی ، عشق خدا ووطن دو ستی ، تجد ید حیا ت و پیشرفت وخو شبختی ورشد ا رزشهای معنوی وکرا مت ا نسا نی ، سنگ وتفنگ !! به مر د م عر ضه میکنند .
با ا ین تمهید مختصر ا ز فتنه ونیرنگ ما ا شرف مخلو قا ت که تاریخ، هم فرزا نگا ن وفر هیختگا ن بشر یت ، معلما ن اخلا ق وفلا سفه وقا فله سا لارا ن ا دب وفر هنگ را تجربه کرده وهم ، جبا را ن تا ریخ وفر هنگ سوزا ن وخود کا مگا ن را ؛ به معنی و تبیین واژه ء ( رنگ وبیرنگ) به ا ختصا ر می پر دا زم که ا ین واژه ها سوا ی سیا ست، د ر ا دب وشعر چه نوع کا ر بر دی دا شته ا ند :
رنگ : د ر لغت به معنی ا نچه که ا ز صورت ظا هری چیزی بنظر می ا ید. ما نند : سر خی، زردی ، سیا هی و...وهم ما ده ا ی که ا ز معد ن یا گیا ه با عمل کیمیا یی بصورت پو د ر یا ما یع، تهیه میشود وبرای رنگ امیزیوزینت د ا د ن ونقا شی بکا ر می برند. به معنی مکر و حیله وفر یب و افسون هم ا مده ا ست. « رنگ» ا هنگ طرب ا فزا ی موسیقی وا هنگ مخصوص رقص را هم گو یند. » ( فر هنگ عمید )
ا ز رنگ، تر کیب های زیا دی سا خته ا ند ما نند: ( رنگ ریز، رنگا رنگ، رنگ وبو، رنگ زرد، رنگ و رو، یکرنگی، بیرنگی ، دو رنگی ، ا ب ورنگ ، شکست رنگ و... ) که هر کدا م معا نی وتعبیر های خا صی دا رند.
رنگ ورو : رنگ وظا هر چیزی ، زیبا یی ورخشنده گی چیزی ویا ا دم ها .
رنگ زرد : کنا یه ا ز شخص پر یشا ن روز گا ر، خوا ر وغر یب . چنا نکه د ر حق کسی دعای کرده میگویند:
« ا لهی رنگ زرد نشوی !» یا« خدا وند ، رنگ زرد ت نسا زد » شخص مریض وخجا لت زده را هم گو یند.
رنگ سرخ : ( سرخ روی ) به معنی شخص خو شبخت وسعا دت مند. ارا م وصحتمند.
رنگ وبو : رنگی که ا ز چیزی بنظر ا ید وبو ییکه ا ز ا ن به مشا م بر سد. رنگ، د ر ا صطلا ح ا دبی ، ا دا ت تشبیه هم ا ست . مقتی میگوییم : به هر رنگ یعنی به هر قسم ، به هر گونه ، بگونه ا ی ، بما نندی و ... برای کسیکه همیشه د ر پی فر یب ونیرنگ مرد م با شد وهر ا ن جا مه بد ل میکند ، بیت زیر را میخوا نند:
به هر رنگی که خواهی جا مه میپوش __ من ا ز طرز خرا مت ، می شنا سم
وبیت د یگر ا ز بید ل :
زنقد عمر، د ا غ سینه ا ی د ا شت __ برنگ دل، همین ا یینه ای د ا شت
یعنی ا ز حا صل عمر همین سینه ء د ا غدا ر و د ل ا یینه د ا ر را دا رد .
یکرنگی : به معنا ی یکد لی، صدا قت ورا ستی د ر کا ر ها ودو ستی ها . ما نند بیت های ذ یل :
یکرنگ ویک د لیم، ا گر نیک ا گر بد یم قلب سیــــــــه به حیله نیندوده ا یم ما
خود را چنا نکه هست، بمردم نموده ا یم هر جا که بوده ا یم، چنین بوده ا یم ما
جوهر هستی ا د می ، یکیست . اما ا ختلا ف د ر لبا س، د ر طرز د ید، در سلیقه ها ، پندا ر ها واد را کهای ماست:
( ا ختلا ف وضع ها بیدل، لبا سی بیش نیست ورنه یکرنگ ا ست خون، در پیکر طاووس وزاغ )
د و رنگی : دو دلی، دو رو یی ، د ر ظا هر چیزی ود ر با طن، چیز د یگری. صا دق نبود ن د ر دوستی وکارها.
دو رنگی ندا رد دورن وبرون بلندی و پستیست، یک قطره خون
( بید ل )
بیرنگ : ( بیرنگی ) ، بیغش ، صا ف وپا ک ، صا دق ورا ستکا ر . د ر بیت ها یی ا ز بید ل :
فر یبش ا ینقد ر رنگ فسون ریخت که بیرنگی به چند ین رنگ، خون ریخت
به بیرنگی خون که د ر جسمها ست به تو حیــــــــد ذاتی که د ر ا سم ها ست
قسم یا د میکند . یعنی به صدا قت ا یما نی که د ر خون ما جا ری ا ست وقسم به وحدا نیت ذا ت توکه در نا مهاست.
ا بیا ت د یگر ا ز صا یب:
فریب رنگ، چو طفلان ربوده ا ست ترا __ گلی نچیده ای ا ز بو ستا ن بیرنگی
زا نقلا ب خزا ن وبها ر، ازا د یم ____ رسیده ایم، به دا ر ا لاما ن بیر نگی
یعنی: تومانند طفلان به رنگهای فریبنده ء زما نه فر یب خورده ا ی وا ز بوستا ن را ستی و صدا قت بیخبری وما ا ز ا یما ن پا ک ازا ده گی وبی ریا یی ما ن ا ست که به خانه ا من وسلا متی رسیده ا یم .
گر د ش رنگ : یعنی تغییر رنگ دا د ن ، ظا هرا تغییر حا لت کر د ن . مثا ل ها ا ز بید ل :
چو برگ گل، ا ز ا ین گلزا ر نیرنگ چه دا ری بر ورق، جز گر د ش رنگ ؟
گلزا ر نیرنگ، کنا یه ا ز د نیا ست. د ر د نیا ا ز حیا ت خود بغیر ا ز رفتن چه حا صل دا ری ؟ مانند گل که د ر گلزارمی شگو فد وبعد پر پر میشود. وبیت د یگر:
ترا تا سیر تصویر ا ست د ر پیش
مرا چون رنگ، با ید رفتن ا ز خو یش
یعنی تا تصویر تو د ر پیش ا ست، من با ید ا ز خود بروم ( محو دیدا ر شوم وخود را فرا موش کنم ).
شکست رنگ، پر یدن رنگ : یعنی تغییر حا لت دا د ن و ا ز خود رفتن ، د ر ایبا تی ا ز صا یب ا صفها نی :
سر جوش نو بها ر است، روی شگفته ء تو رنگ شکستهء من، ته جر عه خزا ن ا ست
شکست رنگ مرا ، رنگ همچو مهتا بش ربود خوا ب مرا، نر گس گرا ن خوا بش
ا ب ورنگ : یعنی تا زه گی ، طرا وت وزیبا یی د ر بیتی ا ز صا یب :
ا زتو ا ب ورنگ خوا هد صد خزا ن بی بها ر نو بهار بی خزا ن چند کس خوا هی شد ن؟
رنگ بمعنی ظا هر شیء به ما نند ، بگونه . د ر وصف بیرا ت د ر بیت ها یی ا ز بید ل :
زموج سبزه وگل، رنــــگها جست شفق تا بی زد و قوس قزح بست
گر ا ز وصف قزح گیرد بیا ن رنگ ببا لد ا ز زمین تا ا سما ن، رنگ
د ر د و بیت با لا، صفت ا ز سر خی رنگ شفق وقوس قزح شده ا ست. که زمین تا ا سما ن را رنگین وزیبا کرده هما نگونه که سبزه وگل، گلستا ن را رنگین وزیبا میکند. رنگ، درمذاهب، عنعنا ت و کلتور بر خی ملت ها هم معنا های سمبو لیک ورمز ا میز ی دارد. د ر جشن نوروزی ، دهقا نا ن ا فغا نستا ن حیوا نا ت اهلی ما نند شتر گو سفند، گاو، گوسا له ، و.. را رنگ نموده برای نما یش به جشن می اورند تا از طرف مقا مات دولتی جوا یز ویژه ا خذ نما یند. درروز های عید ونو روز، ما درا ن تخم هارا رنگ میکنند وروی سفره نوروزی می گذا رند
جوا نا ن نیز ا ز ا ین تخم ها برای تخم جنگی ا ستفا ده می نما یند. د ر جمهوری ها ی ا سیا ی میا نه و ا یرا ن که نوروز را جشن مشترک خود میدا نند، ا ین سنت ها با اندک تفا وت معمو ل ا ست.
زنا ن ومر دا ن ا هل هنود د ر جشن مذ هبی ( دیوا لی ) ، سر وصورت خود را با رنگهای مختلف ا لوده کرده ودر کوچه ها وجا ده ها بیرون میشوند تا اها لی شهر وده ا نها را به تما شا بنشینند. مردم هلند ا ز ما ه نومبرتاپنجم د سمبردر جشن ( زوا ر تی پیت ) وروز های عید کر سمس برخی ها لباس و روی خود را رنگ سیاه و لب ها را سر خ میکنند ودر مکا تب وموسسا ت تعلیمی جشن بر پا مینما یند وسا ز وسرود میخوا نند .
مولا نا در مثنوی، دا ستا نی ا ز د ر خم رنگ دا خل شدن شغا لی حکا یت میکند که میخوا سته خود را د ر هیا ت طاووس د ر اورد . اما چون جلوه طا ووسی نمیداند، اورا می شنا سند. چند بیت ا ز ا ین دا ستا ن را با هم میخوا نیم:
ا ن شغا لی رفت، ا ندر خــــــــــم رنگ ا ندرا ن خم کرد، یکســـــــا عت د ر نگ
پس بر ا مد، پو ستش رنگیــــــن شده کـــــــه: منم طـــــا ووس علیین شده !!
ا ن شغال رنگ رنگ ا مـــــــــد نهفت بر بنا گوش مــــــــــــــلا متگر بگفت :
بنگر ا خر د ر من و د ر رنگ مـــــن یک صنم چون من ندا رد خـــــــود ثمن
ای شغا لان! خود مخوا نیدم شغـــــال کی شـــــــــغا لی را بود چنــــد ین مثا ل
پس بگفتندش که: طا ووسـا ن جا ن جلــــــــــــــــوه ها دارند ، ا ندر گلستا ن
تو چنان جلـــــوه کنی ؟ گفتا که : نی با د یه نا رفته چون کــــــــــوبم؟ منـــی
با نگ طا ووســـــی کنی؟ گفتا که: لا پس نه ای طا ووس، خواجـــه بوالعلاء
خلعت طا وو س ا ید زا سمــــــا ن کی رسی ا ز رنگ ود عوی هـــا بدا ن
رنگ وبو: یعنی ا نچه ا ز ظا هر ا شیاء وپد یده ها به مشا هده می رسد. بمعنی طرا وت، زیبا یی وخر می هم ا مده ا ست. د ر بیتی ا ز محمد حسین شهر یا ر :
با رنگ وبو یت ا ی گل، گل رنگ وبو ندا رد با لعلت اب حیوا ن، ا بی به جو ندا ر د
یعنی گل، زیبا یی و طرا وت بها ر حسن ترا ندا رد ؛ و ا ب حیوا ن ( ا ب حیا ت ) ، ما نند لعل لب تو حیا تبخش نیست. مولا نا د ر بیت زیر، جها ن رنگ وبو را فریبنده وفنا پذ یر میدا ند و میگوید که ما د ر حا ل گریز وترک گفتن ا یم وهوا ی به ا صل خود پیوستن را ا ر زو دا ریم:
د ل ا ز جهان رنگ وبو، گشته گریزان سو بسو _ نعره زنان کان ا صل کو؟ جامه دران اندر وفا
بیت د یگر ا ز مولا نا د ر معنی د یگر ا ز جهان ر نگ وبو:
گفت مرامهر توکو؟ رنگ تو کو، فر تو کو ؟ رنگ کجا ما ند وبو، سا عت د یدا ر، مرا
یعنی : عا شق در سا عت وصل ودر لحظهء د یدا ربا دو ست، رنگ می بازد وشکوه وجلا ل ظا هری خود را ا ز د ست می د هد. ا بو ا لمعا نی بید ل، در مثنوی محیط ا عظم ا شعار د ل ا نگیزی در مورد « کیفیت رنگ و بو» دا رد که همه وصف طبیعت، زیبا یی ورنگینی جها ن، سبزه وگل ومی وا تش وشوق ومستی ا ست وهرچه که بخوا هی ، د ر ا ن می یا بی :
زمین تا فلک، رنگ وبو پرور ا ست تو ا غوش وا کن، چمن د ر بـــــر ا ست
جهان نیست جز پرده ء رنــــگ وبو د ر ا ین رنگ وبو، هر چه خوا هی بجو
فلک عا لمی را به گل بر کشیــــــــد که با ید به ا ین رنگ، سا غــــــر کشید
حـــــــــر یفا ن فر صت، شتا بی کنید به مـــــــــــــــــی، فکر تد بیر ا بی کنید
که ا ز سبزه تا گل، بچنگ ا تشست جهـــان جمله رنگست ورنگ، ا تشست
کجا من، کجا تو، کــــــــجا ما و تو ؟ طلسمیست وا بسته ء رنگ وبــــــــــــو
___________________________________________________ ( ها لند_ نومبر 2004 )
بالا
بازگشت